«Ο παππούς δεν ήταν ναζί», μία έκθεση από το παρελθόν

Ένα από τα μικρότερα εκθέματα της νέας έκθεσης με τον τίτλο «Μετά τον Χίτλερ»  στο Μουσείο Ιστορίας της Βόννης είναι ένα εισιτήριο τρένου από το Τερέζιενστατ. Η Εβραία Έρνα Μάιντρουπ ταξίδεψε με αυτό το εισιτήριο το 1945 πίσω στη γενέτειρά της, το Μίνστερ, αφού επέζησε από το Ολοκαύτωμα. «Τι ένιωθε σε αυτό το ταξίδι;» διερωτάται ο διευθυντής του μουσείου Χάραλντ Μπίρμαν . «Ίσως αναρωτιόταν: Είναι οι συγγενείς μου ακόμα ζωντανοί; Τι γίνεται με τα υπάρχοντά μου; Πώς θα ξανασυναντήσω εκείνους που δεν έχουμε μιλήσει εδώ και χρόνια;

Η έκθεση, η οποία εγκαινιάζεται την Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου, περιλαμβάνει περισσότερα από 500 αντικείμενα και θίγει το ζήτημα της γερμανικής αντιπαράθεσης με τον Εθνικοσοσιαλισμό. «Πιστεύουμε ότι το θέμα είναι πολύ επίκαιρο. Δυστυχώς πρόσφατα έγινε ακόμα πιο επίκαιρο, λόγω της ανόδου των ακροδεξιών λαϊκιστικών κομμάτων», λέει ο διευθυντής του μουσείου. Πρόθεση της έκθεσης δεν είναι να εξετάσει το θέμα από την οπτική γωνία της πολιτικής, αλλά από την οπτική γωνία των γενεών. Από αυτή που βίωσε όλα αυτά τα θλιβερά γεγονότα, μέχρι τη γενιά των σημερινών νέων κάτω των 30 ετών.

«Περιττές» οι αποζημιώσεις στο Ισραήλ

Όταν ο ομοσπονδιακός καγκελάριος Κόνραντ Αντενάουερ συνήψε συμφωνία για καταβολή αποζημιώσεων στο Ισραήλ το 1952, το 44% χαρακτήρισε τη συμφωνία «περιττή», το 24% δήλωσε ότι καταρχήν συμφωνούσε αλλά ότι το ποσό ήταν πολύ υψηλό. Μόνο το 11% συμφωνούσε απόλυτα, οι υπόλοιποι ήταν αναποφάσιστοι.

Ένα από τα πιο παράξενα εκθέματα της έκθεσης είναι μια καρτ ποστάλ που στάλθηκε το 1965 και έγραφε: «Το Μπέργκχοφ του Χίτλερ από το 1933 έως το 1945» και διάφορες απόψεις της κατοικίας του στις Άλπεις. Στο πίσω μέρος υπάρχει ένα χειρόγραφο σημείωμα που λέει: «Με τις καλύτερες ευχές μου από το Όμπερζαλτσμπεργκ».

Στη Γερμανία, η δεκαετία του 1960 σήμανε την έναρξη μιας περιόδου όπου οι νεότερες γενιές ρωτούσαν τους γονείς τους: «Πού ήσασταν όταν καίγονταν οι συναγωγές;», λέει ο διευθυντής του μουσείου Χάραλντ Μπίρμαν. Η λέξη «Ολοκαύτωμα»  έγινε για πρώτη φορά δημοφιλής με την ομώνυμη αμερικανική σειρά που προβλήθηκε και στη Γερμανία το 1979.  Λίγα χρόνια αργότερα η δημοσίευση του πλαστού ημερολογίου του Χίτλερ το 1983 από γνωστό περιοδικό ήταν μια κορύφωση του ενδιαφέροντος και της αντιπαράθεσης για εκείνη την εποχή.

Το πιο συγκλονιστικό έκθεμα…

Μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών, το ενδιαφέρον για τον κύκλο των θυμάτων μεγάλωσε και στο επίκεντρο μπήκαν και άλλες ομάδες θυμάτων, όπως οι Σίντι και οι Ρομά. Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι υπήρχε και ένας περίεργος ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων που έπεσαν θύματα των ναζιστών, όπως αναφέρεται στην έκθεση.  Το τελευταίο μέρος της έκθεσης ασχολείται με τη σημερινή κατάσταση. Οι ακροδεξιοί λαϊκιστές πολιτικοί επαναλαμβάνουν ότι έχουν βαρεθεί τη «συνεχή αυτοκαταδίκη». Πέρυσι στο Βερολίνο, κοντά στο μνημείο του Ολοκαυτώματος «Gleis 17», ένας 63χρονος έβαλε φωτιά σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο που είχε μετατραπεί σε βιβλιοθήκη. Μέσα υπήρχαν βιβλία για το Ολοκαύτωμα.

Το πιο συγκλονιστικό έκθεμα της έκθεσης όμως είναι μια αλυσίδα από χριστουγεννιάτικα κεριά με την απεικόνιση του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς. Ένας νεοναζί από το Κέμνιτς στόλισε το παράθυρό του με αυτό το 2019 και τοπικό δικαστήριο του επέβαλε χρηματικό πρόστιμο.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου