Η πολωνική δημοκρατία σε κίνδυνο

«Προδότη» και «τρομοκράτη» χαρακτηρίζουν ψηφοφόροι του κυβερνώντος κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) τον επικεφαλής του πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου Αντρέι Ρζεπλίνσκι. Μάλιστα του στέλνουν απειλητικές επιστολές απαιτώντας να φυλακιστεί. Ωστόσο, ο ανώτατος συνταγματικός δικαστής δεν πτοείται. «Ένας δικαστής που φοβάται δεν είναι δικαστής πλέον», επισήμανε ο ίδιος μιλώντας στη DW. Όπως δήλωσε, «ο φόβος καθιστά κάποιον ευάλωτο σε επιρροές και αυτός που φοβάται δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας δημόσιος υπάλληλος που θέλει να αρέσει στο αφεντικό του».

Παρά το κλίμα απειλών εναντίον του, ο Ρζεπλίνσκι συνεχίζει να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς και να πηγαίνει στην εργασία του με το ποδήλατο, και μάλιστα χωρίς να έχει στη διάθεσή του προσωπικό φρουρό. Κατά πολλούς στην Πολωνία ο ανώτατος συνταγματικός δικαστής είναι σύμβολο της μάχης για τη διαφύλαξη του κράτους δικαίου στη χώρα. Το γεγονός ότι το κράτος δικαίου διατρέχει κίνδυνο σχετίζεται σύμφωνα με τον Ρτσεπλίνσκι με την αντίληψη του κυβερνώντος κόμματος περί δημοκρατίας. Το PiS θεωρεί τη ψήφο των Πολωνών «λευκή επιταγή» και του δίνει το δικαίωμα να ασκεί εξουσία όπως θέλει, χωρίς έλεγχο, υπογράμμισε ο πολωνός δικαστής.

Διεθνείς δηλώσεις στήριξης

Ο Αντρέι Ρζεπλίνσκι έγινε στόχος του κυβερνητικού μένους όταν στις αρχές της χρονιάς κήρυξε αντισυνταγματική τη δικαστική μεταρρύθμιση. Αυτή θα περιόριζε την ανεξαρτησία του Συνταγματικού Δικαστηρίου, αποφάνθηκε τότε το δικαστήριο. Η κυβέρνηση πάντως αγνοεί τις αποφάσεις με συνέπεια την παράλυση της δικαστικής εξουσίας. Οι εξελίξεις αυτές εκτιμάται ότι οδήγησαν τον τελευταίο ένα χρόνο περίπου συνολικά περί το ένα εκατομμύριο πολίτες στους δρόμους, όπου διαδήλωσαν υπέρ της ανεξαρτησίας του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Το ανώτατο δικαστήριο της Πολωνίας υποστηρίζεται όμως και από διεθνείς οργανισμούς, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες απειλεί τη Βαρσοβία με επιβολή κυρώσεων.

Οι δηλώσεις στήριξης υπέρ του Ρζεπλίνσκι αποτελούν «αγκάθι» για την πολωνική κυβέρνηση. Στελέχη του PiS προσπαθούν επανειλημμένα να πλήξουν το κύρος του ανώτατου πολωνού δικαστή. «Αυτός ο άνθρωπος έχει αποφασίσει προ πολλού να γίνει πολιτικός και εκμεταλλεύεται την τελευταία χρονιά της θητείας του για να προετοιμάσει την πολιτική του καριέρα», εκτίμησε ο Ρίσαρντ Τσαρνέτσκι, ευρωβουλευτής του PiS και αντιπρόεδρος στο Ευρωκοινοβούλιο.

Η θητεία του Ρζεπλίνσκι ολοκληρώνεται πράγματι στα μέσα Δεκεμβρίου, με τον ίδιο να σχεδιάζει την επιστροφή του στο ακαδημαϊκό περιβάλλον και τη διδασκαλία φερέλπιδων νομικών. Την ίδια ώρα η πολωνική κυβέρνηση κάνει σχέδια για τον διάδοχο του Ρζεπλίνσκι, ο οποίος, όπως όλα δείχνουν, θα πρόσκειται στο PiS. Αυτό θα διευκολύνει την πρόθεση της κυβέρνησης να επηρρεάσει το σώμα αλλάζοντας τη σύνθεση των δικαστών του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Στο μεταξύ η πολωνική κυβέρνηση αγνοεί τις προειδοποιήσεις των Βρυξελλών, καταγγέλλοντας «να  παρέμβαση σε εσωτερικές υποθέσεις της Πολωνίας».

Αυτήν ακριβώς την ώρα η Ευρώπη δεν πρέπει να υποχωρήσει, τόνισε ο Αντρέι Ρζεπλίνσκι, ο οποίος εκτιμά ότι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, όπως ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς «δεν είναι αφελείς και δεν θα το ανεχθεί έτσι απλά». Ωστόσο, είναι γεγονός ότι τα περιθώρια δράσης για την Κομισιόν είναι περιορισμένα. Προκειμένου να επιβάλει η Επιτροπή κυρώσεις κατά της Πολωνίας χρειάζεται τη συγκατάθεση όλων των κρατών-μελών. Επιπλέον ενδεχόμενες κυρώσεις εναντίον κράτους-μέλους θα έπλητταν την εικόνα της ΕΕ ως συνόλου στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής.

Σε κάθε περίπτωση ο Αντρέι Ρζεπλίνσκι αποχωρεί σε έξι εβδομάδες από τον προεδρικό θώκο του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Μέχρι τότε αναμένεται να του ασκηθούν ακόμη σοβαρές πιέσεις.

Ροζάλια Ρομάνιετς / Άρης Καλτιριμτζής