Το «Digger» του Τζώρτζη Γρηγοράκη στην Berlinale

Ένας τεράστιος εκσκαφέας αχόρταγα καταβροχθίζει μέρα νύχτα το έδαφος σε μια απομακρυσμένη περιοχή κάπου στη βόρεια Ελλάδα. Η ντόπια κοινωνία είναι διχασμένη ανάμεσα σε αυτούς που υποστηρίζουν τις εξορυκτικές εργασίες και αυτούς που τις πολεμούν. Τους μεν ενδιαφέρει να έχουν μια θέση εργασίας και τους άλλους να διατηρηθεί η φύση.  Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί είναι εκρηκτική.

Σε αυτό το εμφυλιοπολεμικό περιβάλλον διαδραματίζεται η πλοκή της ταινίας του Τζώρτζη Γρηγοράκη Digger (Εκσκαφέας), που προβάλλεται στο παράλληλο πρόγραμμα Panorama του φετινού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου. Πρόκειται για την πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του σκηνοθέτη. Η πρεμιέρα της έγινε τη Δευτέρα.

Η μεταφυσική του Νικήτα

Ανάμεσα σε αυτούς που παλεύουν για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος είναι ο Νικήτας, ρόλο που υποδύεται με πειστικό τρόπο ο Βαγγέλης Μουρίκης. Πρόκειται για έναν εξηντάρη που παραμελεί τον εαυτό του και ο οποίος ζει εδώ 20 χρόνια μόνος του σε ένα σπίτι μέσα στο δάσος. Δηλαδή από τότε που η γυναίκα του τον είχε παρατήσει παίρνοντας το γιο τους μαζί της. Ο Νίκητας δεν ήθελε να φύγει από το δάσος, με το οποίο διατηρεί μια σχεδόν μεταφυσική σχέση. Του είναι αδιανόητο ότι μπορεί να υπάρξει ανθρώπινη οντότητα χωρίς την ύπαρξη της φύσης.

Ο αριθμός όμως των ντόπιων που αντιστέκονται στην εταιρεία εξόρυξης λιγοστεύει. Όλο και περισσότεροι πουλούν τα κτήματά τους σε αυτή. Ο Νικήτας είναι από τους λίγους που αντιστέκονται. Ακόμη και για ένα δέντρο που παράτυπα ξεριζώθηκε στο δάσος από εργάτες της εταιρείας στήνει καυγά, διακινδυνεύει ακόμη και τη ζωή του. Ο σκηνοθέτης Τζώρτζης Γρηγοράκης θεωρεί ότι η στάση του κεντρικού ήρωα της ταινίας, «αυτή η ξεροκεφαλιά έχει κάτι το ελληνικό. Μπορεί να το δει κανείς και έτσι. Μπορεί όμως να πεις για το Νικήτα ότι είναι ένας άνθρωπος που πάει μέχρι το τέλος τις επιλογές της ζωής του.»

Η επιστροφή του γιου

Στη ζωή του Νικήτα τα πάνω έρχονται κάτω όταν μια νύχτα ακούει μια μοτοσυκλέτα να πλησιάζει το σπίτι του. Παίρνει το όπλο του και βγαίνει έξω για να δει ποιος έχει έρθει. Είναι ο γιος του ο Τζώνης, τον οποίο υποδύεται με επίσης πειστικό τρόπο ο Αργύρης Πανταζάρας. Πατέρας και γιος αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο με αμηχανία. Μάλιστα, ο Νικήτας θεωρεί ότι ο Τζώνης είναι μια εξίσου υπαρξιακή απειλή, όπως η εταιρεία εξόρυξης που τον πιέζει να πουλήσει τη δασική έκταση που του ανήκει. Ο Τζώνης έρχεται με τη διαθήκη της μητέρας του, που μόλις έχει πεθάνει, και διεκδικεί το μισό του κτήματος του πατέρα του.

Αλλά ήρθε ο γιος του πράγματι για αυτό το λόγο; Η πρόθεση του είναι ασαφής. Ο Αργύρης Πανταζάρας πιστεύει ότι το κυρίαρχο κίνητρο για την αναζήτηση του πατέρα είναι για τον Τζώνη ο θάνατος της μητέρας του: «Έχει χάσει το κέντρο του, τη βάση του. Αυτό τον οδηγεί να ψάξει για να κρατηθεί από κάποιον. Για αυτό πηγαίνει στον πατέρα του.»

Η επαναπροσέγγιση

Η ανάπτυξη μιας σχέσης μεταξύ τους δεν είναι εύκολη υπόθεση και προχωρά με αργούς ρυθμούς. Θα χρειαστεί κυριολεκτικά πατέρας και γιος να χάσουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους, προτού δημιουργήσουν μια βάση πάνω στην οποία θα μπορέσουν να αναπτύξουν μια σχέση εμπιστοσύνης. Πρόκειται για μια ευκαιρία, τίποτα περισσότερο, επισημαίνει ο Βαγγέλης Μουρίκης: «Δεν ξέρουμε τι θα γίνει από εκεί και πέρα. Αλλά η σχέση τους μπαίνει σε γραμμές. Αυτό είναι κάτι πολύ μοντέρνο και σύγχρονο σε αυτή την ταινία. Το ότι αγγίζει θέματα φύσης-ανθρώπου την καθιστά κλασική.»

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο