Ανοίγει το «άκρως απόρρητο» αρχείο των ναζί στο Μπαντ – ‘Αρολσεν της Γερμανίας

Βάση για τους 30 εκατομμύρια φακέλους του Μπαντ Άρολσεν, που αφορούν 17,5 εκατομμύρια θύματα της ναζιστικής θηριωδίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, ήταν το αρχείο του Βρετανικού Ερυθρού Σταυρού από το 1943. Το 1946 τα αρχεία αυτά με απόφαση των δυτικών συμμάχων μεταφέρθηκαν στο Μπαντ Άρολσεν, το οποίο γεωγραφικά βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν των τότε ζωνών κατοχής στη Γερμανία.

Το 1955 υπεγράφη η συνθήκη της Βόννης από 11 κράτη, που όριζε την τύχη αυτού του αρχείου. Η συνθήκη προέβλεπε ότι θα διαχειρίζεται το αρχείο η Διεθνής Υπηρεσία Αναζητήσεων του Ερυθρού Σταυρού (ITS) και ότι θα δίνει πληροφορίες μόνον για την τύχη των θυμάτων του ναζισμού, χωρίς όμως άμεση και προσωπική πρόσβαση σε αυτά. Απέκλειε δε πλήρως την πρόσβαση σε ιστορικούς και δημοσιογράφους. Και αυτό διότι κατά την εκτίμηση των 11 κρατών το περιεχόμενο των αρχείων ήταν «άκρως απόρρητο», επειδή συμπεριελάμβαναν ‘ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα’. Τα 11 αυτά κράτη είναι: οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Ιταλία, η Πολωνία, το Ισραήλ, η Μ. Βρετανία, η Γαλλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Ελλάδα.

Τα τελευταία δέκα χρόνια οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Ολλανδία πίεζαν για το άνοιγμα του αρχείου, αλλά δεν υπήρχε ομοφωνία από τις υπόλοιπες χώρες και κυρίως από την Γερμανία και την Ιταλία.

Στο φως τα ονόματα των δωσίλογων και συνεργατών των ναζί;

Πολλές εβραϊκές οργανώσεις, αλλά και ιστορικοί πιστεύουν ότι με το άνοιγμα του αρχείου θα έρθουν στο φως τα ονόματα των δωσίλογων κάθε μορφής. Ορισμένοι μάλιστα μιλούν για «λίστες δωσίλογων». Ο διευθυντής του Αρχείου Ρέτο Μάιστερ «πρόκειται κυρίως για πληροφορίες που αφορούν πολίτες - θύματα του εθνικοσοσιαλισμού στην Ευρώπη. Γι’ αυτό από το 1956 ανήκει και η Ελλάδα στο εποπτικό συμβούλιο της συνθήκης της Βόννης, διότι ο ελληνικός λαός υπήρξε θύμα του εθνικοσοσιαλισμού. Έχουμε φακέλους που αφορούν φυλακισθέντες, μεταφερθέντες σε στρατόπεδα, νεκρούς, ορφανά παιδιά, εργαζόμενους σε καταναγκαστικά έργα, εκδιωχθέντες, αλλά και άτομα που μεταφέρθηκαν στη δυτική Ευρώπη μεταξύ 1945 – 1954. Ταξινομημένες πληροφορίες για δωσίλογους και συνεργάτες δεν υπάρχουν. Συγκεντρώνουμε και διαχειριζόμαστε αρχείο με πληροφορίες για θύματα και όχι για δράστες.»

Στην ερώτηση εάν αυτό σημαίνει ότι αποκλείεται η ύπαρξη στοιχείων για δωσίλογους και συνεργάτες των ναζί στη Γερμανία ή στις κατεχόμενες χώρες, ο Ελβετός διευθυντής του αρχείου απάντησε: «διαθέτουμε πληροφορίες γενικού περιεχομένου για τους δράστες. Δηλαδή έχουμε αλληλογραφία και έγγραφα της GESTAPO, των SS ή διαταγές που καθορίζουν π.χ. πως πρέπει να οργανωθεί η μεταφορά των εβραίων από τη μια στην άλλη περιοχή ή χώρα. Κοίταξα να βρω κάτι για τους εβραίους της Θεσσαλονίκης. Δεν υπάρχουν υπ’ αυτή τη μορφή που νομίζουν οι περισσότεροι. Έχουμε ασφαλώς φακέλους με ονόματα εβραίων της Θεσσαλονίκης ή διαταγές για τη μεταφορά τους. Δεν έχουμε όμως λίστες ή ξεχωριστούς ταξινομημένους φακέλους για τους εβραίους της Θεσσαλονίκης, αλλά ούτε και για τις άλλες ομάδες θυμάτων από την Ελλάδα διαθέτουμε τέτοιους φακέλους».

30 εκατομμύρια φάκελοι χωρίς ιστορική ταξινόμηση και αξιολόγηση

Τους φακέλους του Μπαντ Άρολσεν δεν ταξινόμησε μέχρι τώρα ουδείς αρχειοθέτης ή βιβλιοθηκάριος, διότι απλώς δεν υπήρχε, ούτε υπάρχει μέχρι σήμερα. Αλλά ούτε ιστορικός υπήρχε μέχρι πριν από τρεις μήνες. Το αρχείο του Μπαντ Άρολσεν αποτελείται από υλικό που ταξινομήθηκε από διοικητικούς υπαλλήλους για να εξυπηρετήσει την αναζήτηση προσώπων. Δεν υφίσταται κανενός είδους ιστορική ή επιστημονική ταξινόμηση και αξιολόγηση.

Όμως ένα μεγάλο μέρος του υλικού έχει πια ψηφιακή μορφή. Τα στοιχεία 12 εκατομμυρίων θυμάτων έχουν καταγραφεί ήδη σε σκληρό δίσκο. Αντίγραφο του σκληρού δίσκου έχει αποσταλεί μάλιστα στο Μουσείο Ολοκαυτώματος της Ουάσιγκτον και στο Ίδρυμα Yad Vasem της Ιερουσαλήμ.

Το κόστος του ψηφιακού αρχείου με 12 εκατομμύρια θύματα

Διαβάσαμε στον ελληνικό τύπο ότι η Ελλάδα δεν θα αποκτήσει τον σκληρό δίσκο «λόγω του κόστους που προϋποθέτει η απόκτησή του».

Τι σημαίνει αυτό, η Διεθνής Υπηρεσία Αναζητήσεων πουλάει τον ψηφιακό δίσκο; ο διευθυντής του αρχείου Ρέτο Μάιστερ απαντά: «ο κανονισμός προβλέπει ότι κάθε μία από τις 11 χώρες μπορεί να αποκτήσει αντίγραφο του σκληρού δίσκου, εάν το επιθυμεί. Τα αντίγραφα αυτά είναι δωρεάν. Το κόστος τους το πληρώνει η Γερμανία, που έτσι κι αλλιώς είναι υπεύθυνη για τη χρηματοδότηση του αρχείου, αλλά φέτος έδωσαν χρήματα η Γαλλία και οι ΗΠΑ για την ψηφιοποίηση του αρχείου. Εάν θέλει η Ελλάδα αντίγραφο θα το έχει χωρίς κανένα κόστος. Ασφαλώς επί τόπου, στην Ελλάδα, δεν θα είναι άνευ κόστους η τεχνική εγκατάσταση και διαχείριση του συστήματος των δεδομένων του σκληρού δίσκου.»

Πότε τελικά θα ανοίξει το αρχείο του Μπαντ Άρολσεν;

Οι υπεύθυνοι απαντούν ότι αναμένονται τα πρωτόκολλα υπογραφής από τη Γαλλία και την Ελλάδα. Και οι δυο χώρες τα έχουν ήδη υπογράψει, αλλά δεν τα έχουν αποστείλει ακόμη στο γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών.

Τέλος να αναφέρουμε ότι οι απευθείας επερωτήσεις θυμάτων από την Ελλάδα στην Διεθνή Υπηρεσία Αναζητήσεων του Ερυθρού Σταυρού στο Μπαντ Άρολσεν, από το 1970 – που άρχισαν να ταξινομούνται οι επερωτήσεις ανά χώρες- μέχρι σήμερα ανέρχονται σε 3.769.

Βιβή Παπαναγιώτου