Χατζ στη Μέκκα: Θύμα της κλιματικής αλλαγής;

Οι εικόνες από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι σοκαριστικές. Άνθρωποι ντυμένοι με την παραδοσιακή λευκή κελεμπία του προσκυνητή και το κεφάλι καλυμμένο καταρρέουν στην άκρη του δρόμου ή έχουν σωριαστεί σε αναπηρικά αμαξίδια, ημιθανείς ή και νεκροί. Σε πολλές περιπτώσεις οι σωροί δεν έχουν καν μετακινηθεί. Εκατοντάδες προσκυνητές στη Μέκκα έχασαν φέτος τη ζωή τους λόγω των εξαιρετικά υψηλών θερμοκρασιών, έλλειψης νερού και καταφυγίων. Οι θερμοκρασίες στη Μέκκα, την πιο ιερή πόλη του Ισλάμ, έφτασαν στους 51,8 βαθμούς Κελσίου.  Πόσοι πέθαναν, κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από τη Σαουδική Αραβία οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 1.300, το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters κάνει λόγο για  2.700 περιπτώσεις θερμοπληξίας.

Άδεια από τη Σαουδική Αραβία

Οι νεκροί είναι από την Αίγυπτο, την Ινδονησία, την Ιορδανία, το Ιράν, το Ιράκ, τη Σενεγάλη, την Ινδία και την Τυνησία, αλλά οι μισοί είναι από την Αίγυπτο. Πρόκειται πιθανότατα για ηλικιωμένους. Πολλοί προσκυνητές κάνουν το ετήσιο προσκύνημα Χατζ, υποχρεωτικό καθήκον των μουσουλμάνων, πριν πεθάνουν. "Ειλικρινά, το φετινό Χατζ ήταν ντροπιαστικό", είπε στην Deutsche Welle μέσω WhatsApp ο Ίλσχα, προσκυνητής από το Ασουάν της νότιας Αιγύπτου, που προτίμησε να μην δώσει το πλήρες όνομά του. "Ήταν πολύ δύσκολο, ιδίως κατά τη διάρκεια του λιθοβολισμού. Οι άνθρωποι απλά κατέρρεαν στο έδαφος". Μέρος του τελετουργικού του Χατζ περιλαμβάνει τη ρίψη λίθων από τους προσκυνητές σε τρεις τοίχους, μια συμβολική μορφή λιθοβολισμού του διαβόλου. "Αρκετές φορές είπα στο προσωπικό ασφαλείας για έναν προσκυνητή που είχε πέσει στο έδαφος. Η απόσταση για να πετάξουμε τις πέτρες ήταν πραγματικά πολύ μεγάλη και ταυτόχρονα ο ήλιος ήταν ψηλά και έκανε τόση ζέστη".

Για να αντιληφθεί κανείς καλύτερα γιατί ένας τόσος μεγάλος αριθμός νεκρών, θα πρέπει να ξέρει ότι ένας προσκυνητής στη Μέκκα πρέπει να έχει επίσημη άδεια από τη Σαουδική Αραβία. Και επειδή συνήθως θέλουν να μπουν περισσότεροι από όσο υπάρχει χώρος, η Σαουδική Αραβία εφαρμόζει ένα σύστημα ποσοστώσεων. Το ταξίδι στη Μέκκα διευκολύνεται συνήθως από ταξιδιωτικά γραφεία, τα οποία συχνά συνδέονται με οργανώσεις μουσουλμανικών κοινοτήτων ή τζαμιά στην πατρίδα τους. Οργανώνουν τη διαμονή, τη σίτιση και τη μεταφορά στη Μέκκα. Ορισμένες οικογένειες θυμάτων κατηγορούν τις αρχές της Σαουδικής Αραβίας ή τις αρχές των χωρών τους ότι δεν ήταν αρκετά οργανωμένες ή ότι δεν παρείχαν αρκετή προστασία από την υπερβολική ζέστη με τέντες ή καταφύγια. Άλλοι κατηγόρησαν όσους έφτασαν στη Μέκκα χωρίς άδεια. "Περισσότεροι από 171.000 μη καταγεγραμμένοι προσκυνητές εντοπίστηκαν στη χώρα πριν από την έναρξη του Χατζ", δήλωσε ο Σαουδάραβας Διευθυντής Δημόσιας Ασφάλειας Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλάχ αλ Μπασάμι. Οι σαουδαραβικές υπηρεσίες ασφαλείας είχαν ξεκινήσει εκστρατεία για τη σύλληψη οποιουδήποτε πραγματοποιούσε παράνομα το Χατζ.

Κάθε χρόνο και περισσότερη ζέστη

Οι μη εγγεγραμμένοι προσκυνητές δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στα ίδια είδη εγκαταστάσεων - κλιματισμό, νερό, σκιά, ομίχλη ή κέντρα ψύξης - που έχουν οι εγγεγραμμένοι προσκυνητές, γεγονός που μπορεί επίσης να οδήγησε στον μεγάλο αριθμό νεκρών. Η DW μίλησε με έναν διευθυντή ιδιωτικής αιγυπτιακής τουριστικής εταιρείας που φέρνει Αιγύπτιους προσκυνητές στη Μέκκα εδώ και αρκετά χρόνια, ο οποίος βρισκόταν στη Σαουδική Αραβία αυτή την εβδομάδα. Δεν θέλησε να δώσει το όνομά του. "Οι θερμοκρασίες ήταν υψηλές και ο κόσμος δεν συμμορφώθηκε, και επίσης δεν γνώριζε πόσο επικίνδυνη ήταν η ζέστη", είπε, "όλοι έκαναν απλώς ό,τι ήθελαν και το όλο ήταν κακοσχεδιασμένο. Δεν υπήρχαν αρκετές σκηνές για όλους. Αλλά σίγουρα δεν δημιουργήθηκε πανικός, ο κόσμος ήταν ευτυχής που στεκόταν στο όρος Αραφάτ".

Μελέτη του 2019 για το αν οι προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας να δροσίσει τους προσκυνητές κατά τη διάρκεια του Χατζ ήταν επιτυχείς, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ενώ τα επίσημα μέτρα βοήθησαν, δεν μπορούσε να διαφύγει το γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή θα κάνει το Χατζ κάθε χρόνο πιο ζεστό και, επομένως, πιο επικίνδυνο. "Αλλά και οι προσκυνητές πρέπει να είναι καλύτερα εκπαιδευμένοι, πιο ευαισθητοποιημένοι", επισημαίνει ο Αιγύπτιος τουρ οπερέιτορ. "Το κράτος έχει οπωσδήποτε υποχρεώσεις και φέρει ευθύνη. Αλλά η συμπεριφορά ορισμένων από τους προσκυνητές έδειξε έλλειψη ευαισθητοποίησης. Και με αυτό, εννοώ την ευαισθητοποίηση όσον αφορά τον τρόπο εκτέλεσης των τελετουργιών του Χατζ. Για παράδειγμα, πολλοί προσκυνητές δεν συνειδητοποιούν ότι μπορείς απλά να σταθείς σε μια χαμηλότερη πλαγιά για να εκτελέσεις το τελετουργικό".

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου