Το Ολοκαύτωμα στα κόμικς

Οι Εβραίοι είναι τα ποντίκια και οι άνδρες των SS οι γάτες. Με το κόμικ «Μάους» (1989) ο νεοϋορκέζος δημιουργός Αρτ Σπίεγκλμαν, γιος ενός επιζήσαντος του Ολοκαυτώματος, έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο. Ύστερα από τριάντα χρόνια θεωρείται πλέον αυτονόητο ότι η τέχνη των κόμικς μπορεί να αντιπαρατεθεί δημιουργικά με τη γενοκτονία των Εβραίων της Ευρώπης από τους ναζί.

Σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιείται μία έκθεση στον χώρο μνήμης «Αννα Φρανκ» στη Φραγκφούρτη από τις 21 Ιανουαρίου μέχρι τις 19 Μαρτίου, η οποία παρουσιάζει δέκα βιβλία κόμικς με θέμα το Ολοκαύτωμα. Μεταξύ αυτών και «Ο μποξέρ» του Ράινχαρντ Κλάιστ, ένα graphic novel που αφηγείται τη θλιβερή ιστορία του Πολωνοεβραίου Χάρι Χαφτ, ο οποίος επιβίωσε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης προσφέροντας θέαμα ως «παλαιστής» στους άνδρες των SS. Ο ηττημένος σε αυτούς τους σαδιστικούς «αγώνες πυγμαχίας» συνήθως εκτελούνταν από τους γερμανούς στρατιώτες μετά το τέλος του αγώνα. Το βιβλίο, που δημοσιεύτηκε το 2012, έχει έκτοτε μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Στο graphic novel  «Μπονχέφερ» ο Μόριτς Στέτερ αφηγείται την ιστορία του προτεστάντη θεολόγου Ντίτριχ Μπονχέφερ, ο οποίος συμμετείχε στην αντίσταση κατά του ναζισμού, φυλακίστηκε από τους ναζί και εκτελέστηκε λίγες εβδομάδες πριν από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Φλόσενμπουργκ.

Χρήσιμα ερωτήματα για τη σχέση μας με το παρελθόν

Η έκθεση της Φραγκφούρτης απευθύνεται κυρίως σε νέους και μαθητές σχολείων. Επειδή τα κόμικς δεν χρησιμοποιούνται ακόμη στα γερμανικά σχολεία ως μέσο γνωριμίας των μαθητών με το παρελθόν, η έκθεση θα μπορούσε να τους ενθαρρύνει να επεξεργαστούν το ζήτημα του ναζιστικού παρελθόντος της χώρας και της μαζικής δολοφονίας Εβραίων, τσιγγάνων, κομμουνιστών και ομοφυλόφιλων από τους ναζί.

Στο πρόγραμμα της έκθεσης περιλαμβάνονται και παρουσιάσεις άλλων δημιουργών κόμικς, όπως είναι η αμερικανίδα Σάρα Γκλίντεν, η οποία δημοσίευσε πρόσφατα το αξιόλογο βιβλίο κόμικς «Στη σκιά του πολέμου» με θέμα τον εμφύλιο στη Συρία. Επίσης θα πραγματοποιηθούν και συζητήσεις γύρω από σχετικά ζητήματα, όπως η παρουσία του ναζισμού και του Ολοκαυτώματος στη δημοφιλή κουλτούρα, ενώ θα τεθούν ερωτήματα όπως: Είναι δυνατόν να γελάσει κανείς με τον Χίτλερ; Ποιο ρόλο παίζει το χιούμορ στην αντιπαράθεση με το ιστορικό παρελθόν; Ποια είναι η κυρίαρχη μορφή οπτικής αναπαράστασης του ναζισμού και του Ολοκαυτώματος σήμερα; Χρήσιμα ερωτήματα σε μια εποχή, κατά την οποία η λεγόμενη «κουλτούρα της μνήμης» στη Γερμανία αλλάζει, ενώ το παρελθόν αντιμετωπίζεται με έως σήμερα αδιανόητους τρόπους, όπως δείχνει η επιτυχία του σατιρικού μυθιστορήματος για τον Χίτλερ «Κοίτα ποιος ήρθε πάλι» του Τίμουρ Βέρμες.

Δημήτρης Ελευθεράκης