Βερολίνο: 100 χρόνια ιστορικό αεροδρόμιο Τέμπελχοφ

Δεν χρειάζεται να κάνει πολλά ο ακόμη φρέσκος ΔΣ του αεροδρομίου. Αρκεί να περάσει από μια γυάλινη πόρτα του γραφείου του για να βρεθεί στην καρδιά του πρώην αεροδρομίου Τέμπελχοφ του Βερολίνου. Μπροστά του απλώνεται ένας τεράστιος χώρος  που αφήνει πίσω την πολύβουη πρωτεύουσα. Πίσω του υψώνονται τα επιβλητικά υπόστεγα και το στεγασμένο τμήμα της πίστας. Ανάλογα με την κατεύθυνση προς την οποία κοιτάζει ο Φάμπιαν Σμιτς-Γκρετλάιν, βλέπει τα πολλά διαφορετικά πρόσωπα και τις ιστορίες του αεροδρομίου, που γιορτάζει αυτή την εβδομάδα την 100ή επέτειό του χωρίς να προσγειώνονται και να απογειώνονται πια αεροπλάνα.

Καταρχήν υπάρχει ο αεροδιάδρομος μήκους πολλών χιλιομέτρων περιτριγυρισμένος από εκτεταμένα λιβάδια. "Λίγη περισσότερη σκιά θα ήταν ωραία", λέει ο Σμιτς -Γκρετλάιν. Αλλά αλλαγές δεν είναι εύκολο να γίνουν στον ιστορικό αυτό χώρο. Τζόγκερ, περιπατητές και ποδηλάτες αθλούνται αυτό το ήπιο φθινοπωρινό πρωινό. Παρόλα αυτά δεν συμβαίνουν και πολλά πράγματα. Τα καλοκαιρινά Σαββατοκύριακα χιλιάδες άνθρωποι έρχονται εδώ καθημερινά για ψήσουν ή για να αθληθούν. "Οι Βερολινέζοι καταλαμβάνουν όλον τον χώρο", λέει ο επικεφαλής του Τέμπελχοφ.

Στέγη για πρόσφυγες;

Από εδώ, στις 8 Οκτωβρίου 1923, απογειώθηκαν τα δύο πρώτα αεροσκάφη, το ένα για το Κένισμπεργκ στην ανατολική Πρωσία και το άλλο για το Μόναχο. Σχεδόν ακριβώς 85 χρόνια αργότερα, στις 30 Οκτωβρίου 2008, οι πτήσεις σταμάτησαν οριστικά. Έκτοτε, η τεράστια έκταση ανήκει στους πολίτες. Για εξίσου μεγάλο χρονικό διάστημα συζητήθηκε αν ο χώρος, που έχει το μέγεθος του Central Park της Νέας Υόρκης, θα πρέπει να διατηρηθεί αποκλειστικά για χρήση αναψυχής ή λόγω του στεγαστικού προβλήματος, θα ήταν σκόπιμο να χτιστούν σπίτια. Σε δεσμευτικό δημοψήφισμα που έγινε το 2014 οι πολίτες απέρριψαν ένα τέτοιο σχέδιο, αλλά η τοπική κυβέρνηση του Βερολίνου εξετάζει ωστόσο να θέσει και πάλι επί τάπητος το θέμα. "Πρόκειται για μια συζήτηση που πρέπει να διεξαχθεί με τους πολίτες της πόλης", λέει ο Σμιτς-Γκρετλάιν. "Εμείς ως Tempelhofer Projekt GmbH θεωρούμε ότι ο ρόλος μας είναι να φέρουμε αυτή τη διαδικασία συζήτησης εδώ μέσα. Πού θα μπορούσε να γίνει καλύτερα από ότι στις εγκαταστάσεις μας».

Για μια άλλη συζήτηση ο Σμιτς -Γκρετλάιν πρέπει να αφήσει το βλέμμα του να περιπλανηθεί λίγο πιο αριστερά. Στην άκρη του αεροδιαδρόμου, που δύσκολα μπορεί να διακρίνει κανείς, βρίσκονται εκατοντάδες κοντέινερ όπου ζουν σήμερα περίπου 1800 πρόσφυγες. Για πολλούς από αυτούς η πόλη αναζητά απεγνωσμένα  στέγη. "Βρισκόμαστε σε συζητήσεις με την υπηρεσία του κρατιδίου για προσφυγικές υποθέσεις για να διαθέσουμε άλλο ένα υπόστεγο εδώ", λέει ο διευθύνων σύμβουλος. "Είμαστε ευτυχείς που το κάνουμε, αλλά κάποια στιγμή φτάνουμε επίσης σε ένα σημείο όπου η στέγαση των προσφύγων έρχεται σε σύγκρουση με τις άλλες χρήσεις του αεροδρομίου, και τότε θα πρέπει η κυβέρνηση να πάρει μιαν απόφαση". Το αεροδρόμιο έχει μεν πολύ χώρο, αλλά και ένα πρόβλημα. Όταν ο Σμιτς-Γκρετλάιν τριγυρίζει στην πίστα και κοιτάζει την οροφή πλάτους 1,2 χιλιομέτρων βλέπει αρκετούς εργάτες. Το κτίριο, το οποίο σχεδιάστηκε από τους Ναζί ως "παγκόσμιο αεροδρόμιο" αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ ως τέτοιο, χρειάζεται ανακαίνιση.

Χώρος πολιτισμού και άθλησης

Σε όλα τα υλικά κρύβονται ρύποι, όπως επισημαίνει. Η πυροπροστασία δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις. Δεν δόθηκε ποτέ οικοδομική άδεια για πολλά από τα οικοδομήματα. Οι αλλαγές είναι επίσης δύσκολες λόγω της προστασίας των ιστορικών μνημείων. "Και αυτό σημαίνει ότι δυστυχώς δεν μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιήσουμε πολλούς από τους χώρους του». Παρ' όλα αυτά το αεροδρόμιο ήδη χρησιμοποιείται. Γίνονται συναυλίες, εκθέσεις τέχνης, παραστάσεις όπερας, κινηματογραφικές ταινίες μπροστά στο εντυπωσιακό σκηνικό του υπόστεγου. Το Τέμπελχοφ, ως χώρος πολιτισμού και εκδηλώσεων αποτελεί σημαντικό κομμάτι του οράματος για το μέλλον που η εταιρεία έχει βάλει ως στόχο να υλοποιήσει. "Πρόκειται για διαστάσεις που συνήθως βρίσκουμε στο Völklinger Hütte ή στο πρώην ανθρακωρυχείο Zollverein», λέει αναφερόμενος στα δύο βιομηχανικά μνημεία στην πόλη του Έσεν. "Και εμείς εδώ το έχουμε στο κέντρο της πόλης … τι καταπληκτικές δυνατότητες".

Βέβαια η πρόκληση εδώ είναι να διατηρηθεί η ισορροπία ανάμεσα στην κοινωνικοπολιτική σημασία, τη σύγχρονη πολιτιστική χρήση και τη μακρά ιστορία του χώρου. Τελευταία εικόνα με ιστορία το βομβαρδιστικό Sultana κάτω από την οροφή της πίστας, γύρω από το οποίο μόλις έχει συγκεντρωθεί μια ομάδα επισκεπτών. Όπως κανένα άλλο μέρος, το Τέμπελχοφ αποτελεί σύμβολο της αερογέφυρας του Βερολίνου, μέσω της οποίας οι ΗΠΑ προμήθευαν τους αποκλεισμένου από τους Σοβιετικούς κατοίκους του Δυτικού Βερολίνου με τρόφιμα, άνθρακα και εξοπλισμό για περισσότερο από ένα χρόνο μετά τον B΄παγκόσμιο Πόλεμο.

Αερογέφυρα του Βερολίνου

Ανάμεσα στον Ιούνιο του 1948 και τον Σεπτεμβρίου 1949, οι Αμερικανοί μετέφεραν περισσότερους από 2,3 εκατομμύρια τόνους φορτίου στο δυτικό τμήμα της μεγαλούπολης μέσω των αεροδρομίων του Βερολίνου. Είναι ίσως το πιο φημισμένο αν και μόνο ένα μικρό κομμάτι της μακράς ιστορίας του αεροδρομίου. Το κτίριο κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930 σε σχέδιο του ναζιστή αρχιτέκτονα ‘Ερνστ Ζάγκαμπιλ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου το μοναδικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Βερολίνου βρισκόταν στο χώρο αυτό. "Αυτό που βρίσκω ιδιαίτερα συναρπαστικό είναι αυτή η επικάλυψη διαφορετικών ιστορικών γεγονότων", λέει ο Σμιτς-Γκρετλάιν. "Από τις απαρχές της αεροπλοΐας μέχρι τις πρώτες προγραμματισμένες επιβατικές πτήσεις, στη συνέχεια η ναζιστική περίοδος και τέλος η κατοχή από τις δυτικές δυνάμεις". Όλα τα ιστορικά γεγονότα εξακολουθούν να αντικατοπτρίζονται στο κτίριο και στον χώρο σήμερα.  Αυτές τις ημέρες οι πολίτες μπορούν και πάλι να ενημερωθούν ή να ξαναθυμηθούν την ιστορία του αεροδρομίου. Για τα 100α γενέθλιά του ανοίγει τις πόρτες του για "100 ώρες επετειακού προγράμματος χωρίς διακοπή", δηλαδή από τις 6 έως 10 Οκτωβρίου.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου