«Ελευθερία»: H ηχηρή επιστροφή της Μέρκελ

Είναι best-seller πριν καν κυκλοφορήσει. Ο λόγος για τα πολυαναμενόμενα Απομνημονεύματα της Άγκελα Μέρκελ με τίτλο «Ελευθερία: Αναμνήσεις 1954-2021» (Freiheit: Erinnerungen 1954-2021). Τα συνέγραψε χωρίς συμβούλους, ιστορικούς ή ghost-writer, απλώς με τη συμβολή της στενής συνεργάτιδάς της, Mπεάτε Μπάουμαν. Μόνες τους διάλεξαν και τον ποιοτικό και παραδοσιακό εκδοτικό οίκο Kiepenheuer & Witsch στην Κολωνία.

«Η Άγκελα Μέρκελ ανέλαβε την ευθύνη διακυβέρνησης της Γερμανίας για 16 χρόνια, είχε το τιμόνι της χώρας σε πολυάριθμες κρίσεις και διαμόρφωσε τη γερμανική και διεθνή πολιτική και κοινωνία με τις πράξεις και τη στάση της. Αλλά φυσικά η Άγκελα Μέρκελ δεν γεννήθηκε καγκελάριος» διαβάζουμε στο εισαγωγικό σημείωμα του πολυαναμενόμενου βιβλίου, που θα κυκλοφορήσει στις 26 Νοεμβρίου σε τριάντα γλώσσες, βεβαίως και στα ελληνικά. Μέχρι τότε το πλήρες περιεχόμενό του παραμένει επτασφράγιστο μυστικό. Πρόκειται για ένα βιβλίο, διαβάζουμε στο εισαγωγικό σημείωμα, «που ρίχνει φως στον τρόπο λήψης αποφάσεων στην εποχή μας και προσφέρει μια μοναδική ματιά στα ενδότερα της εξουσίας. Και αποτελεί μια καθοριστική έκκληση υπέρ της Ελευθερίας».

Πολιτικό εγχειρίδιο διαχείρισης κρίσεων

Oι πρώτες διαρροές στον γερμανικό Τύπο είναι αποκαλυπτικές. Πρόσωπα, πρωθυπουργοί, decision makers, κρίσεις, καθοριστικές στιγμές της σύγχρονης διεθνούς, ευρωπαϊκής και γερμανικής ιστορίας. Όλα και όλοι έρχονται, παρέρχονται και αναλύονται στο βιβλίο των 700 περίπου σελίδων υπό το «δόγμα Μέρκελ», με ρεαλισμό και διπλωματία. Ως καγκελάριος της Γερμανίας από το 2005 έως το 2021 έζησε από κοντά σχεδόν τους πάντες: Πούτιν, Τραμπ,  Ομπάμα,  Ερντογάν αλλά και όλους τους Έλληνες πρωθυπουργούς των σκληρών χρόνων της κρίσης. Πολλές φέρονται να είναι και οι αναφορές στο κρίσιμο 2015 επί διακυβέρνησης Αλέξη Τσίπρα και στην τελική απόφαση για την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Εν αναμονή λοιπόν της 26ης Νοεμβρίου για τις σελίδες που αφορούν την Ελλάδα.

Τα  σημεία, στα οποία εστιάζουν τα γερμανικά ΜΜΕ αυτές τις μέρες, με πρώτη την εφημερίδα Zeit που προδημοσίευσε αποσπάσματα, έχουν να κάνουν κυρίως με τις σχέσεις Γερμανίας και Ρωσίας, τις συχνές επαφές που είχε με τον Βλάντιμιρ Πούτιν (και που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ξεχωριστό βιβλίο)  αλλά και με τον Ντόναλντ Τραμπ. Επίσης αναφέρεται διεξοδικά στη διαχείριση διαδοχικών κρίσεων: από την κατάρρευση της Lehman Brothers, στη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση, την ευρωκρίση μέχρι την προσφυγική κρίση και την πανδημία.

Για τον Πούτιν γράφει ότι «ήταν μονίμως σε επιφυλακή, μήπως και του συμπεριφερθεί κάποιος άσχημα. Ήταν πάντα έτοιμος να απολαύσει παιχνίδια εξουσίας με το σκυλί του και να κάνει τους άλλους να τον περιμένουν». Μια αναφορά στο περίφημο στιγμιότυπο με το μαύρο λαμπραντόρ του Πούτιν στο Κρεμλίνο, εν ώρα επίσημης συνάντησης, κι ενώ ο Πούτιν γνώριζε τον φόβο της Μέρκελ για τους σκύλους. Όσο για τον Τραμπ, η ίδια θυμάται ότι θαύμαζε τον Πούτιν και ότι έβλεπε τα πάντα ως «εργολαβία». Για τον Ίλον Μασκ, που πλέον μεταπηδά στην πολιτική δίπλα στον Ντόναλντ Τραμπ, εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι ένας επιχειρηματίας, ο οποίος έχει τους περισσότερους δορυφόρους γύρω από τη γη, θα λαμβάνει πολιτικές αποφάσεις.

Επιμένει για Ουκρανία και Nord Stream

Στο βιβλίο της η Μέρκελ υπεραμύνεται του «όχι» που είπε το 2008 για μια γρήγορη ένταξη της Ουκρανίας και της Γεωργίας στοΝΑΤΟγιατί, όπως διατείνεται, γνώριζε τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο για τη Ρωσία και τον Πούτιν. Δικαιολογεί την άρνησή της ως ένα μέσο προστασίας απέναντι στην «επιθετικότητα του Πούτιν όπως λέει». Αποκαλύπτει μάλιστα ότι ο Πούτιν της είχε πει: «Δεν θα είσαι για πάντα καγκελάριος. Και τότε, θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ. Και αυτό ακριβώς θέλω να εμποδίσω».

Για όσα της επιρρίπτουν οι πολιτικοί της αντίπαλοι για φιλορωσική στάση αναφορικάμε το δίκτυο αγωγών Nord Stream, θεωρεί ότι η στήριξη του συγκεκριμένου πρότζεκτ ήταν σωστή δεδομένου ότι η γερμανική βιομηχανία χρειαζόταν εναγωνίως φθηνό ρωσικό αέριο.

Πάντως όσα έρχονται στο φως σχετικά με την Ουκρανία και τη Ρωσία, προκαλούν ήδη αντιδράσεις. Ο πρώην πρέσβης της Ουκρανίας στο Βερολίνο Αντρίι Μέλνικ, μιλώντας στο Spiegel, αποκαλεί «αποτυχημένη» την εξωτερική πολιτική της Μέρκελ, ειδικά ως προς την Ουκρανία και τη Ρωσία. «Θα ήταν ένδειξη δύναμης και όχι αδυναμίας να παραδεχόταν τουλάχιστον στα απομνημονεύματά της το φιάσκο, ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον παρόμοιες καταστροφές».

Κριτική στην τρέχουσα γερμανική πολιτική

Όσο για την ίδια την Άγκελα Μέρκελ φαίνεται ότι σχεδίαζε για καιρό αυτή τη στιγμή των απομνημονευμάτων, μελετημένα και αθόρυβα. Και δείχνει να το διασκεδάζει. Βέβαια δεν είχε υπολογίσει ότι θα συμπέσει με περίοδο πρόωρων εκλογών εν μέσω χειμώνα. Στη μοναδική συνέντευξη που παραχώρησε στο Spiegel πριν από τη δημοσίευση του βιβλίου σχολιάζει την αποτυχία της συγκυβέρνησης Σοσιαλδημοκρατών-Πρασίνων-Φιλελευθέρων και επιρρίπτει στους Σολτς και Λίντνερ  ανδρική ανωριμότητα.

«Männer!» (Άνδρες!), αναφωνεί μετά από σχετική ερώτηση για τη διαμάχη των δύο ανδρών. Θεωρεί επίσης μη συμβατή με τον ρόλο του καγκελαρίου ως επικεφαλής ενός «συνταγματικού οργάνου», όπως λέει, την οργή του μπροστά στις κάμερες κατά του Λίντνερ, του υπ. Οικονομικών που απεπέμφθη μετά από ρήξη σχετικά με τον προϋπολογισμό, οδηγώντας τη συγκυβέρνηση στη διάλυση. Για την ίδια τη Μέρκελ «τυπική ανδρική συμπεριφορά» είναι το να «παίρνεις τα πράγματα προσωπικά. Στην πολιτική αυτό θα πρέπει να αποφεύγει κανείς όσο το δυνατόν περισσότερο». Όπως παρατηρεί: «Ως καγκελάριος πρέπει να αντιμετωπίσεις δύσκολες συνθήκες. Νιώθεις πολλά συναισθήματα, όμως είναι καλύτερα να φωνάζεις έχοντας απέναντί σου τον τοίχο, παρά μπροστά στο γερμανικό κοινό».

Βολές όμως ρίχνει εμμέσως και στο κόμμα της, τους Χριστιανοδημοκράτες του Φρίντριχ Μερτς (σφοδρού εσωκομματικού αντιπάλου της στο παρελθόν) ως προς την αυστηρή γραμμή που ακολουθούν στο μεταναστευτικό. Διαβάζοντας κανείς ξανά τα λεγόμενά της καταλήγει σε ένα συμπέρασμα: ότι δεν έχει μετανιώσει για εκείνο το ιστορικό «Wir schaffen das» (Θα τα καταφέρουμε), που άνοιξε τα γερμανικά σύνορα σε εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες.