Μπορεί η Ευρώπη να παρέμβει στον Λίβανο;

Εμφανώς απογοητευμένος ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική προ ημερών απηύθυνε έκκληση για αποκλιμάκωση στον Λίβανο, υπενθυμίζοντας παράλληλα σχετικό ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών. «Είχε υιοθετηθεί πριν από 20 ολόκληρα χρόνια» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ζοζέπ Μπορέλ, μιλώντας στους δημοσιογράφους. «Θεέ μου, 20 χρόνια έχουν περάσει κι ακόμη ζητούμε να υλοποιηθεί το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών…»

Οι δηλώσεις έγιναν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Στο περιθώριο βρίσκεται όμως και η ίδια η Ευρώπη, τουλάχιστον όσον αφορά τις διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες για τις εχθροπραξίες στη Γάζα ή στα σύνορα του Ισραήλ με τον Λίβανο. Τώρα η ΕΕ επιχειρεί εκ νέου να διαμεσολαβήσει, αν και οι προοπτικές επιτυχίας είναι μάλλον περιορισμένες.

Κι όμως, θεωρητικά οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να ασκήσουν κάποια επιρροή στην ισραηλινή κυβέρνηση. Το Ισραήλ βρίσκεται μόλις στην 26η θέση των εμπορικών εταίρων της ΕΕ, αλλά για το ίδιο το Ισραήλ η ΕΕ είναι ο πιο σημαντικός εταίρος. Το 31,9% των συνολικών εισαγωγών της χώρας προέρχεται από την ΕΕ των «27», ενώ αντιστρόφως πάνω από το ένα τέταρτο των ισραηλινών εξαγωγών κατευθύνεται στην ευρωπαϊκή αγορά.

Κυρώσεις στο Ισραήλ;

Οι επικριτές των ισραηλινών επιδρομών στη Γάζα, που ακολούθησαν την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ, καλούν τώρα την ΕΕ να αξιοποιήσει αυτόν τον μοχλό πίεσης, εξετάζοντας ακόμη και το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων για παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από το Ισραήλ. Από τον Μάιο οι «27» έχουν συμφωνήσει στην έναρξη διαβουλεύσεων με το Ισραήλ, κατά τις οποίες θα «ζητηθούν εξηγήσεις» για τα τεκταινόμενα στη Γάζα, ωστόσο στο κομμάτι των κυρώσεων η μόνη πρόταση που συζητείται σοβαρά είναι η επιβολή περιοριστικών μέτρων σε Εβραίους εποίκους.

Ο κύριος παράγοντας που εμποδίζει την ΕΕ να παρέμβει πιο δραστικά είναι …η ίδια η ΕΕ. Οι αποφάσεις σε θέματα εξωτερικής πολιτικής απαιτούν ομοφωνία. Όμως, εδώ και έναν χρόνο εκφράζονται τόσο αντικρουόμενες απόψεις, που καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη την εύρεση κοινού παρονομαστή για τη Μέση Ανατολή.

«Η Ευρώπη μεταβάλλεται σε αμήχανο παρατηρητή των εξελίξεων» λέει στην DW o Καρίμ Μπιτάρ, διευθυντής ερευνητικών προγραμμάτων στο Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Υποθέσεων (IRIS) με έδρα το Παρίσι. Όπως επισημαίνει, «πολλοί στη Μέση Ανατολή θα επιθυμούσαν να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο, αλλά εν τέλει διαπιστώνουν ότι οι Ευρωπαίοι παραμένουν διχασμένοι, με τους περισσότερους να ακολουθούν απλώς την αμερικανική πρωτοκαθεδρία».

Ακόμη πιο περιορισμένες είναι οι δυνατότητες παρέμβασης της ΕΕ απέναντι στην φιλοϊρανική οργάνωση Χεζμπολάχ, που δραστηριοποιείται κυρίως στον νότιο Λίβανο. Το στρατιωτικό της σκέλος θεωρείται «τρομοκρατική οργάνωση» για την ΕΕ. Ωστόσο, επισημαίνει η Κέλυ Πετίγιο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) στις Βρυξέλλες, «ο μόνος που μπορεί πράγματι να επηρεάσει την Χεζμπολάχ είναι η Τεχεράνη, αλλά ακόμα και αυτή δεν διαθέτει απεριόριστες δυνατότητες». Η ίδια εκτιμά ότι «η Χεζμπολάχ διαθέτει μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ από τη Χαμάς».

Στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης ο Ζοζέπ Μπορέλ συναντήθηκε με τον Ιρανό «ομόλογό» του, παρότι οι σχέσεις της ΕΕ με την Τεχεράνη διανύουν περίοδο έντασης - με τις Βρυξέλλες να έχουν επιβάλει κυρώσεις στο Ιράν για τη στρατιωτική βοήθεια που, όπως υποστηρίζουν, έχει παράσχει στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Επανέρχεται η Γαλλία ως διαμεσολαβητής

Σοβαρός «παίκτης» στην περιοχή θεωρείται βέβαια η Γαλλία, πρώην αποικιοκρατική δύναμη, με ισχυρή παρουσία στη διεθνή ειρηνευτική δύναμη του Λιβάνου. Άλλωστε χιλιάδες Λιβανέζοι διαθέτουν (και) γαλλικό διαβατήριο. Η Γαλλία είναι και μία από τις λίγες δυτικές δυνάμεις που διατηρούν επαφές με την Χεζμπολάχ. Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του Reuters, τον Φεβρουάριο του 2024 το Παρίσι είχε καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για μία εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, οι οποίες ωστόσο δεν ευοδώθηκαν. Η Κέλυ Πετίγιο εκτιμά ότι τώρα η Γαλλία «επιταχύνει τις προσπάθειες διαμεσολάβησης», καθώς ανακάμπτει και η ίδια από την εσωτερική πολιτική κρίση των τελευταίων μηνών.

Την Τρίτη ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συναντήθηκε με τον Ιρανό ομόλογό του Μασούντ Πεζεσκιάν στη Νέα Υόρκη, ενώ ο έμπειρος διπλωμάτης Ζαν Υβ Λεντριάν επισκεπτόταν τον Λίβανο. «Οι Γάλλοι διατηρούν μία επιρροή στον Λίβανο λόγω των διαύλων επικοινωνίας με την Χεζμπολάχ, αλλά και επειδή είναι εξοικειωμένοι με την κατάσταση στην περιοχή» επισημαίνει ο αναλυτής Καρίμ Μπιτάρ. Ωστόσο, επισημαίνει, οποιαδήποτε γαλλική πρόταση «θα χρειαζόταν τη στρατιωτική κάλυψη των ΗΠΑ για να έχει αποτέλεσμα…»

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου