آیا ترکیه در جدال میان ایران و اسرائیل مداخله خواهد کرد؟
۱۴۰۳ مهر ۱۷, سه‌شنبه
پس از حمله موشکی اخیر ایران به اسرائیل، نگرانی از گسترش جنگ در خاورمیانه افزایش یافته است. این همان تشدید تنش است که بسیاری از کشورها چندین ماه پیش در مورد آن هشدار داده بودند.
ایران یکی از قدرت‌ها در منطقه خاورمیانه، و ترکیه قدرت دیگریست. رهبری در انقره از ۷ اکتوبر ۲۰۲۳، که اسرائیل در واکنش به حمله گروه تروریستی حماس، به نوار غزه حمله کرد، از مردم فلسطینی طرفداری می‌کند. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، بارها اسرائیل را به ارتکاب «نسل‌کشی» متهم کرده است. افزون بر آن او همواره تأکید می‌کند که حماس از نظر وی یک سازمان تروریستی نیست و اغلب از «برادران فلسطینی» خود سخن می‌زند.
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
«اسرائیل می‌خواهد به ما حمله کند»
اردوغان اخیراً در بین مردم خود هم ترس ایجاد کرد. او به تاریخ اول اکتوبر در یک سخنرانی در پارلمان ترکیه، اسرائیل را متهم کرد که گویا می‌خواهد به ترکیه نیز حمله کند. اردوغان گفت: «این حکومت اسرائیل، که در سرزمین مقدس دیوانه شده است، با تعصب مذهبی که دارد، شاید پس از فلسطین و لبنان، وطن ما را هدف قرار بدهد.» او افزود که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، رؤیای اشغال اناتولی را در سر می‌پروراند و «به دنبال یک یوتوپیا یا آرمانشهر می‌دود».
اما کارشناسان اظهارات اردوغان را غیر واقعگرایانه ارزیابی می‌کنند. سلین ناسی، دانشمند علوم سیاسی در کالج اقتصاد و علوم سیاسی لندن می‌گوید: «به نظر من این سناریو غیرممکن است. ترکیه یکی از اعضای ناتو است. حمله به ترکیه به معنای رویارویی با ناتو و ایالات متحده امریکاست. افزون بر آن هیچ دلیلی برای حمله اسرائیل به ترکیه وجود ندارد.» به گفته سلین ناسی، اردوغان با این سخنان خود برای تحکیم موضعگیری‌اش و ابراز همبستگی با فلسطینی‌ها تلاش می‌کند.
ترکیه دومین ارتش بزرگ در جمع کشورهای عضو ناتو را دارد، بدین معنی که ترکیه نه تنها از نظر نظامی قوی است، بلکه مانند اسرائیل، یک متحد نزدیک ایالات متحده امریکاست.
ایلتر توران، استاد بازنشسته روابط بین‌الملل و رئیس سابق دانشگاه بیلگی در استانبول، می‌گوید که اردوغان با چنین اظهاراتی، هدف دیگری دارد: «رئیس جمهور (اردوغان) سیاست خارجی را وسیله‌ای برای اهداف سیاسی داخلی خود قرار می‌دهد. اسرائیل در هیچ صورت چنین قصدی ندارد.»
توران گفت که حکومت ترکیه، با توجه به ناکامی‌های بزرگ در عرصه سیاست داخلی، تلاش می‌کند توجه مردم را بر موضوعات دیگر متمرکز سازد. خود اردوغان، به خصوص پس از آخرین انتخابات محلی، حمایت سیاسی خود را از دست داده و ترکیه در یک بحران اقتصادی قرار دارد.
آیا ترکیه مداخله خواهد کرد؟
به گفته توران، احتمال اینکه ترکیه زمانی به یک طرف جنگ تبدیل شود، صفر است. او تأکید می‌کند: «ترکیه در این درگیری فعالانه شرکت نخواهد کرد، زیرا انقره نمی‌خواهد بخشی از جنگ باشد.» توران می‌افزاید هرچند انقره یک حمله احتمالی انتقام جویانه اسرائیل علیه ایران را محکوم خواهد کرد، زیرا ترکیه یک دوستی محتاطانه با ایران دارد، اما انقره شاید از تهران تنها حمایت معنوی کند، نه فراتر از آن.
سلین ناسی می‌گوید: «به دلیل اینکه حکومت ترکیه یک موضعگیری ضد اسرائیلی و جانبدارانه از فلسطینی‌ها دارد، این تصور نادرست ایجاد شده است که (انقره) از ایران و شبه نظامیانش حمایت می‌کند. این سردرگم کننده است.»
به قول وی، ترکیه در حال حاضر بر ثبات اقتصاد خود تمرکز دارد و یک درگیری منطقه یی تنها به بی‌ثباتی بیشتر منتج خواهد شد. سلین ناسی افزود که به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت که ترکیه در معضله غزه یا لبنان مداخله کند. به اساس تخمین وی «ترکیه نمی‌خواهد در مواجهه نظامی با اسرائیل قرار بگیرد».
رقبای با احترام متقابل
میثات رینده، دیپلومات پیشین ترکیه، می‌گوید که ترکیه، ایران و عربستان سعودی «هنوز هم مثل گذشته در رقابت با هم قرار دارند». این سفیر سابق ترکیه در قطر با دینامیک جئوپولیتیک منطقه آشناست. به گفته وی، ترکیه روابط خود را با ایران «با دقت و احترام» حفظ می‌کند، با آنکه تهران و انقره در مورد درگیری‌های مختلف منطقه یی، اغلب نظرات متفاوتی دارند.
ریند می‌افزاید: «ترکیه نمی‌خواهد که ایران از طریق بازیگران غیردولتی که از جانب تهران حمایت و تسلیح می‌گردند، سیطره خود را در منطقه گسترش بدهد. ترکیه همزمان با دیگر قدرت‌های منطقه هدف مشترکی دارد و آن جلوگیری از تبدیل شدن ایران به یک قدرت هسته یی است.»
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
دیدگاه ترکیه در مورد حزب‌الله چگونه است؟
اختلاف نظر اساسی بین دو قدرت اسلامی ایران و ترکیه در تفسیر متفاوت از اسلام نهفته است: اکثریت جمعیت ترکیه را مسلمانان سنی مذهب تشکیل می‌دهند و حکومت اردوغان اولتر از همه از سازمان‌های سنی مذهب، مانند حماس که از سوی اسرائیل، اتحادیه اروپا، ایالات متحده امریکا، آلمان و برخی کشورهای دیگر به عنوان یک سازمان تروریستی رده بندی شده است، حمایت می‌کند. جمعیت ایران برعکس بیشتر شیعه مذهب است و این امر سبب روابط نزدیک بین حکومت ایران و گروه‌های شیعه مذهب، مانند حزب الله لبنان و شورشیان حوثی در یمن شده است. این تفاوت مذهبی- سیاسی، ائتلاف‌های جئوپولیتیکی دو کشور را نیز شکل می‌دهد.
این تفاوت در پیام‌های تسلیت انقره منعکس شد. وقتی اسماعیل هنیه، رهبر حماس، کشته شد، اردوغان برای او عزای ملی اعلام کرد، اما پس از کشته شدن حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، او با مردم لبنان اظهار همبستگی کرد ولی نام نصرالله را ذکر نکرد. توران می‌گوید: «این اظهارات غیر مشابه، قابل درک بوده و تعجب آور نیست.»