امتحان دینی از معلمان؛ آیا مدارس جای آموزش عصری را می‌گیرد؟
۱۴۰۱ آذر ۹, چهارشنبه
دویچه وله با چند تن از معلمان در کابل و ولایات صحبت کرده که این امتحان را سپری کرده اند. یک تن از این معلمین گفت: «طالبان یک جزوه را که در آن موضوعات دینی نوشته شده برای مکتب‌ها توزیع می‌کنند و سپس در مورد آن امتحان می‌گیرند. در صورتی که کسی نتواند کامیاب شود، از وظیفه منفک می‌شود.»
به گفته این معلم، امتحان شفاهی است، پنج تا شش سوال پرسیده می‌شود و هر معلم تنها دو دقیقه وقت دارد تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد. او گفت تعداد بسیار محدودی از پرسش‌ها مربوط به مضمون‌های مکتب است و بیشتر سوال ها دینی و عقیدتی هستند.
مرتبط: طالبان: در هر ولسوالی از سه تا ده مدرسه دینی ساخته خواهد شد
این معلم مدعی است که این امتحان صرفاً یک «بهانه» است تا طالبان افراد خود را به عنوان معلم بگمارند: «در حوزه‌های تعلیمی، ریاست معارف، وزارت خانه و مدیران مکاتب تقریباً همه طالبان هستند.»
معلمانی که دویچه وله با آن‌ها مصاحبه کرده گفته اند که طالبان بدون در نظرداشت مذهب معلمین، پرسش‌های مربوط به فقه حنفی را از آن‌ها می‌پرسند.
این معلم گفت: «طالبان اصلاً به این موضوع توجه ندارند که معلم شیعه است و راه و روش اش فرق دارد. آن‌ها مجبورند به پرسش‌های دینی طالبان پاسخ دهند.»
او افزود که طالبان بر معلمان زن بیشتر سخت می‌گیرند: «اگر یک معلم مرد در روز امتحان غیرحاضر باشد مشکلی نیست، ولی اگر یک معلم زن در آن روز حاضر نباشد، ناکام به حساب می‌آید و منفک می‌شود.»
مرتبط: «طالبان چند کارمند اداره معارف بادغیس را به خاطر کوتاه بودن ریش موقتاً توقیف کردند»
اما یک معلم دیگر که این امتحان را سپری کرده، به دویچه وله گفت در مکتبی که او تدریس می‌کند کسی «ناکام و یا منفک» نشده است. او افزود: «شایعاتی وجود دارد که معلمانی که ناکام می‌مانند منفک می‌شوند، ولی خودم کامیاب شدم.»
وزارت معارف طالبان با وجود تماس‌های مکرر حاضر نشد در این رابطه معلومات بدهد.
چرا طالبان با آموزش عصری مخالف اند؟
طالبان که بیشتر دانش دینی را در مدارس دینی در افغانستان و پاکستان فرا گرفته اند، در دوره اول حاکمیت خود در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ نیز با آموزش‌های مدرن مخالفت داشتند. این گروه در آن زمان تمام مکتب‌های دخترانه را بستند و مضامین دینی را در مکتب‌های پسرانه بیشتر ساختند.
محمد محق، اسلام‌شناس و محقق در عرصه دین، به دویچه وله گفت: «طالبان هویت خود را در حفاظت و پاسداری از ارزش‌های سنتی می‌دانند و با زندگی شهری و ارزش‌های زندگی مدنی میانه خوبی ندارند. ریشه مسأله همینجا است.»
مرتبط: کورس‌های سوادآموزی برای کارمندان نظامی و اداری طالبان
محق گفت در ۲۰ سال گذشته آن‌هایی که از مکتب‌ها و دانشگاه‌ها فارغ می‌شدند می‌توانستند در پست‌های عالی دولتی جابجا شوند و از معاش، امتیازات و جایگاه اجتماعی و سیاسی خوبی برخوردار گردند، ولی ملاها این فرصت را نداشتند، به این دلیل آن‌ها دشمنی خود را زیر نام دفاع از دین توجیه می‌کردند.
به باور آقای محق، از نظر سیاسی نیز طالبان با مکتب‌های مدرن و آموزش‌های عصری مخالف اند، زیرا انتقاد و پرسش در شیوه‌های آموزشی مدرن حق مسلم دانش‌آموزان است، ولی در روش سیاسی طالبان چنین چیزی وجود ندارد و همه باید مطیع و فرمانبردار «امیرالمؤمنین» باشند. او می‌گوید که به همین دلیل این گروه می‌خواهد مکتب‌ها را «از محتوا تهی بسازد.»
محق به این نظر است که طالبان تلاش دارند ملاها را در مکاتب جابجا کنند و به این ترتیب مکتب‌ها را تحت کنترول خود درآورند: «تعداد ملاها را زیاد می‌کنند و این ملاها پشتیبانی دولتی دارند و هر چرندیاتی که خواستند با جرئت می‌گویند و دیگر معلمان جرئت انتقاد را هم ندارند.»
او افزود با روشی که طالبان در پیش گرفته اند، ریاضی‌دانان، فزیک‌دانان و معلمان مسلکی رشته‌ها و مضمون‌های اساسی مکاتب «احساس می‌کنند که زاید هستند، هیچ امتیازی ندارند و در معرض تحقیر قرار می‌گیرند.» او گفت با گذشت زمان مکتب‌ها از وجود استادان متخصص در رشته‌های اساسی خالی خواهند شد: «مکتب‌ها در ظاهر مکتب می‌مانند اما در باطن یک محیط اشغال شده به دست ملاها خواهد بود.»
مرتبط: رهبر طالبان سرپرست جدیدی برای وزارت معارف تعیین کرد
به باور محق طالبان می‌خواهند افغانستان مانند مدرسه بزرگی باشد که «در رأس آن یک شیخ الاسلام قرار داشته باشد و دیگران همه مطیع و فرمانبرداران بی‌چون و چرا، معتقد و رام باشند.» در نتیجه به نظر آقای محق افغانستان در عرصه‌های سیاست، مدیریت و آموزش‌های مدرن متخصص نخواهد داشت.
حذف ساختارهای مدرن معارف
رحیم جامی، فعال جامعه مدنی که در عرصه رشد معارف فعالیت می‌کند در گفتگو با دویچه وله گفت که طالبان در پی «طالبانیزه کردن سیستم آموزشی افغانستان» است. او گفت: «طالبان در بیشتر ریاست‌ها و مدیریت‌های مکاتب، ملاهایی را آورده اند که آموزش مدرن ندارند و چیزی از آموزش مدرن نمی‌دانند.»
جامی گفت پرسش‌هایی که از معلمان مکاتب پرسیده می‌شود در باره مسایلی مانند «شرایط وضو و نماز» است. او افزود: «سوال امتحانات تنها از یک مذهب است و از مذهب جعفری هیچ سوالی مطرح نمی‌شود و استادانی شیعه مذهب طبعاً ناکام می‌مانند.»
مرتبط: مردم: مشکل فرهنگی نداریم و خواهان باز شدن مکاتب هستیم
به نظر جامی، طالبان تصمیم دارند به شکل سیستماتیک کادرها و متخصصین تعلیمات عصری را از تدریس دلسرد کنند و نظام آموزشی را «به یک مدرسه بزرگ دینی» تبدیل نمایند. او افزود که طالبان تصمیم دارند ساختارها و زیربناهای اساسی معارف را از بین ببرند و محتوای نصاب تعلیمی را که با حقوق بشر و انکشاف پایدار مطابقت داشت، از میان بردارند.