1. رفتن به محتوا
  2. رفتن به مطالب اصلی
  3. رفتن به دیگر صفحات دویچه وله

تهاجم روسیه به اوکرایین نظم جیوپولیتیک جهان را تهدید می‌کند

۱۴۰۰ اسفند ۶, جمعه

کارشناسان می‌گویند که تصمیم رئیس جمهور پوتین به تهاجم نظامی بر اوکرایین پنداشت‌ها در مورد تخطی‌ناپذیری مرزها را وارونه کرد و جهان را به وضعیتی کاملاً جدید کشاند.

https://p.dw.com/p/47c1M
Ukraine | Kiew | Ukrainische Soldaten untersuchen die Trümmer eines Flugzeugs
عکس: Oleksandr Ratushniak/AP Photo/picture alliance

کارشناسان امنیتی آلمان می‌گویند که حمله نظامی روسیه به اوکرایین نه تنها حق حاکمیت این کشور را تهدید می‌کند، بلکه تضعیف‌کننده کل نظم جیوپولیتیک جهان است. یوهانس فارویک، دانشمند علم سیاست در دانشگاه هاله آلمان به دویچه وله گفت: «امروز تقریباً همه چه متفاوت از دیروز است. ما دوباره در نوعی تقابل بلوک‌ها قرار داریم، تنها فرق در این است که مرزهای بلوک غرب در مقایسه با زمان جنگ سرد به سمت شرق انتقال داده شده است. صلح در اروپا به گذشته پیوسته است و اعتماد به روسیه کاملاً از بین رفته است. احیای اعتماد میان روسیه و غرب دهه‌ها وقت خواهد گرفت.»

تصمیم پوتین به فرستادن سربازان کشورش به یک کشور مستقل که بزرگ‌ترین تهاجم بعد از جنگ جهانی دوم است، به باور بسیاری‌ها یک مثال ترسناک برای موارد مشابه در آینده ایجاد می‌کند.

رافائل لوز، متخصص سیاست امنیتی در مرکز تحقیقاتی شورای روابط خارجی اروپا به دویچه وله گفت که ارزیابی پیامدهای طولانی‌مدت بحران کنونی دشوار است، اما «دست کم در بخش‌هایی از اروپا چنین به نظر می‌رسد که نظم پسا ۱۹۹۰ ویران شده است؛ عمدتاً برای کشورهای که در بین [این بحران] قرار دارند، کشورهایی که عضو ناتو و اتحادیه اروپا نیستند.»

ساختمان مسکونی ویران شده در حمله روسیه در کی یف
ساختمان مسکونی ویران شده در حمله روسیه در کی یفعکس: Emilio Morenatti/AP/dpa/picture alliance

این تحلیلگر می‌گوید که وضعیت امنیتی برای این کشورها تاریک‌تر به نظر می‌رسد: «ما ممکن است به وضعیتی برسیم که نواحی میانی مورد کشمکش قرار بگیرند، جایی که توانایی ناتو و اتحادیه اروپا برای محافظت از نفوذ شان مورد مشاجره قرار می‌گیرد.» این متخصص سیاست امنیتی علاوه می‌کند: «بیشتر دفاع از کشورهایی که قبلاً شامل این کلوب‌ها [ناتو و اتحادیه اروپا] هستند مطرح خواهد بود، به جای تلاش برای اتحاد و همکاری با کشورهایی که عضو نیستند.»

وابستگی به ایالات متحده امریکا

این وضعیت به این مفهوم خواهد بود که کشورهای اروپایی یک بار دیگر مانند زمان جنگ سرد برای تضمین امنیتی هرچه بیشتر به ایالات متحده امریکا وابسته خواهند شد و مرزهای قلمرو نفوذ روسیه نظامی‌سازی خواهد شد.

فارویک می‌گوید: «ما باید حالا کانسیپت قدیمی سیاست بازدارندگی در برابر روسیه را مجدداً فعال سازیم. به این مفهوم که ما باید حوزه شرقی ناتو را تقویت کنیم و از اقدامات تحذیری علیه پوتین استفاده کنیم. این واضح است که اوکرایین در عقب این مرز قرار دارد. حالا مساله روی حفاظت از اعضای ناتو، از رومانیا گرفته تا بلغاریا است؛ این کشورها به عنوان اعضای ناتو در وضعیت بهتری قرار دارند و می‌توانند در برابر تهاجم احتمالی روسیه مقاومت کنند.»

هزاران نفر کشور را ترک کرده و عازم پولند شده اند
هزاران نفر کشور را ترک کرده و عازم پولند شده اندعکس: Czarek Sokolowski/AP/picture alliance

این وضعیت بیانگر عقبگرد دراماتیک نظم صلح‌آمیزی است که بسیاری‌ها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پیشین تصورش را می‌کردند، زمانی که ناتو و اتحادیه اروپا کشورهای جدیدی را به عضویت گرفتند و متعاقب آن کشورهایی در خارج از اتحادیه اروپا از طریق چهارچوب‌هایی مانند شبکه‌های انرژی به مشارکت با اتحادیه اروپا شروع کردند. رافائل لوز گفت: «حالا ما پس به وضعیتی کشانده شده ایم که اروپا و کشورهای عضو ناتو دیگر آماده تعامل با کشورهای بیشتری در شرق نیستند.»

دیدگاه پوتین

از نظر پوتین، با توجه به گسترش ناتو در سال‌های نخست فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و همچنین مداخله نظامی ایالات متحده امریکا در عراق و افغانستان، یورش نظامی بر اوکرایین کاملاً موجه است. لوز به دویچه وله گفت: «پوتین معتقد است که در تغییرمکان مرزها توسط قوا برحق است، به خاطری که از نظر او، ناتو نیز همین کار را کرده است. او باور دارد که ناتو از ضعف روسیه در سال‌های ۱۹۹۰ استفاده کرد تا مرزها را در یوگوسلاویای سابق دوباره ترسیم کند و کوزوو را از صربستان جدا کند.»

پوتین حمله به اوکرایین را یک اقدام موجه می داند
پوتین حمله به اوکرایین را یک اقدام موجه می داندعکس: Alexey Nikolsky/AFP

در عین زمان، غرب می‌تواند به چندین مورد نقض نظم بین‌المللی توسط روسیه در سال‌های اخیر اشاره کند، به شمول مداخله در کشورهایی مانند گرجستان که مسکو استقلال آبخازیا و اوستیای جنوبی را در سال ۲۰۰۸ به رسمیت شناخت، و همچنین در اوکرایین که روسیه شبه جزیره کریمیا را در سال ۲۰۱۴ به خود الحاق کرد. الحاق این شبه جزیره نقض‌کننده اعلامیه سال ۱۹۷۵ هلسینکی بود که به هدف تخطی‌ناپذیری مرزها تصویب شده بود. لوز می‌گوید: «این چیزی است که رهبران بعدی روسیه در مذاکرات روی آن اشتراک کرده و به آن موافقت کردند.»

تاثیرات بر سایر مناطق جهان

این خطر نیز وجود دارد که این اقدام روسیه بر آن مناطق بحرانی دیگر جهان که به توافقات شکننده و تضمین‌های امنیتی کشورهای دیگر وابسته اند، تاثیرات بی‌ثبات‌کننده داشته باشد.

Infografik Ukraine und Russland: militärische Stärke im Vergleich DA

این اقدام روسیه مثلاً برای ادعای مورد مشاجره چین در برابر تایوان چه مفهومی می‌تواند داشته باشد؟ لوز پاسخ می‌دهد: «من یافتن رابطه مستقیم میان اوکرایین و تایوان را مشکل می‌دانم. تعهد درازمدت امریکا در برابر تایوان وجود دارد. فکر می‌کنیم این اشتباه است که فرض شود چون ایالات متحده امریکا به حمایت از اوکرایین مداخله نظامی نکرده است، در مورد تایوان نیز کاری نخواهد کرد. اما البته که گرایش‌های درازمدت سیاسی [چین را] ترغیب خواهد کرد که اعتبار تضمین امنیتی ایالات متحده در برابر تایوان را دست کم آزمایش کند.»

اما وضعیت در سطح بزرگ‌تر نگران‌کننده باقی می‌ماند. لوز می‌گوید مداخله نظامی روسیه در اوکرایین این امکان را گشوده است که دیگر پیمان‌ها نیز به آزمون گرفته شوند و مسابقات تسلیحاتی جدید در منطقه شکل بگیرند.

بنیامین کنایت/ ع. ف.