انتقاد شماری از فرهنگیان پشتون از حذف واژه دانشگاه
۱۴۰۱ شهریور ۲۹, سه‌شنبه
در ادامه برداشتن عناوین فارسی دری از برخی لوحه‌های رسمی، طالبان به تازگی واژه «دانشگاه» را از لوحه دانشگاه بلخ برداشته اند. این کار طالبان انتقادهای گسترده‌ای را در پی داشته است و شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی طالبان را به تبعیض زبانی متهم کرده اند.
وزارت تحصیلات عالی طالبان در پاسخ به این انتقادها گفته است که در قانون تحصیلات عالی تنها واژه "پوهنتون" ذکر شده است و واژه دانشگاه در قانون وجود ندارد.
احمد تقی، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی طالبان، در پیام تصویری که به رسانه‌ها فرستاده گفته است که این قانون از چهل سال به اینسو اجرا می‌شود و پس از این در لوحه دانشگاه بلخ "پوهنتون بلخ" نگاشته می‌شود.
او در حالی از قانون وزارت تحصیلات عالی سخن می‌گوید که حکومت سرپرست این گروه قانون اساسی افغانستان را که بنیاد همه قوانین است لغو اعلام کرده و گفته است که به قانون نیازی نیست، بلکه احکام شرعی اجرا می‌شود.
شماری از نویسندگان و فعالان زبان پشتو به این تصمیم طالبان واکنش نشان داده و از آن انتقاد کرده اند.
دستگیر روشنیالی، یکی از نویسندگان زبان پشتو، در صفحه فیس‌بوک خود نوشته است: «فارسی حذف نمی‌شود. فارسی تاریخ ما و بخش جدایی‌ناپذیر شخصیت و هویت ماست.»
بیشتر بخوانید: نگرانی مردم از حذف زبان دری از برخی لوحه‌های رسمی
شفیقه خپلواک، یکی از شاعران معروف زبان پشتو در واکنش به این اقدام طالبان در صفحه فیس‌بوک‌اش به پیشینه ادبی و رسمی پارسی اشاره کرده و گفته است که نویسندگان مشهور زبان پشتو نیز به زبان فارسی دری نوشته کرده اند.
او با انتقاد از حذف این واژه نگاشته است: «بزرگان این را می‌دانند که با از بین بردن یک شخص یا زبان هیچ گاهی زبان و شخصی دیگر نمی‌تواند رشد کند.»
خپلواک تاکید کرده است که در حال حاضر گویندگان هر دو زبان در افغانستان به جای تغییر لوحه‌ها، به نان، آموزش، عزت و زندگی آرام نیاز دارند.
فواد لامع، یکی از گویندگان معروف زبان پشتو نیز واکنش مشابهی نشان داده است. او در صفحه توییترش نگاشته است که به ترکیب ساختاری واژه دانشگاه اشاره کرده و نوشته است که واژه‌های آرایشگاه، فروشگاه، ایستگاه، زایشگاه، پرورشگاه، دستگاه و ... به اندازه‌ای در افغانستان مروج اند که پشتو زبان‌ها هم در محاوره روزانه شان از آن استفاده می‌کنند.
او نگاشته است: «اما در این میان دلیل این را چه می‌دانید که همواره روی واژه دانشگاه در افغانستان تنش‌ها بالا می‌گیرد.»
لامع در بخشی از توییت‌اش در اشاره‌ای کناره‌آمیز به وضعیت تحصیلات عالی زیر حاکمیت طالبان و مقرری‌های طالبان نوشته است: «کسی گفته است که اگر نظری به نصاب تحصیلی و ملاهایی گماشته شده طالبان بیاندازید، نه نام دانشگاه مناسب است نه هم پوهنتون. لازم است دارالعلوم نامگذاری شوند.»
جاوید فیصل، یکی از فعالان سیاسی دیگر در صفحه توییترش با انتقاد از حذف واژه "دانشگاه" از لوحه دانشگاه بلخ نگاشته است: «فارسی را حذف نکنید و مالکیت این زبان با عظمت را به دامن همسایه‌ها نیندازید.»
او تاکید کرده است که از یک سو ادعا دارید که مولانا، رابعه بلخی و دیگر شاعران فارسی به این سرزمین تعلق دارند و از سوی دیگر دست به حذف این زبان می‌زنید: «زبان هویت است و حذف آن یک تجریه ناکام است.»
حبیب طوطاخیل، نویسنده و فعال سیاسی نیز در صفحه توییترش نگاشته است: «فارسی یکی از زبان‌های ملی افغانستان و میراث فرهنگی ماست. طالبان نمی‌توانند آن را حذف کنند.»
استفاده از واژه دانشگاه در افغانستان همواره یک مساله جنجالی و سیاسی بوده است. در نظام پیشین نیز چند بار در این رابطه جنجال شد. حامیان استفاده از واژه «دانشگاه» آن را نام رایج، قدیمی و از لحاظ زبانی مناسب برای مراکز تحصیلات عالی و معادل پوهنتون در زبان پشتو می‌دانند. اما در جانب دیگر، در حکومت‌های گذشته اغلباً مقام‌ها و همچنین بخشی از پشتوزبان‌ها، «پوهنتون» را بخشی از «مصطلحات ملی» دانسته و استدلال کرده اند که باید در هر دو زبان استفاده شود.
به همین ترتیب، حالا نیز برخی‌ها از کاربرد پوهنتون به جای دانشگاه طرفداری کرده اند. از جمله داوود جنبش، چهره رسانه‌ای که چندی پیش مصاحبه‌ای با اشرف غنی رئیس جمهور پیشین افغانستان داشت، گفته که از نگاه اداری استفاده از «پوهنتون» درست است.
او در صفحه توییترش نگاشته است: «اینجا سیاست زبانی نه، بلکه سیاست اداری سخن می‌گوید. تفاوت دانشگاه با واژه‌های آرایشگاه، زایشگاه و برخی دیگر واژه‌ها این است که هرگاه جایگزین پوهنتون شود، تمامی روند اداری از بین می‌رود.» او به این اشاره کرده که رتبه‌های علمی استادان دانشگاه‌ها مثل پوهیالی، پوهنمل، پوهاند و پوهندوی از واژه پوهنتون گرفته شده اند.
پس از تسلط مجدد طالبان بر افغانستان، عناوین فارسی دری از برخی لوحه‌های رسمی در این کشور برداشته شده و لوحه‌هایی با زبان‌های پشتو و انگلیسی جایگزین آن شده اند. اما تا حالا طالبان مانند مورد اخیر برداشتن واژه دانشگاه، توضیحی برای این کار نداده بودند.