Τουρκία, Συρία και Τραμπ: Ελπίδα για «συμφωνία»;

«Σύντομα θα προσευχηθούμε με τα αδέρφια μας στη Δαμασκό», είχε πει το 2012 ο τότε ακόμη πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δείχνοντας την επικείμενη ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ. «Δεν έχει μέλλον στη Συρία», είχε πει για τον Άσαντ.

Η πρόβλεψη του Τούρκου προέδρου δεν έγινε πραγματικότητα. Αντίθετα, μετά την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, θα μπορούσε ακόμη και να υπάρξει αλλαγή στις παγερές σχέσεις μεταξύ Συρίας και Τουρκίας. Σύμφωνα με την εκτίμηση της συριακής κυβέρνησης, δύο αντίθετα σενάρια είναι νοητά: μια προσέγγιση ή μια επιδείνωση των ήδη κακών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.

«Προστάτης της περιοχής»;

«Η ομαλοποίηση μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού εξαρτάται από τη δυναμική των προσωπικών σχέσεων μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν», εξηγεί o πολιτικός Αχέντ Αλ Σουκάρι από τη Συρία σε συνέντευξή στη DW. Όπως ο δικτάτορας της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, ο Σουκάρι είναι μέλος του Κόμματος Μπάαθ και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων στο συριακό κοινοβούλιο. Μίλησε στη DW μέσω WhatsApp.

«Ο Ερντογάν βλέπει την επιστροφή του Τραμπ ως πλεονέκτημα», γράφει. «Θέλει να το χρησιμοποιήσει τοποθετώντας τον εαυτό του ως προστάτη της περιοχής και έτσι αποκτώντας πολιτικά, στρατιωτικά και, πάνω απ' όλα, οικονομικά πλεονεκτήματα».

Ωστόσο, εάν ο Τραμπ ασκήσει πίεση στην Άγκυρα, όπως έκανε στην πρώτη του θητεία (2017-2021), αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει την Τουρκία να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τη Συρία και να διατηρήσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία και το Ιράν, εξηγεί.

Πραγματικές συμμαχίες

Η Άγκυρα υποστηρίζει τη συριακή αντιπολίτευση από την αρχή του εμφυλίου πολέμου το 2011. Παρόλα αυτά, πρόσφατα υπήρξαν μηνύματα προσέγγισης μεταξύ των αρχηγών κρατών των δύο χωρών.

Αναμένεται μάλιστα συνάντηση μεταξύ των δύο αρχηγών κρατών κάποια στιγμή στο μέλλον. «Ως δύο χώρες με μουσουλμανικούς λαούς, θέλουμε να βρεθούμε ξανά μαζί το συντομότερο δυνατό», δήλωσε ο Ερντογάν αυτό το καλοκαίρι. Όσον αφορά τις σχέσεις Τουρκίας-Συρίας, μια άλλη προσωπική σχέση παίζει σημαντικό ρόλο: δηλαδή η σχέση μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν.

Το Κρεμλίνο προσφέρθηκε ως μεσολαβητής για τις συνομιλίες μεταξύ Δαμασκού και Άγκυρας. Η Μόσχα θεωρείται ο σημαντικότερος σύμμαχος της Συρίας. Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν διατηρεί καλές προσωπικές σχέσεις με τον Ερντογάν. Σύμφωνα με τον Ζαούρ Γκασίμοφ, ειδικό στις σχέσεις Τουρκίας και Συρίας στο Τουρκο-Γερμανικό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, αυτή η συνεργασία είναι «συναισθηματική, πολύ δυναμική, σταθερή, λειτουργική, αποϊδεολογικοποιημένη και προσανατολισμένη στο μέλλον».

Δαμασκός: Απόσυρση τουρκικών στρατευμάτων

Ο δικτάτορας της Συρίας εμφανίστηκε επίσης ανοιχτός στην ομαλοποίηση, αλλά μόνο υπό έναν όρο: την απόσυρση των Τούρκων στρατιωτών στη βόρεια Συρία. Ωστόσο, η Άγκυρα δεν έχει κάνει ακόμη βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Με την εγκατάσταση Τούρκων στρατιωτών στη βόρεια Συρία, η Άγκυρα σκοπεύει επίσημα να αποτρέψει την εδαφική ενότητα των περιοχών που ελέγχουν οι κουρδικές δυνάμεις. Ο Ερντογάν μάλιστα έδωσε σήμα πριν από μερικές εβδομάδες ότι η Άγκυρα σχεδίαζε να πραγματοποιήσει μια νέα στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία.

Οικονομία αντί όπλων

Οι ΗΠΑ έχουν επίσης στρατιώτες που σταθμεύουν στη Συρία. Τα στρατεύματα βρίσκονται κυρίως στα ανατολικά της χώρας, ιδιαίτερα στην επαρχία Ντέιρ Αλ Ζορ, υποστηρίζοντας τις τοπικές δυνάμεις στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ).«Η παρουσία Αμερικανών στρατιωτών στη Συρία είναι δαπανηρή», εξηγεί ο ειδικός Γκασίμοφ. «Δεδομένης της στρατιωτικής αποδυνάμωσης του Ιράν και της Ρωσίας στη Συρία, ο Τραμπ θα μπορούσε στην πραγματικότητα να αποσύρει τα στρατεύματα και να τα μετεγκαταστήσει σε άλλες στρατιωτικές βάσεις στην περιοχή».

Σύμφωνα με την εκτίμησή του, ο Τραμπ θα δώσει προτεραιότητα στα οικονομικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, εξηγεί ο Ζαούρ Γκασίμοφ. «Η σημασία της Τουρκίας για τις ΗΠΑ αυξάνεται τόσο από γεωπολιτική όσο και από γεωοικονομική άποψη».

Για τον Σύρο ειδικό σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, Σουκάρι, η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία πιθανότατα θα ήταν μέρος μιας ευρύτερης γεωπολιτικής συμφωνίας. «Μια τέτοια απόφαση θα εξαρτηθεί από τον πόλεμο στη Γάζα και τον Λίβανο καθώς και από τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Τεχεράνη και τη Μόσχα».

Εξαρτάται από τον Άσαντ

Αν και μια πολιτική προσέγγιση με την Τουρκία θα ήταν μεγάλη επιτυχία για τον απομονωμένο δικτάτορα της Συρίας, ο Ερντογάν ελπίζει ότι θα φέρει ανακούφιση στην εσωτερική πολιτική. Η υποστήριξη για τα περίπου 3,4 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία στην Τουρκία έχει μετατραπεί από την αρχική συμπάθεια και βοήθεια σε αυξανόμενη απόρριψη.

«Η Συρία έχει γίνει το θέατρο στρατιωτικής σύγκρουσης στην τρέχουσα κρίση στη Μέση Ανατολή, αυτό αποδυναμώνει τόσο τη συριακή οικονομία όσο και το πολιτικό περιθώριο ελιγμών της κυβέρνησης Άσαντ», εξηγεί ο Γκασίμοφ.

Εάν η κρίση στη Μέση Ανατολή συνεχιστεί, η Τουρκία πρέπει να αναμένει αυξανόμενη μετανάστευση προσφύγων από τη Συρία και τον Λίβανο. Με έναν φιλικό Άσαντ, η επιστροφή αυτών των ανθρώπων στην πατρίδα τους θα ήταν πιο ρεαλιστική από ό,τι είναι σήμερα, λέει χαρακτηριστικά.

Επιμέλεια: Ευθύμης Αγγελούδης