Στην Κ. Χαρβάτη το κορυφαίο γερμανικό βραβείο έρευνας
24 Ιανουαρίου 2021
Χαρτογραφεί αγεωγράφητα νερά της εξέλιξης του ανθρωπίνου είδους. Η Κατερίνα Χαρβάτη-Παπαθεοδώρου, καθηγήτρια Παλαιοανθρωπολογίας στο Κέντρο Ζένκενμπεργκ του Πανεπιστημίου Τίμπιγκεν, θεωρείται πρωτοπόρος στον τομέα της. Οι έρευνές της αποκάλυψαν νέες πτυχές της εξέλιξης του ανθρωπίνου είδους δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στον άνθρωπο του Νεάντερταλ (είδος ανθρωπίδη, ο οποίος φέρει την ονομασία του από την κοιλάδα Νεάντερ κοντά στο Ντίσελντορφ. Εμφανίστηκε πριν 250.000-200.000 χρόνια και εξέλιπε πριν 40.000). Στις 15 Μαρτίου η ελληνίδα καθηγήτρια τιμάται με το σημαντικότερο γερμανικό βραβείο επιστημονικής έρευνας Leibniz.
Με αφορμή τη βράβευση η Κατερίνα Χαρβάτη είπε στη DW: «Η απονομή της πιο σημαντικής επιστημονικής διάκρισης είναι για μένα τεράστια τιμή, αλλά και αναγνώριση για όλη τη δουλειά τα τελευταία 10-15 χρόνια. Είναι φυσικά και αναγνώριση για την ομάδα και τους συναδέλφους που δουλεύουμε εδώ μαζί στο Τίμπιγκεν. Πιστεύω ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι με το βραβείο αναδεικνύεται και αναγνωρίζεται και η σημασία της Παλαιοανθρωπολογίας και από το ευρύ κοινό».
«Ο Νεάντερταλ είναι σαν μια διαφορετική εκδοχή της ανθρωπότητας»
Από κοινού με την Εφορία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας και με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών η Κατερίνα Χαρβάτη ανέδειξε την παρουσία Νεάντερταλ και στην Ελλάδα. Η ελληνίδα καθηγήτρια απέδειξε εξετάζοντας απολιθώματα στη Πελοπόννησο ότι οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι εγκαταστάθηκαν εκεί πριν από 210.000 χρόνια. Είχαν φθάσει δηλαδή στην Ευρώπη περίπου 150.000 χρόνια νωρίτερα από ό, τι πιστεύονταν.
«Τι κάνει για σας τόσο συναρπαστικό τον Νεάντερταλ», τη ρωτήσαμε: «Για μένα είναι συναρπαστική συνολικά η ανθρώπινη εξέλιξη. O Νεάντερταλ είναι ίσως ακόμα πιο συναρπαστικός διότι είναι το αδερφό μας είδος. Δηλαδή είναι σαν μια διαφορετική εκδοχή της ανθρωπότητας που έζησε αρκετά πρόσφατα και συνυπήρξε και με τους σύγχρονους ανθρώπους. Οπότε αφήνει πολλά ερωτήματα: πως ήταν αυτή η συνύπαρξη, γιατί εξαφανίστηκε ο Νεάντερταλ και γιατί υπερίσχυσε ο σύγχρονος άνθρωπος. Και επίσης τυχαίνει ο άνθρωπος του Νεάντερταλ να έχει αφήσει πολύ περισσότερα δεδομένα. Ίσως γιατί είναι πιο πρόσφατος σε σχέση πχ με τους αυστραλοπιθήκους και υπάρχουν περισσότερες ενδείξεις, και αρχαιολογικές και παλαιοανθρωπολογικές, έτσι ώστε να μπορούμε να κάνουμε πιο εκτεταμένες μελέτες και να έχουμε πιο ισχυρά στατιστικά αποτελέσματα»
«Έχουμε φέρει τον πλανήτη στα μέτρα μας»
Βάσει των ερευνών της η Κατερίνα Χαρβάτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος του Νεάντερταλ δεν ήταν οπωσδήποτε «υποδεέστερος» σε σύγκριση με τον homo sapiens, όσον αφορά τις γνώσεις και τις δεξιότητές του, αλλά ότι ήταν απλά διαφορετικός. Έτσι η DW ρώτησε την ελληνίδα καθηγήτρια αν, έστω και θεωρητικά, θα μπορούσαμε σήμερα να συνυπάρχουμε στον πλανήτη με ανθρώπους Νεάντερταλ.
«Εκατομμύρια χρόνια συνυπήρχαν πολλαπλά είδη ανθρώπινα στον πλανήτη και ακόμα και στην ίδια ήπειρο, στην Αφρική ή ακόμα και την Ευρώπη. Και ξέρουμε ότι σε διαφορετικές περιόδους υπερίσχυε ή το ένα ή το άλλο. Δεν ήταν πάντα ο home sapiens εκείνος που υπερίσχυε. Οπότε θα μπορούσαμε θεωρητικά να συνυπάρχουμε. Αλλά δεν μπορώ να φανταστώ πως η ανθρωπότητα με τα σημερινά δεδομένα θα μπορούσε να συνυπάρχει μαζί με άλλα ανθρώπινα είδη γιατί όπως βλέπουμε, σχεδόν δεν μπορούμε να συνυπάρξουμε με άλλα είδη και έχουμε φέρει όλο τον πλανήτη τα δικά μας μέτρα με την "άγρια πανίδα" να είναι πια η μειοψηφία και η πλειοψηφία των θηλαστικών σε μάζα πάνω στη γη να είναι τα ζώα της κτηνοτροφίας. Μάλλον πιο περίεργο είναι να υπάρχει στον πλανήτη μόνο ένα ανθρώπινο είδος, όπως συμβαίνει σήμερα με τον Homo Sapiens».
Παιδεία και έρευνα ως δημόσια αγαθά
Η Κατερίνα Χαρβάτη σπούδασε στις ΗΠΑ και εργάστηκε στη συνέχεια εκεί ως καθηγήτρια. Από το 2009 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν. Της ζητήσαμε, κλείνοντας, μια σύγκριση από τη προσωπική σκοπιά και εμπειρία, της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις ΗΠΑ και τη Γερμανία.
«Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα στο γερμανικό σύστημα. Όπως και σε όλα τα συστήματα Παιδείας ωστόσο υπάρχουν θετικά και αρνητικά. Πιστεύω ότι γενικά το γερμανικό σύστημα Παιδείας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προσφέρει πολλές δυνατότητες, πολύ καλές συνθήκες για έρευνα ακόμα και σε σύγκριση με την Αμερική. Εγώ δηλαδή δεν θα έφευγα από τη Γερμανία ποτέ πια! Να αναφέρω μόνο ότι τα γερμανικά πανεπιστήμια ανήκουν στη δημόσια εκπαίδευση ενώ τα πανεπιστήμια στις ΗΠΑ ακόμα και τα "δημόσια" βασίζονται σε χρηματοδότηση μέσω διδάκτρων ή δωρεών, άρα είναι στην ουσία ιδιωτικά. Στη Γερμανία το σύστημα είναι εντελώς διαφορετικό, είναι βασισμένο στην ιδέα της παιδείας και της έρευνας ως δημόσιου αγαθού, πράγμα που για μένα είναι πάρα πολύ σημαντικό».
Στέφανος Γεωργακόπουλος