چرا مقامات ایران زنان را به پوشیدن چادر وادار می سازند؟

شهرام کرامی، سارنوال شهر کرمانشاه در غرب ایران، نشان دادن موی زن در اشهارات مُد و فیشن را یک عمل «غیر اخلاقی» می خواند. او به مقامات امنیتی و قضایی کشور دستور داد تا دنبال همه کسانی باشند که در تهیه و پخش این کلیپ ویدیویی اعلان لوازم آرایش سهم داشته اند. رادیو فردا، که در ایالات متحده امریکا به زبان فارسی نشرات دارد، گزارش داده است که در پیوند با این کلیپ تا کنون چهار تن بازداشت شده اند.

بازداشت ها قاطعیت رژیم ایران را در عملی ساختن مقررات سختگیرانه برای پوشیدن لباس زنان نشان می دهند. از دیدگاه حکومت، رعایت این مقررات مترادف است با مشروعیت ایران. از زمان انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۹۷۹ تا حال نقش زنان در جامعه یک ستون اصلی ایدئولوژی دولت را می سازد.

مفکوره خمینی در قبال زنان ایرانی

آیت الله خمینی، رهبر انقلاب ایران روی لباس ساده برای زنان تأکید می کرد. او در فبروری ۱۹۷۹ به یک خبرنگار ایتالیایی گفت: «زنانی که در انقلاب سهم داشتند، زنانی بودند و هستند که لباس های ساده می پوشند.» او در صحبت با این خبرنگار افزود: «این زنان عشوه گر که صورت خود را آرایش می کنند و موها، گردن و بدن خود را در خیابان نمایش می دهند، در برابر شاه مبارزه نکرده اند. آنها هیچ کار خیراندیشانه ای انجام نداده اند. آنها نمی دانند که چگونه بتوانند برای جامعه، و یا در عرصه های سیاسی و شغلی مفید واقع شوند. دلیل آن اینست که با نمایش دادن خود مردم را ناراحت و منحرف می سازند.»

بسیار زود روشن شد که انقلابیون ایران می خواهند یک نظام اجتماعی کاملاً محافظ کار را در این کشور ایجاد کنند. بدین منظور آنها اقدام شاه را برای سپردن مسایل خانودگی به یک محکمه سکولار لغو کرده و در عوض این امر را یک امتیاز ویژه رهبران روحانی اعلام کردند.

حقوق زنان و انقلاب ایران

نگار متحده، دانشمند علوم سیاسی، در صحبتی با دویچه وله گفت: «بسیاری از زنان این را رد کردند. او در آخرین کتابش بر مشاهدات کیت میت، خبرنگار و فمنیست امریکایی اتکاء کرده است که اندکی پس از انقلاب ۱۹۷۹ به ایران سفر کرده بود. در این کتاب با جزئیات توضیح داده شده است که «وکلا، دانشجویان و کارگران زن چگونه گردهم می آمدند تا در مورد حقوق خود حرف بزنند».

متحده در این اثر خود یکی از شعار های اصلی جنبش زنان پس از انقلاب را نقل کرده است: «ما انقلاب نکرده ایم که یک گام به عقب برداریم!»

با آنهم خمینی و حامیانش به حقوق زنان توجه زیادی نداشتند. از نظر آنها زنان ایرانی باید کاملاً برعکس زنان لیبرال و رها یافته از قیودات درغرب باشند. انقلابیون نه تنها می خواستند ایران را از زیر تأثیر چندین ساله سیاسی و اقتصادی ایالات متحده امریکا بیرون بکشند، بلکه می خواستند فرهنگ اسلامی را در منطقه تقویت کنند.

چادر در ایران به یک نماد شیوه زندگی کاملاً ضد غربی مبدل گردید.حمیده صدقی، دانشمند علوم سیاسی ایالات متحده امریکا در گزارش سال ۲۰۰۷ خود پیرامون زنان و سیاست در ایران نوشت: «انقلاب اسلامی به یک انقلاب متقابل جنسیتی مبدل گردید، به یک مبارزه پیرامون جنسیت زنان.» به این ترتیب «جنسیت» به یک موضوع کاملاً سیاسی و یک مفهوم ضد غربی مبدل شد. یکی از شعار های محافظه کاران در سال ۱۹۷۹ چنین بود: «چادر بپوشید، در غیر آن بر فرق تان می کوبیم.» شعار دیگری چنین بود: «مرگ بر بی حجاب ها!»

خمینی در بهار ۱۹۷۹ در مورد پوشیدن چادر برای زنان تأکید کرد. در سال ۱۹۸۳ پارلمان ایران تصمیم گرفت که زنانی که در ملای عام مو های خود را نپوشانند، با ۷۴ ضربه شلاق مجازات شوند. از سال ۱۹۹۵ به این طرف این امکان نیز وجود دارد که زنان بی حجاب تا ۶۰ روز زندانی گردند.

حجاب اجباری در ایران جزء تلاش ها برای ایجاد یک نظم کاملاً ضد غربی بود. حمیده صدقی می گوید کسانی که از این مقررات سرپیچی می کردند «روسپی های غربی» خوانده می شدند.

با این حال شمار فزاینده ای از زنان و مردان ایرانی این مفکوره تحمیلی از سوی رهبری مذهبی را رد می کنند. نگار متحده می گوید: «زنان با بی توجهی به مقررات وضع شده در قبال لباس، مخالفت خود را نشان می دهند.» به قول وی «آنها نشان می دهند که می خواهند کنترول بالای بدن خود را دوباره بدست خود داشته باشند. آنها می خواهند در مورد نحوه آرایش مو و یا رنگ کردن ناخن های خود، خود شان تصمیم بگیرند.»

نگار متحده می افزاید که زنان ایرانی راه جدیدی را برای اعتراض شان در پیش می گیرند تا رژیم را به اقدام معکوس وادار سازند: «رژیم به نوبه خود به تحریک یک واکنش زنان ایرانی دست می زند. سیاست در مورد بدن زنان در ایران همواره در حال تغییر است.»

کرستین کنیپ / ص.ا.، ن.ف