Η Απουλία μετά την «επιδημία» της ξυλέλας

Τα μάτια του εποχιακού εργάτη Μάρκο γεμίζουν χαρά όταν αντικρίζει το χωράφι όπου βρίσκονται παραταγμένες μερικές εκατοντάδες ελιές: «Είναι ένα κτήμα της ελπίδας, ένα κτήμα του μέλλοντός μας». Τα δέντρα που φυτεύτηκαν εδώ πριν από δύο χρόνια ξεπερνούν πλέον τα δύο μέτρα ύψος. Αποτελούν την ελπίδα των καλλιεργητών στην ευρύτερη περιοχή της Απουλίας στη Κάτω Ιταλία. Μόλις πριν από μερικά χρόνια το βακτήριο ξυλέλα εξόντωσε περίπου 22 εκατομμύρια ρίζες. Τώρα οι αγρότες μάζεψαν για πρώτα φορά ελιές από τα νέα δέντρα.

«Ανοίξαμε κρασί για να τα γιορτάσουμε», λέει ο Μιμίνο Πριμιτσέρι ιδιοκτήτης της έκτασης, 20 χιλιόμετρα ανατολικά της Καλλίπολης, όπου φυτεύτηκε δοκιμαστικά ένα νέο είδος ελιάς ανθεκτικής στη ξυλέλα. Ο ιταλός καλλιεργητής έχασε και τις 120.000 ρίζες από το βακτήριο.

Η γεωπόνος Μαρία Σαπονάρι από το Πανεπιστήμιο του Μπάρι λέει ότι αυτό που βιώνουν τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι της Απουλίας με την ξυλέλα μοιάζει με πανδημία κορωνοϊού στις ελιές: «Συγκρίνουμε τη κατάσταση στις καλλιέργειες με την κατάσταση που επικρατεί λόγω κορωνοϊού στις πόλεις και τα χωριά. Όπως και ο κορωνοϊός έτσι και το βακτήριο ξυλέλα είναι πολύ επιθετικό και ακόμα δεν έχει βρεθεί το σωστό αντίδοτο για την καταπολέμησή του».

Νεκρά δέντρα όπου φθάνει το μάτι

Η μόνη πρακτική λύση για να περιοριστεί η εξάπλωση της ξυλέλας είναι η κοπή των δέντρων. Εικάζεται ότι το βακτήριο μεταφέρθηκε μέσω εισαγωγών φυτών από την Λατινική Αμερική στην Ευρώπη. Μεταδίδεται από δέντρο σε δέντρο με έντομα και ευνοείται από το ξηρό κλίμα «στο τακούνι της ιταλικής μπότας.»

Σε κάθε μετακίνηση με το αυτοκίνητο στη χερσόνησο του Σαλέντο ξεδιπλώνονται μπροστά σου χιλιόμετρα γκρι δέντρων. «Μέχρι την επέλαση της ξυλέλας ήταν το κόσμημα της περιοχής, για το οποίο οι κάτοικοι ήταν τόσο περήφανοι», λέει ο Ντίνο Σκαναβίνο επικεφαλής του Ιταλικού Αγροτικού Συνδέσμου CIA: «Τα τελευταία χρόνια οι αριθμοί των τουριστών εκτοξεύθηκαν και πολλοί από αυτούς έρχονταν να θαυμάσουν από κοντά τις ελιές. Τώρα σε στενοχωρεί που βλέπεις χιλιάδες στρέμματα με νεκρά δέντρα».

Ο Ιταλικός Αγροτικός Σύνδεσμος έπαιξε καθοριστικό ρόλο για να πειστεί η κυβέρνηση της Ρώμης να στηρίξει με εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ μια νέα αρχή με ένα ανθεκτικό είδος ελιάς στη ξυλέλα. Στο χωράφι του Μιμίνο Πριμιτσέρι φυτεύτηκαν ελιές ποικιλίας Favolosa. Η πρώτη σοδειά δείχνει, λέει ο ιταλός καλλιεργητής ότι η νέα ποικιλία δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα στην Απουλία: «Μετά την πρώτη δοκιμή είμαστε βέβαιοι ότι όλα πάνε καλά και στην περιοχή μας με τη νέα ποικιλία. Και τώρα μπορούμε σιγά-σιγά να ξεκινήσουμε τη μαζική καλλιέργεια ώστε να αναβιώσουμε το Σαλέντο».

Αλλάζει ο τρόπος καλλιέργειας

Για να γίνει όμως αυτό οι αγρότες θα πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο καλλιέργειας. Το χορτάρι κάτω από τις ελιές διασφάλιζε τροφή στα κοπάδια προβάτων, ευνοούσε ωστόσο και τα έντομα που μετέδιδαν στα δέντρα τη ξυλέλα. Στο χωράφι της δοκιμής το έδαφος κάτω από τα δέντρα παρέμεινε σχολιαστικά καθαρισμένο από κάθε λογής φυτά. Ο Μάρκο, o οποίος εργάζεται ως εποχιακός εργάτης στη σοδειά είναι περήφανος και πεπεισμένος ότι με το νέο είδος ποικιλίας favolosa (η θαυμάσια) ξεκινά μια νέα εποχή για την ευρύτερη περιοχή της Κάτω Ιταλίας, όπου καλλιεργούνται ελιές: «Φθάνει να δεις τις ρίζες εκεί πίσω που έχουν χτυπηθεί από την ξυλέλα. Όλες είναι γκρι. Σε αντίθεση, εδώ, όλα τα φυτά είναι καταπράσινα, όμορφα, σφύζουν από ζωή και δύναμη. Το βακτήριο δεν μπορεί να τις νικήσει».

Γεργκ Σάισελμπεργκ (BR, Ρώμη)

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος