Υπό δοκιμή το φινλανδικό κοινωνικό πείραμα

Ο Γιούα Γέρβινγκεν, ένας οικογενειάρχης μαραγκός από τη Φινλανδία, ήταν ένας από τους 2.000 τυχαία επιλεγμένους ανέργους που λαμβάνουν από τις αρχές του χρόνου το βασικό εισόδημα ύψους 560 ευρώ τον μήνα. Ένα κοινωνικό πείραμα που εφαρμόζει ο κυβερνητικός συνασπισμός Φιλελευθέρων και Συντηρητικών στη Φινλανδία όχι τόσο λόγω προοδευτικής σκέψης αλλά από καθαρή ανάγκη. Η χώρα δεν έχει ξεπεράσει την οικονομική κρίση, η ανεργία της είναι αυξημένη, η αγορά εργασίας υπό πλήρη αναδιάρθρωση και το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας περίπλοκο και ανελαστικό.

Με το βασικό εισόδημα η κυβέρνηση φιλοδοξεί να μειώσει τις μεγάλες εισοδηματικές διαφορές των πολιτών, να περιορίσει το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και να ενθαρρύνει τους πολίτες να αποδεχθούν ακόμη και θέσεις μερικής απασχόλησης και με χαμηλές απολαβές. Το βασικό εισόδημα θα χορηγείται πιλοτικά σε 2.000 ανέργους 25 έως 58 ετών έως το τέλος του 2018. Μέχρι τότε αυτοί δεν θα λαμβάνουν επίδομα ανεργίας, αλλά 560 ευρώ τον μήνα χωρίς όρους και χωρίς φορολογικές κρατήσεις. Όποιος θέλει μπορεί να αναζητήσει πρόσθετο εισόδημα επίσης χωρίς κρατήσεις. Κάτι που είναι μάλλον απαραίτητο, δεδομένου ότι ένα βασικό εισόδημα που θα αντικαθιστούσε το σύνολο των προβλεπόμενων κρατικών παροχών θα έπρεπε να ανέρχεται σε 1.500 ευρώ τον μήνα.

Οι απόψεις διίστανται

Σε αντίθεση με τον Γιούα Γέρβινγκεν, που χάρηκε όταν έμαθε ότι θα λαμβάνει τα 560 ευρώ, η γερμανίδα Στέφι Έρουνεν δεν νιώθει καθόλου τυχερή. Η παντρεμένη με Φινλανδό μητέρα ενός παιδιού συμμετέχει και αυτή ως άνεργη στο πιλοτικό πρόγραμμα. Όπως λέει, «πολλοί νομίζουν ότι πρόκειται για δωρεάν χρήματα. Αυτό δεν ισχύει όμως επειδή αφαιρούνται εντελώς από το επίδομα ανεργίας. Μπορούν να γίνουν δωρεάν χρήματα μόνο όμως για όσους βρουν δουλειά, αλλιώς δεν αλλάζει τίποτα».

Ο Όλι Κάγκας, υπεύθυνος για την υλοποίηση του πιλοτικού προγράμματος από την φινλανδική υπηρεσία κοινωνικών ασφαλίσεων, δηλώνει έως τώρα εξαιρετικά ικανοποιημένος από το νέο μέτρο, τονίζοντας ότι είναι απαραίτητο έως ότου η οικονομία της χώρας ανακάμψει πλήρως. «Εάν είχε ο καθένας σταθερή δουλειά βεβαίως δεν θα χρειαζόμασταν το βασικό εισόδημα. Εφόσον όμως πολλοί δεν έχουν σίγουρη θέση εργασίας και αντλούν το εισόδημά τους από διάφορες πηγές, τότε αυτό το εισόδημα είναι σημαντικό γι’ αυτούς», επισημαίνει ο Όλι Κάγκας.

Η προσέγγιση του ακούγεται λογική και το φινλανδικό εγχείρημα συζητείται ευρύτερα ως πιθανό κοινωνικό μέτρο σε καιρούς οικονομικής αβεβαιότητας. Η έκβαση του διετούς προγράμματος στη Φινλανδία δεν μπορεί να προβλεφθεί, κι ενώ υποστηρικτές και πολέμιοι διασταυρώνουν τα επιχειρήματά τους. Ο φόβος της Άννα-Μαρία Καντόλα, προέδρου του Συλλόγου Ανέργων στο Ελσίνκι, είναι ότι το μέτρο θα αποτελέσει σκαλοπάτι για διεύρυνση της προσωρινής και χαμηλά αμειβόμενης απασχόλησης, πλήττοντας την προστασία των εργαζομένων.

Κάρστεν Σμίστερ / Άρης Καλτιριμτζής