"قاچاق مواد مخدر با موترهای دولتی صورت می گیرد"

دویچه ویله: آقای دشتی به نظر شما دست آوردهای دولت در راستای مبارزه با کشت کوکنار، فساد اداری و دهشت افگنی طی سال گذشته چه بوده؟

فهیم دشتی: من فکر می کنم که در پهلوی اینکه دولت در بخشهای دیگری یک مقدار کار کردهای مثبت داشته، در همین سه مورد مشخصی که آقای کرزی وعده داده بود، کاملاً ناکام بوده، هیچ دست آوردی وجود نداشته برعلاوه اینکه در برخی موارد بدتر از سال پیش هم شده.

دویچه ویله: آقای دشتی، مشخصاً در مورد همین سه بخش صحبت می کنیم. در بخش اول در مورد مبارزه با فساد اداری. چرا دولت افغانستان نتوانسته که در این بخش موفقیت های داشته باشد. قسمی که همگی شاهد استند وضع در ادارات از سال گذشته به مراتب بدتر گردیده؟

فهیم دشتی: ببینید، فساد در دولت افغانستان و نهادهای دولتی متاسفانه در سطوح مختلف وجود دارد. و این سبب می شود که خوب پاینها نیزاستفاده بکنند. من فکر می کنم مهمترین دلیل همین است، در پهلوی اینکه معاشات کم است، مامورین پایئن رتبه زندگی خوبی ندارند، احتمالا برای پیداه کردن یک لقمه نان بخور نمیر باید دست به رشوه خوریهای خورد و کوچک می زنند. اما اصل فساد در بالا است که به اصطلاح میلیونها دالر در آنجا تا و بالا می شود.

دویچه ویله: آقای دشتی بعضی ها به این باور استند که فساد در افغانستان که حالا فساد اداری یکی از شیوه هایش است، در افغانستان کنونی جز فرهنگ شده. سی سال جنگ بلاخره باعث این گردیده که فساد جز فرهنگ شود و این فساد اداری را هم اگر دولت خواسته باشد از بین برده نمی تواند. نظر شما در این مورد چیست؟

فهیم دشتی: من موافق نیستم که اگر دولت خواسته باشد، نتواند این چنین کارهای را از بین ببرد. اگر دولت واقعاً تصمیم داشته باشد و دولتمردان خودشان در فساد آغشته نباشند، من فکر می کنم که این راه وجود دارد که دولت جلو فساد را بگیرد. ولی متاسفانه همان طوری که گفتم فساد تا مقامات بالا وجود دارد. این حرف شاید درست باشد که فساد در افغانستان یک مقدار عام شده ولی این را نمی پذیرم که حالا به یک فرهنگ تبدیل شده باشد. چون این فقط در بخش مشخص وجود دارد یعنی نهاد های دولتی. شما در بخشهای دیگر فساد بسیار بالا را نمی بینید. مخصوصاً در بخشهای که در کنترول خصوصی است.

دویچه ویله: آقای دشتی شما از سکتور خصوصی صحبت نمودید، بطور مثال وقتی که یک مریض میرود به یک دواخانه و دوا فروش به او دوای غلط را می فروشد، بجای اینکه دوای درست را بفروشد و خوب میداند که طفل همین شخصی که شاید آخرین پول خود را آورده باشد، شاید به همین دوا تلف شود و یا اصلاً به نفع اش نباشد. وقتی که تاجر و یا دوکاندار تلاش می کند تا کالای خراب را بالای مشتری خود بفروشد. خوب ما از سکتور خوصوصی صحبت می کنیم و می بینیم که در اینجا هم از دوکتور و دوا فروش تا بقال و طبنگ فروش همه کوشش می کنند که به جان مشتری بزنند. و این خود فساد است.

فهیم دشتی: درست است این وجود دارد ولی از کجا سرچشمه می گیرد. وقتی که ما و شما مثال دوا و مریض را دادیم، زمانیکه دولت کنترول ندارد در واردات ادویه در افغانستان، وقتی دولت نمی تواند ادویه جعلی را از بازار گم بکند و جلویش را بگیرد. این هم منشاً اش فساد اداری است. منشاً ش رشوه خوری مقامات دولت است که تاجر خصوصی را اجازه میدهند تا آنها داروی تقلبی وارد بکنند. پس وقتی که تمام بازار را دوای تقلبی گرفته باشد، یک دوا فروش راهی ندارد بجز از اینکه دوا تقلبی را بفروشد. باز تکرار می کنم که دولت کنترول ندارد بخاطر جلوگیری فساد، بخاطریکه خودش در فساد آغشته است. و این زمینه را بوجود میاورد تا دیگران نیز از این فساد استفاده بکنند. ولی غرفه ای هم باقی نمی ماند، اگر شما کنترول شدید ایجاد می کنید. اگر شما میگوید که دوا که از پاکستان می آید درست است، اما دواه تقلبی، که به قیمت بسیار پائین فرمایش داده شده باشد، آن دواه نیاید، در آن زمان میتوان جلو یک دواخانه را نیز گرفت.

دویچه ویله: بیایم در قسمت مبارزه با مواد مخدر و کشت کوکنار و قاچاق مواد مخدر. تا جای که حتماً شما اطلاع دارید، دولت به یقین حد اقل در ولایت قندز موفق بوده تا از کشت کوکنار کاسته شود، اما برخلاف در بسیاری جاهای دیگر کشت کوکنار بیشتر شده. دولت در این راستا به نظر شما چه موفقیت های داشته است؟

فهیم دشتی: گزارش اخیری که از کشت کوکنار در افغانستان منتشر شد، یکبار دیگر نگرانی ایجاد نمود. در این گزارش نشان داده شده که در شانزده ولایت افغانستان کشت کوکنار افزایش یافته. در سیزده ولایت هیچ تغیری نیامده و فقط در سه ولایت کشت کوکنار کاهش یافته. این به این معنی میتواند باشد که دولت در این پروژه هم ناکام بوده. دولت نتوانسته برنامه منظمی را که اگر داشته، و میخواسته کشت کوکنار را کاهش دهد که معلوم نبوده که به چه حدی میخواسته این کشت را کاهش دهد، فقط گفته شده که ما میخواهیم که کشت کوکنار را کاهش دهیم، اگر اینطور هم بوده، خوب این برنامه ناکام بوده. چراکه وقتی شانزده ولایت کشت کوکنار در آن افزایش می یابد، این به معنی ناکامی این برنامه است. در عین حال بسیار از مئسولین دولتی در قاچاق مواد مخدر و کشت کوکنار دست دارند. گزارشاتی را که ما از ولایات جنوبی کشور داریم، از ولایات مانند اروزگان و هلمند، در اینجاها مقامات دولتی خودشان با موترهای دولتی شان به قاچاق مواد مخدر می پردازند. در یک مصاحبه ای که ما با یکی از زارعین کوکنار داشتیم در ولایت هلمند، او ادعا کرد که گروهی و یا نیرويی که بخاطر از بین بردن کشت کوکنار در هلمند آمده بود در برابر از بین نبردن هر جریب زمین سی هزار افغانی از دهقانان میخواست. یعنی وقتی که شما سی هزار افغانی به ما بدهید ما این کشت شما را از بین نمی بریم. خوب چطور میتوان گفت که دولت در این زمینه پیشرفت داشته. من فکر می کنم که در این بخش نه تنها پیشرفتی وجود نداشته بلکه یک عقب گرد و ناکامی هم داشته.

دویچه ویله: میایم در بخش سوم، در موضوع تامین امنیت. قسمیکه معلوم میشود، امنیت در افغانستان از چند ماه به اینسو است که روز به روز خرابتر شده میرود. در این قسمت دیده میشود که نه تنها دولت بلکه نیروهای نظامی جامعه جهانی نیز موفق نبوده.

فهیم دشتی: من با شما موافق استم. من فکر می کنم که بخشی که بیشترین مشکلات را در پی داشته، چه نیروهای نظامی دولت افغانستان و چه نیروهای ائتلاف مبارزه در برابر تروریزم، امنیت بوده. دقیقاً شما خبر دارید که در یک، یک و نیم ماه آخر بیشتر از بیست حمله انتحاری در افغانستان رخ داده. حتا به رئیس مجلس سناه افغانستان در پایتخت افغانستان حمله صورت گرفته. هیچ روزی نیست که ما اخباری از کشته شدن و زخمی شدن افراد نظامی و یا ملکی داخلی و خارجی را در ولایات مختلف افغانستان نشنویم. هر روز گزارشات متعدد در این زمینه وجود دارد.

دویچه ویله: به نظر شما کوتا اگر یک نتیجه گیری و درجه بندی کنید که دلیل ناکامی دولت در این سه بخش در کل چه بوده؟

فهیم دشتی: من فکر می کنم که دوتا دلیل عمده دارد.

اول اینکه دولت در هیچ یکی این زمینه ها یک برنامه ریزی مشخص، یک چهارچوب زمانی مشخص نداشته که چه را میخواهد تا چه وقت انجام دهد و چگونه میخواهد انجام بدهد.

دلیل دیگر این است که در افغانستان متاسفانه هنوز هم تعصبات قومی، تعلقات قومی، منطقوی و سلیقه های شخصی بیشتر مطرح میشود تا اینکه منافع ملی افغانستان در نظر گرفته شود.

دویچه ویله: آقای دشتی تشکر از شما.