Τι ζητά η Ρωσία στα Δυτικά Βαλκάνια;

Η συγκέντρωση στην μικρή πόλη της Βοσνίας Βίζεγκραντ χαρακτηρίστηκε ως πρόκληση. Περίπου δώδεκα άνδρες συναντήθηκαν στην πόλη που γεννήθηκε ο φημισμένος συγγραφέας Ίβο Άντριτς για να τιμήσει τη μνήμη Ρώσων “εθελοντών”, που κατά την πόλεμο στη Βοσνία στήριξαν στρατιωτικές μονάδες των Σέρβων και έχασαν τη ζωή τους. Την κατάθεση στεφάνου οργάνωσε μια ρωσοσερβική ένωση.

Επιζώντες των εγκλημάτων που έγιναν στη Βοσνία-Ερζεγοβόνη ως επί το πλείστον από Σέρβους, έκαναν λόγο για μια νέα πρόκληση στη μνήμη των νεκρών, 26 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου. Γυναικεία οργάνωση θυμάτων ζήτησε, αντί να τιμάται η μνήμη Ρώσων πεσόντων, θα ήταν προτιμότερο να χυθεί φως στην ανάμειξη της Μόσχας σε εγκλήματα πολέμου. Το περιστατικό δεν αποτελεί την μοναδική “παρενόχληση” στα Βαλκάνια με ρωσική υπογραφή.

Με όχημα το Sputnik V

Η Μόσχα επιδιώκει στοχευμένα να επεκτείνει την επιρροή της. Με υβριδικούς τρόπους εκμεταλλεύεται το εύθραυστο κοινωνικό κλίμα στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων για να κατακτήσει δικό της έδαφος και να ενθαρρύνει τους πρωταγωνιστές να ανακόψουν τη διαδικασία εκδημοκρατισμού. Στην πιο εύθραυστη χώρα της περιοχής, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Μόσχα στηρίζει έμπρακτα Σέρβους και Κροάτες πολιτικούς, που κάνουν το παν για να υπονομεύσουν την ειρηνική τάξη πραγμάτων. Μάλιστα ο Μίλοραντ Ντόντικ, Ρώσος εκπρόσωπος στο βοσνιακό προεδρείο, απειλεί συστηματικά με απόσχιση. Πριν από λίγες μέρες ο Ντόντικ παρουσίασε μια νέα ιδέα, την ειρηνική διάλυση της Βοσνίας, ιδέα που προέρχεται από το πρωθυπουργό της Σλοβενίας Γιάνεζ Γιάνσα, με στενές επαφές με τη Ρωσία. Σε έναν non paper φερεται να έχει ζητήσει την ανασυγκρότηση των βαλκανικών χωρών με βάση εθνικά κριτήρια. Από τότε πληθαίνουν φωνές που προειδοποιούν ότι τέτοιες προτάσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες αιματηρές πολεμικές αντιπαραθέσεις. Είναι προφανές ότι η επαναχάραξη των συνόρων στα Δυτικά Βαλκάνια δίνει αέρα στα πανιά όλων εκείνων, που με τη στήριξη του Βελιγραδίου και της Μόσχας θέλουν να εκπληρώσουν τα παλαιά τους όνειρά: Τη συνένωση όλων των Σέρβων σε ένα κράτος. Ιδεολογία που οδήγησε την πρώην Γιουγκοσλαβία σε πόλεμο το 1991-1995. Τα τότε γεγονότα είναι πρόσφατα στη μνήμη.

Το ότι παρόμοιες ιδεολογίες φαίνεται να αναβιώνουν, οφείλεται αναμφισβήτητα στη στήριξη της Μόσχας σε εξτρεμιστές τύπου Ντόντικ. Την ώρα που η ΕΕ αποτυγχάνει εδώ και χρόνια να δώσει σαφή προοπτική ένταξης, η Μόσχα δεν κρύβει τις προθέσεις της για το ποια ακριβώς είναι αποστολή της στην περιοχή: Η στοχευμένη καταστροφή. Εκμεταλλευόμενη την απογοητευτική εμβολιαστική διαδικασία στην ΕΕ η Ρωσία προσπαθεί να εμφανιστεί ως εν δυνάμει παίκτης. Ο αυταρχικός πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάντερ Βούτσιτς, σημαντικό προγεφύρωμα του Βλάντιμιρ Πούτιν στην περιοχή, εκμεταλλεύεται τις καλές τους σχέσεις όχι μόνο για να εμβολιάσει τους πολίτες του, αλλά και πολίτες γειτονικών χωρών. Έτσι το ρωσικό εμβόλιο Sputnik V προσλαμβάνει και γεωπολιτική σημασία. Αλλά και η Κίνα εμφανίζεται ως έμπιστος εταίρος του Βούτσιτς, αφήνοντας αιχμηρά υπονοούμενα για τις καθυστερήσεις εμβολιασμού στην ΕΕ.

Ρωσικές ήττες

Την ώρα που η Μόσχα στέλνει στρατεύματα στα ουκρανικά σύνορα, οι πολιτικοί ηγέτες στα Δυτικά Βαλκάνια χρησιμοποιούν πιο συγκεκαλυμμένα τεχνάσματα. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου πρότεινε πρόσφατα τροποποίηση του δικαίου απόκτησης υπηκοότητας, σύμφωνα με την οποία θα μπορούν γίνονται υπήκοοι της χώρας, όσοι αλλοδαποί δηλώνουν μόνιμοι κάτοικοι της χώρας, μεταξύ αυτών Σέρβοι και Ρώσοι. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να προκληθούν μαζικές αλλαγές στην πληθυσμιακή σύνθεση και σε πολιτικό αναπροσανατολισμό, προειδοποιεί ο πολιτικός αναλυτής Ζλάτκο Βούγιοβιτς, με την φιλοδυτική πλειοψηφία της χώρας να εξαλείφεται. Ήδη το 2016 επιχείρησε η Μόσχα να δημιουργήσει τετελεσμένα στο Μαυροβούνιο. Με τη βοήθεια ειδικού κομάντο, στο οποίο συμμετείχαν Σέρβοι και Ρώσοι μυστικοί πράκτορες, επιχείρησε να βγάλει από τη μέση τον επί πολλά χρόνια πρόεδρο της χώρας, τον φίλο της Δύσης Μίλο Ντιουκάνοβιτς, αλλά το σχέδιο αποκαλύφθηκε και το Μαυροβούνιο παρά τις ρωσικές παρεμβάσεις έγινε πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ. Αλλά και στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία, η Ρωσία έδειξε την καταστροφική της δύναμη. Δεν είναι μυστικό ότι το κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Νίκολα Γκρουέφσκι, ο οποίος βρήκε καταφύγιο στην Ουγγαρία, το VMRO – DPM, διατηρεί στενότατους δεσμούς με το Κρεμλίνο. Το ότι τον Μάρτιο του 2020 έγινε δεκτή στο ΝΑΤΟ, αποτελεί άλλη μια ήττα των ρωσικών επιδιώξεων στα Βαλκάνια.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι οι φιλορωσικές δυνάμεις στη Βόρεια Μακεδονία κάνουν ότι είναι δυνατόν για να αποδυναμώνουν την φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση του Σοσιαλδημοκράτη Ζόραν Ζάεφ με όχημα ρωσικές επενδύσεις σε ΜΜΕ για να διαδώσουν φιλορωσική και εθνικιστική σοβινιστική προπαγάνδα. Με Fake News φιλορωσικοί κύκλοι εκμεταλλεύονται την πανδημική κρίση για να υπονομεύσουν την αξιοπιστία της κυβέρνησης Ζάεφ. Ακτιβιστές και ακτιβίστριες, που δραστηριοποιούνται για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, δέχονται απειλές. Ένας εξ αυτών είναι ο Αμπίρε Ντεράλα από την ΜΚΟ Civil. Ο προασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γίνεται συνεχώς στόχος δυσφημιστικών σχολίων και παραλληλισμών με τον ναζιστή Γκέμπελς. “Πρωταρχικός στόχος αυτών των κύκλων είναι η υπονόμευση της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης” παρατηρεί. Τελευταία η ένταση των επιθέσεων εναντίον του προσέλαβαν νέες διαστάσεις με κυβερνοεπιθέσεις εναντίον της οργάνωσής του. “Αναλύσεις τεχνικών δείχνουν ότι οι τελευταίες επιθέσεις έρχονται απευθείας από τη Ρωσία”.

Μάριον Κράσκε (επικεφαλής του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία 2015-2021, με έδρα το Σεράγεβο)

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου