80 χρόνια σήμερα από τον θάνατο του Φραντς Κάφκα
3 Ιουνίου 2004
Στη σημερινή Πράγα η μορφή του Κάφκα είναι πανταχού παρούσα. Ιδίως στην παλιά πόλη, το θλιμμένο βλέμα του συγγραφέα ακολουθεί τους τουρίστες. Σε μπλουζάκια, σε πόστερ ακόμη και σε φλιτζάνια του καφέ. Σε όλα τα καταστήματα για σουβενίρ κυριαρχεί η μορφή του συγγραφέα που καίτοι μιλούσε και έγραφε χωρίς λάθος τσεχικά, προτίμησε να γράψει τα έργα του στα γερμανικά. Ο Κάφκα που είχε εβραίους γονείς μεγάλωσε με την αυστηρή διαπαιδαγώγηση του πατέρα του Χέρμαν, ο οποίος τον έστειλε σε γερμανικό γυμνάσιο. Αργότερα σπούδασε νομικά για να εργασθεί μετά το πέρας των σπουδών σε ασφαλιστική εταιρεία. Όλα τα στοιχεία που αφορούν τη ζωή του συγγραφέα μπορεί κανείς να τα προμηθευτεί σήμερα σε CD-ROM σε DVD, σε βιντεοκασέτες και βιβλία στην τσεχική πρωτεύουσα, που μάλλον προσπαθεί ακόμη να τον ανακαλύψει.
Στην εποχή του εθνικοσοσιαλισμού ο Κάφκα ήταν απαγορευμένος. Τα έργα του θεωρήθηκαν εκφυλιστικά. Οι κομμουνιστές αργότερα τα θεώρησαν παρακμιακά. Στη δεκαετία του 60 έγινε η αρχή για την ενασχόληση της πανεπιστημιακής κοινότητας με το έργο το. Ήταν ο Εντουαρτ Γκολντστούκερ που διοργάνωσε ένα συνέδριο στην τότε Τσεχοσλοβακία με αντικείμενο το έργο του Κάφκα. Στόχος η υπέρβαση του λεγόμενου "σοσιαλιστικού ρεαλισμού", είχε πει ο Γκολντστούκερ΅
"Θέλαμε να αδείξουμε ότι δεν ισχύουν στην τέχνη οι επίσημες ντιρεκτίβες της πολιτιστικής πολιτικής που ήταν προσηλωμένες στο δόγμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Τις θεωρήσαμε αναχρονιστικές και θελήσαμε να τις υπερβούμε."
Με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού κατέρρευσαν και τα εμπόδια. Η επίστροφή ωστόσο της μορφής του Κάφκα στην Πράγα συντελέστηκε με αργούς ρυθμούς. Σήμερα υπάρχει πλατεία Κάφκα, υπάρχει διασταύρωση Κάφκα, ακόμη και ένα άγαλμά του κοσμεί την εβραϊκή συνοικία της τσεχικής πρωτεύουσας. Ο χορηγός και πρωτεργάτης της ιδιωτικής τηλεόρασης στην Τσεχία Βλάντιμιρ Τσελέτσνι μας μίλησε για τη συμβολική σημασία της περιοχής που στήθηκε το άγαλμα:
"Πρόκειται για ένα χώρο που νιώθει κανείς την ένταση. Μου αρέσει η περιοχή αυτή, επειδή βλέπω φωτισμένες τη μια απέναντι στην άλλη μια συναγωγή και μια εκκλησία. Έχει ιδιαίτερη σημασία η τοποθεσία και αντανακλά την ατμόσφαιρα της Πράγας."
Χιλιάδες τουρίστες φωτογραφίζονται μπροστά στο άγαλμα. Για την πλειονότητα των Τσέχων πάντως ο Κάφκα παραμένει άγνωστος. Και για αυτό δεν ευθύνονται μόνον οι κομμουνιστές, παρατηρεί ο Γιόζεφ Κέρμακ μεταφραστής των έργων του Κάφκα΅
"Το λάθος μας είναι ότι εμείς οι Τσέχοι τελικά δεν κατανοήσαμε τον Κάφκα. Ακόμη και στη δεκαετία του 30 οι γερμανιστές φιλόλογοι δεν κατάφεραν να εκφράσουν άποψη για το έργο του. Τώρα θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία προκειμένου να αναδείξουμε τα τσεχικά στοιχεία στο έργο και τη ζωή του Κάφκα. Και τα στοιχεία αυτά είναι περισσότερα από ό,τι νομίζουμε."
Οι Τσέχοι ανακαλύπτουν τώρα ότι ο Φραντς Κάφκα που έγραψε στα γερμανικά μιλούσε και τσεχικά και το γιορτάζουν σαν την ανακάλυψη της Αμερικής. Με αφορμή τα 80 χρόνια από το θάνατό του αρχίζει στην Πράγα ένα λογοτεχικό φεστιβάλ αφιερωμένο στο έργο του. Οι διοργανωτές επιδιώκουν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον όχι μόνο του κοινού, αλλά και των φιλολόγων. Το κεφάλαιο Κάφκα πρέπει να αξιοποιηθεί από τη σημερινή Τσεχία.