کدام کشورها از صندوق خسارات اقلیمی مستفید می‌شوند؟
۱۴۰۱ آذر ۱, سه‌شنبه
اجلاس اقلیم سازمان ملل (کاپ ۲۷) در آخر هفته در حالی به پایان رسید که سامح شکری، رئیس این اجلاس و وزیر خارجه مصر نتایج آن را «تاریخی» یاد کرد که آسیب پذیرترین کشورها از آن نفع می برند.
انتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در یک بیانیه ویدیویی از تصمیم ایجاد صندوق خسارات اقلیمی و «عملی کردن آن در دوره آینده» استقبال کرد. او افزود، واضح است که ایجاد چنین صندوقی کافی نخواهد بود، اما این یک پیام سیاسی برای برقراری اعتماد از دست رفته است و نیاز شدیدی به آن وجود داشت.
آلوده کنندگان بزرگ محیط زیست قبلاً در برابر ایجاد صندوق خسارات اقلیمی مقاومت می‌کردند. آن‌ها از این هراس داشتند که به خاطر پدیده‌های شدید آب و هوایی مرتبط با تغییرات اقلیمی مسئول دانسته شوند. اما اتحادیه اروپا در پایان اجلاس دو هفته ای اقلیمی موقف نرم‌تری را در پیش گرفت و راه را برای رسیدن به این توافق هموار کرد.
سوین هارملینگ، مسئول سیاست جهانی راجع به تغییرات اقلیمی و انعطاف پذیری در سازمان غیردولتی «کی‌یر انترنشنال» از این توافق به عنوان دوره جدیدی یاد کرد که پس از یک دوره طولانی دلسردی و مقاومت آغاز شده است.
او گفت: «از بیش از ده سال به این سو آسیب‌پذیرترین کشورها برای جبران خسارت خواهان ایجاد یک مکانیسم جدید مالی بودند و سال‌های طولانی، کشورهای توسعه یافته در برابر این خواسته مقاومت می‌کردند».
شری رحمان، وزیر اقلیم پاکستان که کشورش در سال روان سیلاب‌های ویران کننده و مرگبار را تجربه کرده است، گفت که این صندوق «ایده آل» نیست، اما به «خواسته ابتدایی» کشورهای در حال توسعه رسیدگی می‌کند. به گفته او، این کشورها خواهان این هستند که کشورهای اصلی آلوده کننده محیط زیست در طول تاریخ، مانند ایالات متحده امریکا و اتحادیه اروپا، به کشورهای آسیب پذیر در پرداخت هزینه‌های ویرانی‌های ایجاد شده براثر تغییرات اقلیمی کمک کنند.
این صندوق خسارات برای چه کشورهایی است؟
جزئیات درباره چگونگی عملکرد این صندوق هنوز باید مشخص شود. به گفته هارملینگ، این مساله هنوز روشن نشده است. او گفت: «تنها تصمیمی که تا به حال گرفته شده، این است که یک صندوق ایجاد می‌شود. اما هنوز معلوم نیست که از این صندوق چگونه استفاده می‌شود. چه کشورهایی مبالغی را از این صندوق دریافت می‌کنند، و کدام کشورها موظف به تمویل این کمک‌های مالی می‌شوند».
بعد از مدتی بحث و جدل در این باره که چه کشورهایی اجازه دریافت کمک‌های مالی از این صندوق را دارند، در توافقنامه نهایی تصویب شد که از این طریق به «آن دسته از کشورهای در حال توسعه کمک شود که در برابر تاثیرات نامطلوب تغییرات اقلیمی آسیب پذیرتر از دیگران هستند».
بر بنیاد یک گزارش که توسط سازمان همکاری ضرر و زیان «Loss and Damage Collaboration» تدوین شده است، ۵۵ کشور از میان ۵۸ کشور گروه کشورهای در حال توسعه، در دو دهه نخست این قرن، بیش از نیم بیلیون دالر خسارت اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیمی را متحمل شده اند. ۲۰ آسیب‌پذیرترین کشورها از تغییرات اقلیمی نیز شامل این گروه اند. سازمان همکاری در زمینه ضرر و زیان یک گروه جهانی متشکل از محققان، فعالان، وکیلان و تصمیم گیرندگان است.
هارملینگ با این موافق است که باید به آسیب پذیرترین کشورها اولویت داده شود. اما او به ایجاد یک سیستم برای تعیین کشورهای مستحق دریافت کمک از صندوق ضرر و زیان تاکید دارد.
او گفت: «اگر ما نیمی از کشورهای در حال توسعه را صرف به این خاطر حذف کنیم که شاید اندکی ثروتمند باشند و یا این که (به هر دلیلی) شامل این گروه نشوند، این از نظر سیاسی ثمربخش نیست».
چه کشورهایی هزینه‌های این صندوق را پرداخت می‌کنند؟
در پایان اجلاس اقلیم، بحث هایی وجود داشت دراین باره که از چه کشورهایی انتظار تمویل این صندوق می رود. سونیا شولتسه، وزیر همکاری انکشافی آلمان در میان آن هایی بود که از چین، بزرگترین آلوده کننده اقلیم در جهان خواست در پرداخت هزینه های این صندوق سهم بگیرد.
شولتسه هفته گذشته به گزارشگران گفت: «چین در حال حاضر عامل نشر ۲۸ درصد از گازهای گلخانه ای است و این کشور باید سهمی در جبران این صدمات داشته باشد». او افزود که چین در عمل «دیگر یک کشور در حال توسعه نیست».
از نظر تاریخی، بیشترین مسئولیت انتشار گازهای گلخانه ای که طی سال های ۱۷۵۱ تا ۲۰۱۷ به گرمایش زمین منجر شده است، متوجه کشورهای توسعه یافته است. منظور ایالات متحده امریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا هستند که عامل نشر ۴۷ درصد از کاربن دی اکساید انباشته شده در جهان هستند. در حالی که قاره های افریقا و امریکای جنوبی فقط عامل انتشار ۶ درصد از گازهای گلخانه ای به شمار می آیند.
کشورهایی که بیشترین سهم را در تغییرات اقلیمی داشتند، در زمینه تصویب کمک های مالی برای کاهش تاثیرات این تغییرات بر کشورهایی که بیشترین صدمات را متحمل شده اند، به کُندی عمل کرده اند.
در سال ۲۰۱۰، کشورهای توسعه یافته جهان در این زمینه به توافق رسیدند که به کشورهای در حال توسعه وعده ۱۰۰ میلیارد دالر کمک در سال را بدهند. قرار شد که این کمک سالانه تا ۲۰۲۰ به کشورهای در حال توسعه پرداخت شود تا آن ها بتوانند خود را با پیامدهای تغییرات اقلیمی انطباق دهند. اما در سال ۲۰۲۰ کشورهای ثروتمند وعده ۸۳ میلیارد دالر کمک مالی را دادند.
این مبلغ هنوز پرداخت نشده است و ایجاد صندوق جدید خسارت یک وعده اضافی است. هارملینگ در ادامه گفت که پیدا کردن منابع مالی جدید مانند وضع مالیات بر سیستم هوانوردی بین المللی و یا بر صنعت سوخت فوسیلی می تواند به یک منبع درآمد برای تمویل صندوق خسارت تبدیل شود.
این صندوق کارش را از کی آغاز خواهد کرد؟
در توافقنامه نهایی درخواست برگزاری کارگاه های آموزشی در سال ۲۰۲۳ مطرح شده است تا عملکرد صندوق به این وسیله مشخص شود. هارملینگ انتظار دارد که نتایج اولیه تا پایان سال آینده نشر شود. این که چه کشورهایی باید از این صندوق بهره ببرند، چه کشورهایی در اولویت قرار می گیرند و پول این صندوق از چه منابعی به دست می آید، شامل این نتایج اولیه خواهد بود.
او فکر می کند که از سال ۲۰۲۵ به بعد، این صندوق احتمالا بتواند نخستین مبالغ را به کشورهای مستحق پرداخت کند و بعد به تدریج تا پایان این دهه، میلیاردها دالر در دسترس قرار گیرند.
هارملینگ گفت: «اینگونه نیست که کشورهای صنعتی موظف به نجات تمام سیاره زمین باشند. کار از این حرف ها گذشته است. اما من فکر می کنم که ما باید منصفانه رفتار کنیم و به این منظور صدمات وارد شده بر افرادی را جبران کنیم که در زندگی روزمره شان با بحران دست و پنجه نرم می کنند، در حالی که تقریبا هیچ سهمی در ایجاد آن نداشته اند».