هزاران نفر در شمال افغانستان از ترس طالبان فرار کرده اند

هنگامی که ماه گذشته درگیری بین نیروهای طالبان و یک گروه جدا شده به رهبری یکی از فرماندهان سابق آنها به نام مولوی مهدی مجاهد، در شمال افغانستان آغاز شد، زهرا و خانواده‌اش به کوه‌ها گریختند.

آنها روزها در میان صخره‌ها راه پیمودند و مطمین نبودند که چه چیزی در پیش است یا چه زمانی ممکن است به ولسوالی بلخاب ولایت سرپل؛ جایی که درگیری‌ها آغاز شد، برگردند.

زهرای ۳۵ ساله، که خواستار استفاده از نام مستعار به دلایل امنیتی شد، گفت: "ما نمی‌خواستیم به دام بیافتیم (...) همه ما ممکن کشته می‌شدیم." خانواده زهرا در میان هزاران نفری هستند که از درگیری بین طالبان و جنگجویان وفادار به مهدی مجاهد، رئیس سابق استخبارات این گروه در بامیان گریخته اند.

قومیت، فرقه گرایی مذهبی، و نبرد برای بخشی از منابع پرسود زغال سنگ بلخاب، از عوامل عمده این جنگ عنوان می‌شوند. نعمت الله بیژن، تحلیلگر سیاسی مستقر در استرالیا، به خبرگزاری فرانسه گفته است: «همه این عوامل در به راه انداختن درگیری با هم نقش داشتند.»

مجاهد شیعه مذهب در سال ۲۰۱۹ به طالبان عمدتا سنی مذهب پیوست و بلافاصله پس از به دست گرفتن قدرت توسط این اسلامگرایان تندرو در آگست سال گذشته، به سمت فرماندهی منصوب شد.

هزاره‌های شیعه افغانستان ده‌ها سال است که با آزار و شکنجه روبرو بوده اند و طالبان در زمانی که برای اولین بار از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ حکومت کردند به سوء‌ رفتار با آنان متهم شدند. شیعیان همچنین هدف حملات گروه دولت اسلامی داعش هستند.

بلخاب مکان چندین معدن زغال ‌سنگ است و تقاضا در ماه‌های اخیر برای آن افزایش یافته است. پاکستان متاثر از بحران انرژی که بخشی از آن ناشی از افزایش قیمت نفت است، واردات زغال سنگ افغانستان را برای سوخت نیروگاه‌ها افزایش داده است.

فرماندهان محلی طالبان به عنوان "مالیات" از لاری‌ها در راه پاکستان پول می‌گرفتند - همانطور که نیروهای دولت قبلی انجام می‌دادند - اما زمانی که مجاهد در برابر تلاش‌های کابل برای مهار این عمل، مقاومت کرد او را برکنار کردند.

بیژن گفت: "بلخاب سابقه طولانی در مقاومت در برابر دولت دارد." وی افزود که این منطقه همچنین در طول اولین حاکمیت طالبان به شدت علیه آنان جنگیده است.

در حالی که جنگ در ماه جون تنها چند روز به طول انجامید، سازمان ملل می‌گوید که حداقل ۲۷۰۰۰ نفر آواره شدند که تقریباً همه آنها هزاره بودند. نتیجه آن بحران بشری است که سازمان‌های امدادی اکنون در تلاش برای مقابله با آن هستند.

زهرا که خانواده‌اش نزدیک به دو هفته پیش از اینکه در یک مسجد روستایی در بامیان پناه بگیرند، گفت: «ما با شکم خالی می‌خوابیدیم و صبح‌ها از خواب بیدار می‌شدیم و دوباره راه می‌رفتیم. همه مریض بودند.»

اعضای خانواده برات علی سبحانی یکی دیگر از باشندگان بلخاب نیز در همین مسجد پناه گرفته اند. سبحانی گفت: «ما چیزی همراه مان نداشتیم، فقط با لباس‌های که پوشیده بودیم، رفتیم.»

خانواده هفت نفره او - از جمله پنج فرزند - به مدت چهار روز پیاده روی کردند تا اینکه چوپانی آنها را به مسجد برد. سبحانی گفت: «او ما را نجات داد. ما چیزی نداشتیم. فکر می‌کردیم که احتمالا می‌میریم.»

انتصاب مجاهد در ابتدا به عنوان حمایت از ادعای طالبان مبنی بر شمولیت غیرپشتون‌ها در میان آنان‌ تلقی می‌شد، اما او به زودی با رهبری این گروه مخالفت کرد. این گروه به طور معمول گزارش‌های مربوط به درگیری‌های داخلی در صفوف خود را رد می‌کند، اما رسانه‌های محلی در ماه جون گفتند که مجاهد از رهبری طالبان جدا شد؛ زمانی که حکومت طالبان به دنبال کنترول بیشتر بر تجارت زغال سنگ بود.

در منطقه دزدان چشمه در بامیان، نجیبه میرزایی روزها را صرف مداوای کسانی کرده است که از بلخاب گریخته اند. میرزایی، رئیس یک بیمارستان محلی گفت که بسیاری از آنها زنان باردار هستند که از اسهال، حالت تهوع و بیماری‌های تنفسی رنج می‌برند.

چندین سازمان کمک‌رسانی سازمان ملل تلاش کرده‌ اند پاسخ دهند، اما نتوانسته ‌اند به همه آوارگان دسترسی پیدا کنند، زیرا بسیاری از آنها هنوز در کوه‌ها هستند. نوریالایی که تیم یونیسف را رهبری می‌کرد، گفت: «ما حتی پس از پنج و نیم ساعت پیاده روی هم نتوانستیم به منطقه برسیم زیرا قاطرها قادر به عبور نبودند.»

به گفته عنایت الله خوارزمی سخنگوی وزارت دفاع طالبان، مجاهد و افرادش در بلخاب به کوه‌ها گریخته اند و جنگ متوقف شده است. اما گروه حقوق بشر عفو بین‌الملل، نیروهای طالبان را متهم کرد که غیرنظامیان را در آنجا اعدام می‌کنند - اتهامی که طالبان آن را رد کرده اند. مردی که خواست نامش فاش نشود به خبرگزاری فرانسه گفت: «مردم می‌ترسند، به همین دلیل است که هنوز در کوه‌ها هستند.»