آینده مبهم کتابفروشیها در کابل
۱۴۰۰ آبان ۷, جمعه
یک کتاب‌فروش در کابل کتاب «شدن»، زندگینامه میشل اوباما، بانوی اول سابق ایالات متحده امریکا را نشان می‌دهد و می‌گوید که مشکل خود نویسنده کتاب نه، بلکه این است که عکس او در روی جلد کتاب حجاب ندارد.
گروه طالبان بعد از تصرف قدرت در نیمه ماه اگست تا به حال دستوری برای مسدود کردن کتابفروشیها، محدودیت و یا سانسور کتاب‌ها صادر نکرده است، با وجود آن یک فضای متشنج و مبهم حاکم است. ناامیدی مردم از وضعیت و بحران اقتصادی باعث شده است که کمتر کسی به فکر خرید کتاب باشد.
زمانی بازار کتابفروشیها در نزدیکی دانشگاه کابل، مکان زیبایی برای گردهمآیی قشر کتاب‌خوان بود، اما حالا حدود نیمی از کتابفروشیها مسدود شده اند. شماری از کتابفروشیها باز اند، اما لامپ‌های شان خاموش اند، تا در مصرف برق صرفه‌جویی شود.
عبدالامین حسینی، یک کتاب‌فروش میان‌سال به خبرگزاری فرانسه گفت که پیش از سقوط کابل به دست طالبان، بازار فروش کتاب خوب بود: «ما دست کم روزانه ۵۰ مشتری داشتیم که کتاب می‌خریدند، اما حالا تقریباً هیچ خریداری نیست.»
او گفت: «رویای من این بود که یک انتشارات را برای کتاب کودکان شروع کنم». او خودش به نوشتن کتابی در مورد زندگی دو دخترش شروع کرده بود.
در دوره اول حاکمیت طالبان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، کتاب‌فروشی‌هایی که کتاب‌های از نظر طالبان «کفرآمیز» را می‌فروختند، مسدود شده و حتی بعضی از کتابفروشیها چور و چپاول شده بودند.
در حدود دو ماه اخیر که کابل زیر کنترول طالبان است، افراد این گروه به صورت مستقیم کتابفروشیها در منطقه پل سرخ شهر کابل را مورد تهدید و آزار قرار نداده اند، اما ترس و هراس باقی است.
یک کتاب‌فروش که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، به خبرگزاری فرانسه گفت که او آثار عبدالکریم سروش، متفکر اسلامی و اصلاح طلب ایرانی را از قفسه‌های فروش برداشته است.
اما در انتشارات و کتاب‌فروشی سعادت که عمدتاً کتاب‌های انگلیسی زبان می‌فروشد، کتاب‌های متنوعی دیده می‌شوند. در پهلوی یک نسخه خاک آلود رمان «مادام بوواری»، شاهکار گوستاو فلوبر نویسنده معروف قرن نزدهم فرانسه، داستان‌های بی پرده شاعر و نویسنده آلمانی تبار امریکایی چارلس بوکوفسکی قرار دارند. در کنار انباری از کتاب‌های تخیلی-علمی، آثار یووال نوح هراری، نویسنده و مورخ اسرائیلی جاسازی شده اند.
مصطفی بارق، دانشجوی ۲۳ ساله حقوق که خیلی به مطالعه علاقه دارد و هر هفته به این کتاب‌فروشی می‌آید، گفت: «برای من جای تعجب است که این کتاب‌فروشی تا به حال باز است. من فقط می‌خواهم که به یادگیری چیزهای نو ادامه بدهم، دانش خودم را بهتر کنم تا یک زندگی روشنفکرانه داشته باشم. ما در این وضعیت قرار گرفته ایم، زیرا نمی‌توانیم بخوانیم. تنها دانش برای ما باقی‌مانده است تا کوشش کنیم علیه این وضعیت مبارزه کنیم.»
مصطفی بارق در این دیدارش از کتابفروشیها، کتابی را در باره رشد شخصی با عنوان «هنر شفاف اندیشیدن» به انگلیسی از رولف دوبلی، نویسنده سویسی انتخاب کرده است.
مشهورترین کتاب‌فروشی در کابل شرکت کتاب شاه محمد است که توسط برخی‌ها به نام «آرشیف ملی» نیز یاد می‌شود.
شاه محمد رئیس که از ۱۹۷۴ به بعد مالک این کتاب‌فروشی است، با یک ویزای تجارتی در ماه سپتمبر به لندن رفته است، اما قصد برگشت دارد.
داستان رئیس، الهام بخش نویسنده نارویژی آسنه سیستاد شد که رمان «کتاب‌فروش کابل» را نوشت، اما این کتاب‌فروشی معروف تا هنوز توجه رژیم طالبان را به خود جلب نکرده است.
در راهرو این کتاب‌فروشی بیش از ۱۷ هزار عنوان کتاب به زبان‌های انگلیسی، دری/فارسی و پشتو از جمله در مورد تاریخ افغانستان وجود دارند. بسیاری از این کتاب‌ها گنجینه‌های نادری اند که آنلاین نیز فروخته می‌شوند.
سلیمان شاه، مدیر این کتاب‌فروشی گفت: «ما کتاب‌فروشی را باز گذاشته ایم، زیرا میراث‌های مردم افغانستان را حفظ می‌کنیم تا برای آنها امکان مطالعه فراهم شود. این آرشیف‌ها و کتاب‌های را که ما داریم، حتی حکومت هم ندارد. ما حافظه این کشور هستیم.»
سلیمان شاه افزود: «یک روز قبل دو عضو طالبان با لباس‌های ملکی، برای نخستین بار بعد از دو دهه به کتاب‌فروشی آمدند. آنها یک کتاب دینی می‌خواستند که من نداشتم.» این اعضای طالبان دنبال سوره یاسین بودند.
سلیمان شاه درباره دیدار طالبان از کتاب‌فروشی گفت: «آنها به سرعت دور و بر دکان نگاه کردند. آنها بخش پستکارت‌ها را نگاه کردند تا مطمئن شوند که من چیزی عاشقانه‌ای ندارم.»
hm/af (AFP)