Γερμανία: Ποιος πληρώνει για τις ζημιές από τις πλημμύρες;

Πλημμυρισμένοι δρόμοι, χαλάσματα, εκκενωμένα σπίτια βυθισμένα στο νερό: Μέσα σε λίγες μέρες έβρεξε τόσο πολύ και τόσο έντονα στη νότια Γερμανία, ώστε οι ποταμοί υπερχείλισαν και τα φράγματα κατέρρευσαν. Οι τεράστιες ποσότητες νερού άφησαν πίσω τους μεγάλες ζημιές.

Μέσα στο 2024 είχαν ήδη σημειωθεί κι άλλες σφοδρές βροχοπτώσεις, χαλάζι και ισχυρές καταιγίδες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γερμανίας.

Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι συχνότερα. Και η αποκατάσταση των ζημιών έχει πολύ μεγάλο κόστος. Στις καταστροφικές πλημμύρες στην κοιλάδα του Αρ του 2021, στις οποίες σκοτώθηκαν 135 άνθρωποι, οι υλικές ζημιές εκτιμάται πως ξεπερνούν τα 30 δισεκατομμύρια ευρώ.

Από αυτές μονάχα ένα μέρος καλύφθηκε από τις ασφαλιστικές εταιρείες – η Γερμανική Ένωση Ασφαλιστών (GdV) κάνει λόγο για 8,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Επρόκειτο για το μεγαλύτερο ποσό ζημιών από φυσικές καταστροφές που έχει καλυφθεί ασφαλιστικά στην ιστορία.

Τα μισά σπίτια δεν είναι ασφαλισμένα για πλημμύρες

Στη Γερμανία μπορεί κανείς να ασφαλιστεί έναντι πολλών και διαφόρων κινδύνων. Ορισμένες ασφαλίσεις είναι υποχρεωτικές – όπως η ασφάλιση υγείας.

Η ασφάλιση έναντι ζημιών που μπορεί να υποστεί ένα κτήριο όμως δεν είναι υποχρεωτική. Και ακόμη και αν ο ιδιοκτήτης ενός ακινήτου το έχει ασφαλίσει, ενδέχεται να μην καλύπτονται όλες οι ζημιές από την ασφάλιση. Συνήθως καλύπτονται ζημιές από καταιγίδες ή χαλάζι, όχι όμως και από τις πλημμύρες.

Για τις πλημμύρες και τις καταστροφές που θα προκαλέσει το νερό ή τα χαλάσματα που παρασέρνονται πρέπει κανείς να επιλέξει και μία άλλη, πρόσθετη ασφάλιση. Το ασφάλιστρο όμως ενδέχεται να είναι πολύ υψηλό αναλόγως με το πού βρίσκεται το εκάστοτε κτήριο. Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα ο κίνδυνος πλημμύρας θεωρείται τόσο υψηλός, ώστε οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν προσφέρουν πλέον σχετικές ασφάλειες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της GdV μόλις το 50% των σπιτιών στη Γερμανία είναι ασφαλισμένο για τις ζημιές από πλημμύρες.

Όποιος δεν έχει ασφάλιση, δεν παίρνει καμία αποζημίωση και βρίσκεται ενδεχομένως έτσι στα πρόθυρα της οικονομικής καταστροφής. Σε ορισμένες περιπτώσεις βέβαια το κράτος αναλαμβάνει να αποζημιώσει τους πληγέντες – μονάχα εν μέρει όμως.

Υποχρεωτική ασφάλιση από τις φυσικές καταστροφές;

Μετά την καταστροφή στην κοιλάδα του Αρ η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δημιούργησε ένα ειδικό πακέτο οικονομικής βοήθειας, στο οποίο διατίθενται σταδιακά περισσότερα από 30 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα πληγέντα κρατίδια λαμβάνουν οικονομική βοήθεια υπό την προϋπόθεση να βάλουν και εκείνα χρήματα για την κάλυψη των ζημιών. Στους δημόσιους προϋπολογισμούς των κρατιδίων ωστόσο δεν υπάρχουν και πολλά περιθώρια για δαπάνες.

Αντί για τη δημιουργία «τεράστιων ειδικών ταμείων από τους δημόσιους προϋπολογισμούς» για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, ο Στέφαν Βάιλ (SPD), πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας, προτείνει την υποχρεωτική ασφάλιση όλων των κτηρίων έναντι φυσικών καταστροφών.

Το FDP όμως διαφωνεί με αυτήν την προσέγγιση. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Μάρκο Μπούσμαν δήλωσε το 2022 πως «σε μία εποχή που τα νοικοκυριά υφίστανται ήδη τεράστιες οικονομικές επιβαρύνσεις, δεν θα πρέπει με κανέναν τρόπο να κάνουμε πιο ακριβή τη στέγαση και τη ζωή στη Γερμανία».

Βάσει Συντάγματος τα κρατίδια έχουν πάντως τη δυνατότητα να θεσπίσουν ένα κανονιστικό πλαίσιο για ζητήματα που δεν έχει ρυθμίσει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Και αυτό ακριβώς σχεδιάζουν να κάνουν και σε αυτήν την περίπτωση: στην επόμενη σύσκεψη των πρωθυπουργών πρόκειται να αποφασιστεί η θέσπιση μίας υποχρεωτικής ασφάλισης, όπως ανακοίνωσε ο Βαυαρός πρωθυπουργός Μάρκους Ζέντερ.

Και αν τα ασφάλιστρα είναι πολύ υψηλά;

Οι εξελίξεις αυτές δεν χαροποιούν ιδιαιτέρως τις ασφαλιστικές εταιρείες. Η υποχρεωτική ασφάλιση θα μπορούσε να λειτουργήσει μονάχα εάν το κράτος αναλάμβανε την ευθύνη να καλύψει εκείνο το κόστος, σε περίπτωση που συμβεί μία τόσο μεγάλη καταστροφή, ώστε οι ασφαλιστικές να μην μπορούν να καλύψουν τις οικονομικές ζημιές.

Η Αριστερά (Die Linke) επιφυλάσσεται από την πλευρά της για το ύψος των ασφαλίστρων, οι εισφορές για τα οποία θα πρέπει να είναι οικονομικά προσιτές, αλλά και να επιδοτούνται εν μέρει από το κράτος. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ανασταλεί και η ισχύς του προβλεπόμενου στο Σύνταγμα χρεόφρενου.

Οικονομική αρωγή από την κυβέρνηση Σολτς

Για τις περιοχές που επλήγησαν προσφάτως από τις πλημμύρες ο καγκελάριος Σολτς (SPD) ανακοίνωσε από τη Βαυαρία πως θα υπάρξει οικονομική βοήθεια.

Δεδομένου ότι είναι η τέταρτη φορά φέτος που ο καγκελάριος ταξιδεύει σε περιοχή που έχει πληγεί από πλημμύρες, είναι εμφανές πως δεν πρόκειται για μεμονωμένα φαινόμενα. Γι’ αυτό και πρέπει να ληφθούν σημαντικά μέτρα. «Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραμελήσουμε την καθυστέρηση και αντιμετώπιση της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής», επεσήμανε ο Σολτς.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς