To «χριστουγεννιάτικο δώρο» του Γιούνκερ

Η ιδέα φαίνεται απλή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων δημιουργούν ένα «Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων» ύψους, κατ΄αρχήν, 21 δις ευρώ. Αυτά τα χρήματα είναι μία πρώτη «μαγιά» επενδυτικών κεφαλαίων, που δίνουν κίνητρο στους ιδιώτες, καλύπτοντας μέρος του επενδυτικού ρίσκου, να αναλάβουν συγκεκριμένα επιλέξιμα έργα, τα οποία σε διαφορετική περίπτωση θα έμεναν στα χαρτιά. Με τη μέθοδο της «μόχλευσης» υπολογίζεται ότι θα συγκεντρωθούν τελικά περισσότερα από 300 δις ευρώ, δηλαδή ένα ευρώ από το πακέτο Γιούνκερ θα «κινητοποιήσει» άλλα 15 ευρώ από ιδιωτικούς πόρους.

Μπορεί όμως να ξεπεραστεί τόσο απλά η κρίση και η επενδυτική άπνοια στην ευρωζώνη; Ο γερμανός ευρωβουλευτής Μάρκους Φέρμπερ κατ΄αρχήν συμφωνεί με την ιδέα, ωστόσο διατηρεί κάποιες επιφυλάξεις: «Το πακέτο Γιούνκερ προσφέρει μία διέξοδο, αλλά πρέπει να δούμε και το εξής ζήτημα: το Ταμείο ουσιαστικά προϋποθέτει ότι τα έργα που προωθούνται θα έχουν υψηλή κερδοφορία. Μόνο τότε θα απέδιδε πραγματικά η μόχλευση επί 15. Αλλά αν είναι έτσι, υποθέτω ότι μιλάμε για έργα που ούτως ή άλλως δεν θα είχαμε πρόβλημα να χρηματοδοτήσουμε. Το ζητούμενο είναι να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που διευκολύνουν μακροπρόθεσμα την επενδυτική δραστηριότητα».

Τα 21 δις είναι μόνο η αρχή

Όμως η πρόταση Γιούνκερ στηρίζεται στη λογική ότι τα 21 δις είναι μόνο η αρχή. Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Γίρκυ Κατάινεν δηλώνει ότι το Ταμείο θα είναι ανοιχτό και σε επενδυτές εκτός Ευρώπης, για παράδειγμα σε επενδυτικά funds από την Κίνα, το Κατάρ ή τη Σιγκαπούρη. Επιπλέον ο ίδιος ο πρόεδρος της Κομισιόν καλεί τα κράτη-μέλη να συνεισφέρουν χρήματα στον προϋπολογισμό του Ταμείου και μάλιστα τους προσφέρει ένα ισχυρό κίνητρο: οι δημόσιες δαπάνες που θα καταλήγουν στο Ταμείο δεν θα συνυπολογίζονται στο έλλειμμα και στο Σύμφωνο Σταθερότητας.

Από την άλλη πλευρά το Ταμείο προσφέρει κίνητρο και στους ιδιώτες, καλύπτοντας μέρος του επενδυτικού κινδύνου. Αλλά εάν είναι έτσι τα πράγματα, θα πρέπει να δούμε πολύ προσεκτικά τα επιλέξιμα έργα, λέει ο συμπροεδρεύων της ομάδας των Πρασίνων Φιλίπ Λάμπερντς. Και προειδοποιεί ότι το πακέτο Γιούνκερ δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως «δώρο» για τους κατά τα άλλα απρόθυμους επενδυτές: «Αν πρόκειται για στοχευμένες επενδύσεις, αν για παράδειγμα οι επενδύσεις στοχεύουν στο να μειώσουμε κατά 50% το ενεργειακό κόστος στην Ευρώπη που είναι σήμερα 400 δις ετησίως, τότε ναι, συμφωνώ, να το χρηματοδοτήσουμε» επισημαίνει ο Βέλγος ευρωβουλευτής στην Deutsche Welle. «Αλλά δεν συμφωνώ, αν θέλουμε απλώς να κοινωνικοποιήσουμε τις ζημιές και να ιδιωτικοποιήσουμε τα κέρδη...».

Τα οφέλη για τον ευρωπαϊκό Νότο

Το πραγματικό «δώρο» του Ζαν Κλoντ Γιούνκερ φαίνεται πάντως να απευθύνεται στις χώρες του Νότου, αλλά και στις υπόλοιπες χώρες που αναζητούν επενδυτικούς πόρους χωρίς να διαθέτουν αξιολόγηση ΑΑΑ. Προς τις χώρες αυτές διαχέονται μέσω του Ταμείου πόροι και εγγυήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) στο Λουξεμβούργο, η οποία από την πλευρά της διατηρεί την αξιολόγηση ΑΑΑ. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η Τράπεζα φαινόταν να διστάζει να εμπλακεί σε κάποιες χρηματοδοτήσεις μεγάλης κλίμακας, ώστε να μην διακινδυνεύσει τη δική της «άριστη» αξιολόγηση.

Αλλά «η όλη κατασκευή του πακέτου έχει ακριβώς το νόημα να μην υπάρχουν συνέπειες για το ΑΑΑ της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων» τονίζει ο γερμανό ευρωβουλευτής Μάρκους Φέρμπερ στην Deutsche Welle. «Θα έχουμε λοιπόν έναν ‘κουμπαράʼ που δεν περιλαμβάνει μόνο έργα που αξιολογούνται με ΑΑΑ. Πρέπει βέβαια, λόγω μόχλευσης, να επιλέξουμε με προσοχή τα έργα που χρηματοδοτούνται. Από κει και πέρα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων πρώτον συμμετέχει μόνο με 5 δις ευρώ και δεύτερον τα χρήματα αυτά προέρχονται από το πλεόνασμά της, συνεπώς δεν βλέπω να υπάρχει κίνδυνος για την αξιολόγησή της. Είναι έξυπνη η όλη λογική του πακέτου».

Κριτική για την αναδιανομή κοινοτικών κονδυλίων

Αρνητική στάση διατηρεί η Ευρωπαϊκή Αριστερά, και αυτό για δύο λόγους: πρώτον γιατί εκτιμά ότι δεν θα βρεθούν τα χρήματα που φιλοδοξεί να συγκεντρώσει ο Ζαν Κλoντ Γιούνκερ και δεύτερον γιατί επικρίνει την Κομισιόν για απραξία στο πρόβλημα της μη απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων, μέρος των οποίων θα αναδιατεθούν για το νέο ταμείο. Το σχόλιο από την επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο Στρασβούργο Γκάμπι Τσίμερ: «Τα 300 δις, τα οποία έχει στο μυαλό του ο κ. Γιούνκερ, στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν και τα κράτη-μέλη δεν είναι διατεθειμένα να τα διεθέσουν. Επιπλέον αμφιβάλλουμε αν πρέπει να διαθέσουμε κονδύλια από τα διαρθρωτικά ταμεία που δεν έχουν απορροφηθεί, χωρίς να αναρωτιόμαστε καν, ποιός είναι ο λόγος που δεν έχουν απορροφηθεί. Ο λόγος είναι προφανώς ότι οι χώρες που έχουν την πιο μεγάλη ανάγκη δεν είναι σε θέση να συνεισφέρουν το δικό τους ποσοστό της απαραίτητης εθνικής χρηματοδότησης».

Η αντίφαση της εποχής είναι ότι, ενώ οι δημόσιες δαπάνες συρρικνώνονται, τα ιδιωτικά κέρδη συσσωρεύονται και αναζητούν ευκαιρίες επανεπένδυσης- αλλά με ευνοϊκούς όρους. Αυτήν την ανισορροπία προσπαθεί να εξομαλύνει το «πακέτο Γιούνκερ». Αλλά για να γίνει αυτό, επισημαίνει ο Μάρκους Φέρμπερ, πρέπει να ενισχυθεί η «ραχοκοκαλιά» της ευρωπαϊκής οικονομίας, δηλαδή οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες, στις χώρες της κρίσης αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστόητας: «Προσωπικά περιμένω να προβλεφθεί μεγαλύτερη υποστήριξη για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, γιατί μόνο με αυτές τις επιχειρήσεις μπορούμε να επιστρέψουμε στην ανάπτυξη και να βελτιώσουμε την απασχόληση» λέει ο γερμανός πολιτικός.

Το πακέτο Γιούνκερ θα συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου και για να αποσπάσει την έγκριση των «ισχυρών» της ΕΕ, ο επικεφαλής της Κομισιόν έχει προβλέψει και γι αυτούς ένα «δώρο»: το επενδυτικό ταμείο δεν θα χρηματοδοτηθεί ούτε με νέο δανεισμό, ούτε από πόρους του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης.

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο