Σύνοδος Δυτικών Βαλκανίων στη σκιά της Μέσης Ανατολής

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

Υπό άλλες συνθήκες η λεγόμενη Διαδικασία του Βερολίνου για τα Δυτικά Βαλκάνια, που συνήλθε την Τρίτη 1η Οκτωβρίου στο Βερολίνο σε επίπεδο υπoυργών Εξωτερικών, θα εστίαζε στα συνήθη: πολιτική στοχοθεσία με γνώμονα τη βελτίωση των σχέσεων στη σύνθετη περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, καλές πρακτικές στην κοινωνία των πολιτών, εκπαίδευση, διασύνδεση, επιχειρηματικότητα.

Πράγματι, στη δήλωσή τους οι υπ. Εξωτερικών που συμμετείχαν στη Διαδικασία του Βερολίνου υπό τη Γερμανίδα υπ. Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ κατέληξαν σε μια σειρά σημείων που θα συζητηθούν περαιτέρω σε δύο εβδομάδες σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων: συμφωνία για την ανώτατη εκπαίδευση στην περιοχή, προσέλκυση ξένων επενδύσεων, διακήρυξη για την έρευνα και την καινοτομία, διακήρυξη για την επαναβεβαίωση της καλής γειτονίας και της συνεργασίας στην περιοχή.

Για την Ελλάδα, που επίσης συμμετέχει στη Διαδικασία του Βερολίνου, προτεραιότητα είναι «τα Δυτικά Βαλκάνια να παραμείνουν σε πορεία προς την ευρωπαϊκή προοπτικής τους» και να τους δοθεί ξανά «όραμα προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία που ξεκίνησε με ελληνική πρωτοβουλία πριν από 21 χρόνια στη Θεσσαλονίκη» ανέφερε σε δήλωσή του από το Βερολίνο ο υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας Γιώργος Γεραπετρίτης. Ο Έλληνας υπουργός τόνισε πάντως την «πλήρη υιοθέτηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου και του διεθνούς δικαίου». Για τον ίδιο, η διεύρυνση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελεί εγγύηση σταθερότητας. «Μια μεγαλύτερη Ευρώπη είναι μια Ευρώπη πιο ισχυρή» όπως δήλωσε σε δημοσιογράφους, με φόντο τις  εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την  Ουκρανία.

Τα βλέμματα σε Ισραήλ-Λίβανο-Ιράν

Αναπόφευκτα όμως η χθεσινή μέρα επισκιάστηκε από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, τη χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ στον Λίβανο και αργά το απόγευμα τα ιρανικά αντίποινα.  Η Γερμανίδα υπ. Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ, προσερχόμενη στη σύνοδο, δήλωσε σχετικά με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή:

«Χρειαζόμαστε μια αξιόπιστη συμφωνία που θα διασφαλίζει ότι τα νόμιμα δικαιώματα του Ισραήλ και του Λιβάνου θα διατηρηθούν και θα προστατευθούν. Αυτό αφορά και τη Χεζμπολάχ, η οποία βάσει του Ψηφίσματος 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ πρέπει να αποχωρήσει από τα σύνορα του Ισραήλ, πίσω από τον ποταμό Λιτάνι, προς όφελος της ασφάλειας τόσο του Ισραήλ, όσο και του Λιβάνου. Αυτό δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους στο βόρειο Ισραήλ, ώστε να επιστρέψουν επιτέλους στα σπίτια τους, αλλά και τους ανθρώπους στον νότιο Λίβανο, οι οποίοι υποφέρουν εδώ και έναν χρόνο και θα πρέπει επιτέλους να μπορούν να ζουν ασφαλείς».

Η Αναλένα Μπέρμποκ από τους Πρασίνους χαρακτήρισε την Χεζμπολάχ «τρομοκρατική οργάνωση» που έχει «προκαλέσει πόνο σε πάρα πολλούς αθώους». Αργά το βράδυ της Τρίτης η Γερμανίδα υπ. Εξωτερικών δήλωσε εκ νέου μέσω Χ για την ιρανική επίθεση: «Το Ισραήλ δέχεται επίθεση με πυραύλους από το Ιράν. Καταδικάζω τη συνεχιζόμενη επίθεση με τον πλέον απερίφραστο τρόπο. Είχαμε προειδοποιήσει το Ιράν γι αυτή την επικίνδυνη κλιμάκωση. Το Ιράν πρέπει να σταματήσει αμέσως την επίθεση. Οδηγεί την περιοχή στο χείλος της αβύσσου».

Ανώτατη διπλωματική πηγή, ανέφερε στο περιθώριο της συνόδου ότι και η Ελλάδα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή και ότι έχει καταφέρει να διατηρήσει ένα επίπεδο σχέσεων με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη «εξαιρετικά ισόρροπο» με «οδηγό το διεθνές δίκαιο». Από τη μια πλευρά η Ελλάδα έχει καταφέρει να έχει άριστη σχέση με το Ισραήλ και από την άλλη άριστη σχέση με τον αραβικό κόσμο, με αποτέλεσμα όλες οι πλευρές να την θεωρούν εξαιρετικά «αξιόπιστη». Ως προς την κλιμάκωση των τελευταίων ημερών μετά τα πλήγματα του Ισραήλ στον Λίβανο η ίδια ανώτατη διπλωματική πηγή κάνει λόγο για «οριακό σημείο», χαρακτηρίζοντας σημαντικά τα πλήγματα του Ισραήλ στον Λίβανο με αποτέλεσμα να αποκτά τακτικό πλεονέκτημα, αλλά και «κρίσιμη» την στάση του Ιράν. Το ίδιο κρίσιμη θεωρείται από εδώ και πέρα και η στάση που θα τηρήσουν τα υπόλοιπα, πιο «μετριοπαθή» αραβικά κράτη στην περιοχή.

Μεταναστευτικό: «Λελογισμένες» επιστροφές 

Μεταξύ άλλων στο περιθώριο των επαφών συζητήθηκε και το μεταναστευτικό, με φόντο την αυστηροποίηση της γερμανικής στάσης, τους εξάμηνους συνοριακούς ελέγχους αλλά και την αύξηση των πιέσεων για επιστροφές σε χώρες πρώτης εισόδου. «Η Ελλάδα έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο σε όλα τα κεφάλαια του μεταναστευτικού: στο κομμάτι του περιορισμού των παράνομων ροών, επιχειρώντας να ανοίξει νόμιμες οδούς μετανάστευσης, έχοντας βελτιώσει σε απίστευτο βαθμό τις υποδομές έτσι ώστε να είναι ανθρώπινες οι συνθήκες και έχοντας επιταχύνει και εξορθολογήσει τις διαδικασίες ασύλου» αναφέρει η ανώτατη διπλωματική πηγή, τονίζοντας ότι όλα αυτά ήταν απαίτηση της ΕΕ και των κρατών-μελών.

Ως προς τη Γερμανία και τα προβλήματα που έχουν προκύψει, αυτά κατά την ελληνική πλευρά σχετίζονται με το γεγονός ότι είναι μια ελκυστική χώρα με υψηλά επιδόματα. Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα δεν αρνήθηκε ποτέ την ένταξη αναγνωρισμένων προσφύγων.

Ως προς την επικοινωνία με τη Γερμανία για το μεταναστευτικό και τις επιστροφές, η ίδια πηγή κάνει λόγο για μια «καλή, κοινή κατανόηση» των δύο χωρών, για συνέχιση των διαβουλεύσεων σε τακτικό υπηρεσιακό επίπεδο αλλά και για ανάγκη τήρησης του ευρωπαϊκού δικαίου (ότι δεν μπορούν να υπάρχουν αποκλίσεις από την Σένγκεν ή να επιβληθούν μονομερείς περιορισμοί εισόδου εξόδου). Όπως ανέφερε, πάντως, δεν αναμένονται πολλές επιστροφές. Η Ελλάδα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της -δεν θα μπορέσει πχ. να δώσει τα επιδόματα που δίνει η Γερμανία- είναι έτοιμη για «λελογισμένες επιστροφές» βάσει του ευρωπαϊκού δικαίου.

Αναβρασμός στα Βαλκάνια

Πίσω στα Δυτικά Βαλκάνια, αυτό που διαφάνηκε και στο Βερολίνο την Τρίτη, είναι ότι υπάρχουν ακόμη εγγενείς έριδες και θεμελιώδεις διαφωνίες στην περιοχή, που ακόμη είναι δύσκολο να γεφυρωθούν και που καθιστά ακόμη δύσκολη τη μεταξύ τους συνεννόηση πχ. στην περίπτωση Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας ή Βόρειας Μακεδονίας και Βουλγαρίας. Είναι μια περιοχή εξ ορισμού «εύφλεκτη» και γι αυτό η Ελλάδα συνειδητά στηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική των Δ. Βαλκανίων.

Η Διαδικασία του Βερολίνου ξεκίνησε το 2014 με πρωτοβουλία της τότε καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ ως μια άτυπη σύνοδος που θα συνέβαλε στη συνεργασία των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά και στη διαδικασία προσέγγισης με την ΕΕ. Φέτος η Διαδικασία των Βαλκανίων κλείνει δέκα χρόνια, σε μια περίοδο που δεν θυμίζει σε τίποτα το 2014, με δύο πολέμους να μαίνονται, στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Στη Διαδικασία του Βερολίνου συμμετέχουν η Αλβανία, η Βοσνία-Eρζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Γερμανία. Πέρα από την οικοδέσποινα Γερμανία συμμετέχουν επίσης η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Μ. Βρετανία, η Κροατία, η Ιταλία, η Σλοβενία και η Πολωνία καθώς επίσης και η Κομισιόν.

Στις 14 Οκτωβρίου αναμένεται, επίσης στο Βερολίνο, η Σύνοδος Κορυφής της Διαδικασίας του Βερολίνο, στην οποία αναμένεται και ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.