Από τους ναζί στους νόμιμους ιδιοκτήτες

Η ιστορικός τέχνης Γιασμίν Χάρτμαν ξεφυλλίζει ένα κιτρινισμένο βιβλίο με μικρά σκίτσα και χειρόγραφες σημειώσεις. Σε κάποιο σημείο βρίσκει αυτό που αναζητά. Ένα σημαντικό στοιχείο για την προέλευση ενός έργου τέχνης.

Η γερμανίδα ειδικός εργάζεται στο μουσείο τέχνης Βάλραφ-Ρίχαρντς της Κολωνίας. Αποστολή της να εξακριβώσει την προέλευση 2.500 έργων. Αγοράστηκαν νόμιμα από το μουσείο η εν λόγω ακουαρέλες, χαλκογραφίες και σχέδια ή κατασχέθηκαν παρανόμως κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου;

Η Γιασμίν Χάρτμαν προσπαθεί να εξακρίβωσει την προέλευση για το σχέδιο «Δαίμονες στον κρίνο» του Φίλιπ Ότο Ρούνγκε, ενός από τους σημαντικότερους ζωγράφους της πρώιμης ρομαντικής εποχής. Στο βιβλίο, η γερμανίδα ειδικός ανακαλύπτει ότι το έργο αγοράστηκε το 1937 από το μουσείο στον οίκο δημοπρασίας Μπέρνερ στη Λειψία. «Η ημερομηνία κινεί υποψίες, λέει η Γιασμίν Χάρτμαν: «Η αγορά έγινε κατά τη ναζιστική περίοδο όταν πολλά έργα εβραίων ή πολιτικών αντιπάλων κατασχέθηκαν και εκποιήθηκαν από οίκους δημοπρασίας ή εμπόρους έργων τέχνης όπως ο Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ, στον οποίο ανήκε ο θησαυρός έργων τέχνης που ανακαλύφθηκε από τις αρχές πριν λίγες μέρες στο Μόναχο.

Το δύσκολο έργο της εξακρίβωσης

Λίγο μετά τον πόλεμο πολλά μουσεία έδωσαν πίσω στους κατόχους τους ή τους συγγενείς τους τα έργα τέχνης που κλάπηκαν από τους ναζί. Αναρίθμητα έργα των οποίων δεν είναι δυνατός ο καθορισμός της προέλευσης βρίσκονται ακόμα σήμερα στην κατοχή γερμανικών μουσείων. Μόλις το 1998 υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον μια συμφωνία, με την οποία 44 χώρες υποχρεώνονται να εξακριβώσουν την προέλευση των έργων τέχνης που αγοράστηκαν από τα μουσεία τους και να επιστρέψουν όσα αγοράστηκαν παράνομα στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους.

Το μουσείο Βάλραφ-Ρίχαρντς ξεκίνησε το έτος 2000 σχετική έρευνα σε 280 έργα, κατά τη διάρκεια της οποίας επιστράφηκαν δύο έργα τέχνης. Ένα από αυτά ήταν το «Τοπίο με χαλασμένη γέφυρα», του ολλανδού ζωγράφου Μάιντερτ Χομπέμα, το οποίο είχε αγοράσει ο έμπορος Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ το 1941 και στη συνέχεια το πούλησε στο μουσείο της Κολωνίας.

Η Γιασμίν Χάρτμαν ασχολείται ήδη με ένα άλλο έργο τέχνης, μιας και οι έρευνες για την προέλευση του σχεδίου «Δαίμονες στον κρίνο» απέδωσαν τελικά καρπούς. Το είχε κληρονομήσει ο γιός του ζωγράφου στον σύλλογο καλλιτεχνών του Αμβούργου, το οποίο συνέχεια το πούλησε στο μουσείο της Κολωνίας.

Von Wartenburg / Στέφανος Γεωργακόπουλος
Υπεύθυνος σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου