منابع معدنی افغانستان؛ مواد خام هند و چین یا کشورهای غربی؟

تحليلگران و مقام هاي افغانستان نيز به اين باور اند که منابع زيرزميني افغانستان، گنج هاي دست نخورده – و شايد هم ناشناخته اي- هستند که در صورت استفاده بهينه از آن، مي تواند در توسعه کشور نقش اساسي ايفا کند.

اين اولين باري نيست که در مورد منابع غني زيرزميني سخن گفته مي شود. در اين رابطه بارها سخن گفته شده و نيز به صورت مکرر تاکيد شده است که استفاده اقتصادي و استراتژيک از اين منابع، حداقل مي تواند کشور را از فقر نجات دهد و زمينه هاي توسعه را مهيا سازد.

سيف الدين سيحون، استاد اقتصاد در دانشگاه کابل مي گويد: "من معتقد هستم که اين ها (مقام هاي امريکايي) يک حرف جديد و نوي را عرضه نکرده اند و بيشتر همان معلومات قبلي را يک مقدار خواسته اند مشخص تر مطرح کنند و در مورد ارقام هم گاهي بيشتر از اين مطرح شده. گاهي از شش هزار ميليارد (دالر) بحث شده و گاهي سه هزار ميليارد گفته اند و حالا کمي کوتاه هم کرده و يک هزار (ميليارد دالر) گفته اند، يک تريليون دالر (گفته اند) مجموع دارايي هاي زيرزميني افغانستان را".

با اين وجود، زمين شناسان امريکايي از وجود معدن هاي جديدي نيز خبر داده اند. قبلا نقشه اي از زمان روس ها وجود داشت که بيشتر معادن شمال کشور را احتوا مي کرد، اما اکنون، از معدن هايي در هلمند و هرات نيز سخن گفته مي شود.

حکومت افغانستان مي گويد هجده ميليون دالر به شرکت هاي خارجي داده بود تا وجود معدن هاي کشور را بررسي کنند.

عبدالرحمن اشرف، مشاور رييس جمهور در امور معادن مي گويد، توسط کاوش هاي هوايي، "حالا مي دانيم که به کدام مناطق افغانستان کدام فلزات وجود دارد و کدام معادن هستند".

حکومت افغانستان مي گويد که براساس اين معلومات، افغانستان مي تواند کارهاي عملي را شروع نمايد.

آقاي اشرف مي گويد: "حالا با اين معلوماتي که براي ما داده شده يا داده مي شود، در آينده نزديک تمام اين ديتا (اطلاعات) به افغانستان مي آيد. ما مي توانيم که در ساحه کار را شروع کنيم. وقتي که کار در ساحه شروع شد، از آن جا نمونه ها گرفته مي شود و فيصدي هرکدام معادن تعيين مي شود. بعد از آن ما گفته مي توانيم که کدام معدن اقتصادي است، کدام معدن اقتصادي نيست".

تاهنوز، بزرگترين معدني که در کار مقدماتي استخراج آن شروع شده، معدن مس عينک است که با يک شرکت چيني قرارداد شده است. در مناقصه مس عينک، شرکت چيني توانست بر شرکت هاي غربي پيروز شود و دليل آن هم، به گفته مقام هاي حکومت افغانستان، اميتازهايي بود که شرکت چيني به جانب افغانستان داده است.

هرچند برخي معتقد اند که قرارداد با شرکت چيني، براساس يک دورنماي سياسي است، اما مقام هاي افغانستان، اين مساله را رد مي کنند و صرف امتيازهاي شرکت چيني را عامل پيروزي اش در مناقصه مس عينک مي دانند.

مشاور رييس جمهور در امور معادن، معتقد است که موقعيت جغرافيايي افغانستان، نياز چين و هند به منابع معدني و نزديکي اين دو کشور با افغانستان، "چانس" خوب فروش مواد معدني را براي افغانستان مساعد ساخته است.

با اين وجود، تحليلگران به اين باور اند که وقتي کشف اين معادن توسط امريکايي ها اعلام مي شود، تمايل به کشف اين معادن توسط شرکت هاي غربي را نيز نشان مي دهد. با توجه به شرايطي که افغانستان تجربه مي کند، هرگونه کشمکش بر سر مواد معدني، اين "گنج" خفته را مي تواند به کام مردم تلخ کند.

سيحون با اشاره به اعلام خبر کشف اين معادن توسط امريکايي ها مي گويد: "هشداري مي دهند و همچنين آمادگي نشان مي دهند که بالاخره شما در مورد استخراج و بهره برداري از اين منابع فکري بکنيد و در اين ميان، شايد کمپني ها و شرکت هاي غربي دست بالا داشته باشند در بردن و گرفتن مناقصه".

از سوي ديگر، افغانستان هنوز توانايي بررسي و کشف منابع زيرزميني را دارا نمي باشد. همچنين آقاي اشرف مي گويد که براساس قانون، وزارت معدن نمي تواند به اکتشاف بپردازد بلکه بايد از کار شرکت هاي استخراج کننده، نظارت کند.

در همين حال، نگراني اي که آقاي سيحون مطرح مي کند، چگونگي استفاده از اين منابع است. زيرا به گفته او، نبايد اين منابع به صورتي استخراج شود که سهم نسل فرداي کشور، از آن ها گرفته شود.

آقاي اشرف نيز مي گويد: "فروختن معادن، خودش يک مهارت ديگر کار دارد. اول اين که نسل ما و شما حق اين را ندارند که تمام چيز را بفروشند".

با توجه به تمام خوش بيني ها، تنها وجود منابع زيرزميني نمي تواند افغانستان را از فقر نجات دهد. کشورهايي وجود دارند که با وجود منابع زيرزميني غني، هنوز از عقب ماندگي رنج مي برند.

مشاور رييس جمهور در امور معادن تاکيد مي کند که براي استفاده مناسب از معادن، دو قانون تصويب شده تا از معادن به صورت مسلکي استفاده شود و افغانستان به وضعيت "کشورهاي افريقايي" دچار نشود.

گزارشگر: عارف فرهمند

ويراستار: رسول رحيم