چرا کشورهای همسایه در حال توسعه روابط با طالبان هستند؟

در اواخر ماه جنوری در کابل، شمار زیادی از دیپلومات‌های خارجی در حال رفت و آمد بودند. ۱۱ کشور به دعوت طالبان برای شرکت در یک دیدار با عنوان «همکاری منطقه‌ای به ابتکار افغانستان» پاسخ مثبت دادند. در این دیدار در مورد فرصت‌های همکاری در منطقه بحث و گفتگو صورت گرفت. 

به گزارش مرکز رسانه‌ها و اطلاعات افغانستان که در کابل مستقر است و توسط طالبان اداره می‌شود، نمایندگان کشورهای هندوستان، قزاقستان، ترکیه، روسیه، چین، ایران، پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان، اندونیزیا و قرغیزستان در این کنفرانس شرکت داشتند.

تا به حال گزارش مشخصی درباره نتایج این دیدار نشر نشده است. اما این کنفرانس نشان می‌دهد که طالبان برای برقراری روابط سازنده با کشورهای همسایه مصمم هستند. طالبان در این مسیر نخستین موفقیت‌ها را به دست آورده اند. در اواخر ماه جنوری بلال کریمی، فرستاده رسمی طالبان در چین، استوارنامه‌اش را در پکینگ دریافت کرد.

گرچه چین در آن زمان گفت که دادن استوارنامه به این فرستاده به معنای این نیست که پکینگ حکمرانان کنونی افغانستان را به رسمیت می‌شناسد. اما هر دو کشور پس از تصرف قدرت توسط طالبان به تدریج به هم نزدیک‌تر شده اند. در این راستا بنا به گزارش شبکه خبری الجزیره، چندین شرکت چینی در سال ۲۰۲۳ یک سلسله قراردادهای تجاری را با طالبان به امضا رساندند. از آن جمله می‌شود از یک قرارداد ۲۵ ساله برای استخراج نفت نام برد که ارزش سرمایه‌گذاری آن به ۱۵۰ میلیون دالر امریکایی در سال نخست و تا ۵۴۰ میلیون دالر امریکایی در طی سه سال بعدی می‌رسد.

ایران نیز سال‌ها است که در حال نزدیکی بیشتر به طالبان است. حسن کاظمی قمی، فرستاده ویژه و سفیر ایران در افغانستان در اکتوبر ۲۰۲۱ یعنی مدت کوتاهی پس از به عهده گیری قدرت توسط طالبان، به این مقام تعیین شده است.

گرچه ایران با این اقدام طالبان را به عنوان حکومت به رسمیت نمی‌شناسد، اما به این وسیله نشان می‌دهد که برقراری روابط با این رژیم را برای تمام منطقه سودمند می‌داند. هندوستان هم ظاهرا دیدگاه مشابهی دارد. شبکه خبری «طلوع نیوز» در افغانستان اعلام کرد که قمی، فرستاده ویژه ایران در این کشور پس از دیدارش در وزارت خارجه هندوستان گفته است، هر دو کشور (ایران و هندوستان) می‌خواهند برای تقویت ثبات سیاسی در افغانستان تلاش کنند.

بنا به گزارش طلوع نیوز،  یک موضوع محوری این دیدار که در نوامبر سال ۲۰۲۳  برگزار شد، تشکیل گروه منطقه‌ای ارتباط با افغانستان بوده است.

انگیزه کشورهای همسایه: مبارزه با داعش و تقویت روابط تجاری

چنین تحولاتی در منطقه بازتاب‌ دهنده تلاش‌های کشورهای منطقه برای نزدیکی بیشتر به افغانستان و در نهایت برقراری روابط دیپلوماتیک با حکومت طالبان است.

اینستاگرام دویچه وله دری را دنبال کنید 

به گزارش اتاق فکر «International Crisis Group» (ICG) یا «گروه بین المللی بحران» تعداد کشورهای همسایه افغانستان که تصمیم می‌گیرند به رژیم طالبان نزدیک شوند، پیوسته در حال افزایش است. در این گزارش به نقل از یک دیپلومات در منطقه که نامش ذکر نشده است، آمده است: «ما این جا در خط مقدم هستیم».

توماس روتیگ، از بنیانگذاران اتاق فکر «Afghanistan Analysts Network» (شبکه تحلیلگران افغانستان) در مصاحبه با دویچه وله گفت، برای طالبان نزدیکی به همسایگانشان یک پیروزی به شمار می‌آید. به گفته او طالبان در نخستین دوره حاکمیت در سال‌های ۱۹۹۰ سعی داشتند در سطح بین المللی به رسمیت شناخته شوند.

بیشتر بخوانید: چرا تاجران افغان از سرمایه‌گذاری در بازار مشترک افغانستان-ازبکستان تردید دارند؟

حالا آن‌ها متوجه شده اند که در غرب برای برقراری ارتباط با آن‌ها موانع عظیمی وجود دارد که به خصوص در سیاست‌های طالبان در مقابل مردم افغانستان و بیش از همه در سرکوب حقوق زنان ریشه دارند. از این رو به گفته روتیگ «طالبان حالا توجه شان را به کشورهای منطقه معطوف کرده اند. زیرا به نظر می‌آید که برقراری ارتباط با آن‌ها اندکی ساده‌تر باشد».

بنا به گزارش «گروه بین المللی بحران»، در این تلاش‌ها برای نزدیک‌تر شدن به یکدیگر، مشترکات ایدیولوژیکی اهمیت زیادی ندارند، بلکه منافع سیاسی مشخصی وجود دارد که مهم‌ترین آن تلاش‌ها برای حفظ امنیت و ثبات در منطقه می‌باشد.

مبارزه با تروریسم

به گفته توماس روتیگ، این مساله برای همسایگان افغانستان اهمیت اساسی دارد. برای جمهوری‌های آسیای مرکزی در شمال افغانستان، اما همچنین برای چین و ایران، تهدید از جانب »ولایت خراسان دولت اسلامی داعش« (ISKP) که شاخه منطقه‌ای سازمان تروریستی داعش است، یک انگیزه اساسی برای گسترش روابط با طالبان می‌باشد.

اما به باور کارشناسان این را که مبارزه با تروریسم بدون همکاری بین المللی چقدر دشوار است، می‌‌شود در پاکستان مشاهده کرد. به گزارش وب سایت «The Diplomat» از زمان به عهده گیری قدرت توسط طالبان، حملات تروریستی در پاکستان شدیدا افزایش یافته و در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۰ درصد بیشتر شده است.

بر این اساس در طی این حملات ۹۷۴ تن جان باخته و حدود ۱۳۵۰ تن زخمی شده اند.

تا به حال طالبان با گروه تروریستی «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) برخورد نکرده است. یا به این خاطر که توانایی آن را ندارد و یا برای این که می‌خواهد از این طریق بر پاکستان، کشور همسایه‌اش فشار وارد کند.

«The Diplomat» فکر می‌کند که یک دلیل اخراج صدها هزار پناهجویان افغان از پاکستان می‌تواند این سیاست طالبان در قبال «تی تی پی» باشد. با این وجود هر دو کشور در زمینه مسائل اقتصادی باهم گفتگو می‌کنند؛ طور مثال راجع به تاسیس مسیرهای تجاری.

اما به گفته روتیگ هدف اصلی بیشتر کشورهای همسایه همکاری با افغانستان است.

او گفت: «آن‌ها امیدوارند که طالبان برعلیه مهم‌ترین مخالفان سیاست‌های‌شان در داخل کشور وارد عمل شوند. در مقابل کشورهای همسایه نشان می‌دهند که حاضرند آن‌ها را در سطح دیپلوماتیک به رسمیت بشناسند. طالبان برعلیه برخی گروه‌ها وارد عمل می‌شوند، اما نه برعلیه همه آنها. طور مثال آن‌ها حاضر نیستند اویغورها را به چین مسترد کنند. اما حکومت پیشین این کار را انجام داده بود».

همکاری اقتصادی

یک جنبه دیگر تلاش‌های متقابل طالبان و کشورهای همسایه برای نزدیکی به یکدیگر منافع اقتصادی است. براساس کار تحقیقاتی گروه بین المللی بحران، پس از پایان جنگ در افغانستان، تجارت به تدریج در حال شکوفایی است، به خصوص در بخش انرژی. در این راستا کشورهای آسیای مرکزی به دنبال خریداران جدید هستند در حالی که کشورها در جنوب منطقه سعی دارند واردات شان را افزایش دهند.

اما بر سر راه روابط تجاری، موانع بیشتری وجود دارد. افزون بر وضعیت فاجعه‌بار حقوق بشر که نمی‌توان نادیده گرفت، باید به عدم اطمینان حقوقی در افغانستان اشاره کرد. اما در درازمدت این امیدواری وجود دارد که تجارت در بخش‌های کوچک هم دوباره احیا شود تا مردم عادی نیز بتوانند از یک اقتصاد در حال شکوفایی بهره‌مند شوند.

حقوق بشر زیر فشار شدید

توماس نیکلاسون، فرستاده ویژه اتحادیه اروپا در افغانستان از تلاش‌های کشورهای همسایه برای نزدیکی به طالبان استقبال می‌کند.

مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید

او اخیرا در شبکه اجتماعی «ایکس» (توییتر سابق) نوشت، پس از ۴۵ سال جنگ برای افغانستان برقراری روابط خوب با همسایگان اهمیت «اساسی» دارد. او در ادامه گفت که برای اتحادیه اروپا پیش از برقراری ارتباط با طالبان مسائلی که اهمیت دارند: محافظت از حقوق زنان و دختران به خصوص در زمینه تحصیلات و اشتغال.

البته هنوز معلوم نیست که برقراری روابط دیپلوماتیک تاثیر مثبتی بر وضعیت حقوق بشر بگذارد. توماس روتیگ گفت: «البته برای طالبان، روسیه، چین و کشورهای دیگر منطقه حقوق بشر در اولویت قرار ندارد. به این خاطر برای آن‌ها برقراری ارتباط با طالبان در مقایسه با کشورهای غربی آسان‌تر است».