آیا برکناری ترامپ از قدرت پیش از تحلیف بایدن ممکن است؟

آیا هجوم هواداران دونالد ترامپ به ساختمان کانگرس ایالات متحده امریکا منجر به کنار زدن زودهنگام او از قدرت خواهد شد؟

حمله به کانگرس

برنامه تائید پیروزی انتخاباتی جو بایدن در کانگرس ایالات متحده امریکا روز چهار شنبه زمانی مختل شد که معترضان هوادار دونالد ترامپ به ساختمان کانگرس یورش بردند و وارد آن شدند. برنامه بعداً از سر گرفته شد و بایدن به حیث رئیس جمهور آینده تائید گردید. در نتیجه این خشونت‌ها چهار تن جان باختند و ۵۲ تن بازداشت شدند.

دموکرات‌ها و برخی جمهوری‌خواهان می‌گویند که ترامپ با تشویق هواداران‌اش‌، آن‌ها را به این آشوب تحریک کرده است. دوید سیسیلینی، نماینده دموکرات‌ها در کانگرس و دیگر همکاران دموکرات‌اش نامه‌ای به مایک پنس معاون ترامپ نوشته و از او خواسته اند که با استفاده از متمم بیست و پنجم قانون اساسی، ترامپ را از قدرت کنار بزند.

در این نامه گفته شده است که ترامپ آشوبگری را تحریک نموده و «به تضعیف دموکراسی تلاش کرده» است. در این نامه به ترامپ اتهام وارد شده است که «از نظر روانی سالم نیست». اثبات کردن این ادعا در مورد ترامپ به صورت مستقل کار سختی است، اما برعکس اثبات نقش ترامپ در این ناآرامی مشکل به نظر نمی‌رسد. 

ترامپ در سخنانی خطاب به معترضان در صبح آن روز گفت: «ما به سمت کاپیتول راهپیمایی خواهیم کرد و می‌خواهیم سناتوران و نمایندگان شجاع کانگرس را تشویق کنیم.» او به هواداران خود گفت که انتخابات ریاست جمهوری امریکا «فاسدترین انتخابات در تاریخ، شاید در سطح جهان بوده است».

برای منتقدانی که خواستار برکناری زودهنگام ترامپ از قدرت اند، دو زمینه قانونی وجود دارد: توسل به متمم ۲۵ قانون اساسی یا استیضاح.

براساس بخش چهارم اصل دوم قانون اساسی ایالات متحده امریکا، رئيس جمهور می‌تواند به دلیل ارتکاب «خیانت، ارتشاء، یا جرایم بزرگ و دیگر جرایم» استیضاح گردد.

پروسه استیضاح از سوی مجلس نمایندگان آغاز می‌گردد و این مجلس باید اکثریت را برای تائید روند استیضاح داشته باشد. پس از آن اتهام‌های استیضاح به مجلس سنا راجع می‌شود. مجلس سنا یک جلسه محاکمه برگزار کرده و رای‌گیری می‌کند که آیا رئيس جمهور را محکوم کند یا نه. رئیس جمهور تنها در صورتی از قدرت کنار زده می‌شود که دو سوم نمایندگان سنا به محکومیت او رای بدهند.

انتونی گاوگن، کارشناس قانون اساسی امریکا و پروفیسور علم حقوق در دانشگاه دریک به دویچه وله گفت: «ابهام در اینجاست که کلمه «استیضاح» یک اصطلاح قانون اساسی برای کیفرخواست است. استیضاح به مفهوم کنار زدن از قدرت نیست. اگر یک رئیس جمهور استیضاح می‌شود، به این مفهوم است که در مجلس سنا محاکمه می‌شود. و نکته کلیدی در (این وضعیت فرضی) به سادگی کنار زدن واقعی یک رئيس جمهور است.»

متمم بیست و پنجم قانون اساسی

راه دیگری برای کنار زدن رئيس جمهور از قدرت، استفاده از متمم بیست و پنجم قانون اساسی ایالات متحده امریکاست. این ضمیمه قانون اساسی امریکا به مقام‌های این کشور اجازه می‌دهد که بررسی کنند آیا رئیس جمهور برای این مقام مناسب و واجد شرایط است یا نه، و به صورت بالقوه این امکان را به آن‌ها می‌دهد که رئیس جمهور را کنار بزنند.

توسل جستن به بخش چهارم این متمم، اقدام شدیدی که تا حالا هرگز صورت نگرفته، به این مفهوم است که مایک پنس معاون رئيس جمهور و اکثریت کابینه ۱۵ عضوی، باید موافقت کنند که رئيس جمهور مناسب و واجد شرایط این مقام نیست.

در این صورت، مایک پنس و اکثریت اعضای کابینه باید نامه‌ای به هر دو مجلس کانگرس فرستاده و در آن توضیح بدهند که رئيس جمهور «قادر به اجرای قدرت و وظایف مقام ریاست جمهوری نیست». بعد از آن قدرت اجرایی به صورت فوری به معاون رئیس جمهور انتقال می‌یابد.

کنت مانوساما، کارشناس قانون اساسی ایالات متحده امریکا و پروفیسور در دانشگاه وریج آمستردام به دویچه وله گفت: «این کار همه قدرت و وظایف رئیس جمهور را لغو می‌کند. بعد از آن مایک پنس رئيس جمهور سرپرست خواهد شد.»

اما در این صورت، ترامپ این فرصت را خواهد داشت که با نوشتن نامه‌ای عنوانی هر دو مجلس کانگرس، به این اقدام اعتراض کند. کانگرس بعد از آن با اکثریت دو سوم هر دو مجلس می‌تواند راجع به قضیه تصمیم بگیرد. تا زمانی که هر دو مجلس کانگرس به نتیجه‌ای نرسیده اند، معاون رئيس جمهور می‌تواند به عنوان رئيس جمهور سرپرست به کار ادامه بدهد.

استفانی برنت، یوشا ویبر/ ع. ف.