Σκανδαλιάρης ο Μπετόβεν στα μικράτα του

Κάποτε τη δεκαετία του 1770. Στην εσωτερική αυλή ενός σπιτιού μέσα στο κοτέτσι βρίσκεται ένα μικρό αγόρι ονόματι Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Μπροστά του η γειτόνισσα, η Μαρία Φίσερ. Εδώ και καιρό παρατηρούσε ότι οι κότες δεν έκαναν αβγά. Κι ας τις τάιζε και πότιζε κανονικά. Και να που ανακάλυψε το μυστήριο: Μπροστά της βρίσκονταν ο κλεφτοκοτάς. Τον έπιασε επ΄ αυτοφόρω να βουτά αβγά. “Ε, τι κάνεις;” του φωνάζει. Ετοιμόλογος ο μικρός Λούντβιχ. “Ο αδελφός μου Κάσπερ έκρυψε το μαντίλι μου στο κοτέτσι και ήρθα να το πάρω”. Η κυρία Φίσερ βγάζει έναν αναστεναγμό. “Τι πρόκειται να απογίνεις άραγε, όταν μεγαλώσεις;”.

Ένα εντελώς κανονικό παιδί

Το ανέκδοτο, που δεν είναι καθόλου ανέκδοτο, βρίσκεται στο βιβλίο “Σημειώσεις από τα νεανικά χρόνια του Μπετόβεν” που έγραψε ο αρχιφούρναρης Γκότφριντ Φίσερ (1780-1864) με τη βοήθεια της αδελφής του Σεσίλια. Ο Φίσερ ήταν δέκα χρόνια νεότερος από τον Μπετόβεν, που γεννήθηκε πιθανότατα στις 16 Δεκεμβρίου του 1770 στη Βόννη. Σαν μικρό παιδί ο Φίσερ πέρασε πολλά χρόνια με τον Μπετόβεν, επειδή οι δύο οικογένειες έμεναν στο ίδιο σπίτι. Για την ακρίβεια η οικογένεια Μπετόβεν νοίκιαζε το σπίτι από τους Φίσερ. Για πολλές δεκαετίες αργότερα οι χειρόγραφες σημειώσεις αποσπούσαν ειρωνικά σχόλια, μέχρις ότου το 2006 η Μαργκότ Βετστάιν, επιστημονική συνεργάτης του Σπιτιού του Μπετόβεν, μπόρεσε να αποδείξει ότι οι περιγραφές ανταποκρίνονταν στην αλήθεια. Για την αξιοπιστία τους έπαιξε ρόλο και το ότι ο Μπετόβεν δεν παρουσιάζεται εξιδανικευμένος. Ο Γκότφριντ Φίσερ δεν περιέγραψε μια μουσική ιδιοφυΐα των ένδοξων ημερών, όταν ο Μπετόβεν ζούσε στην περίλαμπρη Βιέννη, αλλά ένα εντελώς κανονικό μικρό παιδί από την επαρχία της Βόννης, που ήταν ικανός καμιά φορά να σου σπάσει τα νεύρα. Ο μικρός Μπετόβεν και οι αδελφοί του κορόιδευαν τον Φίσερ επειδή το επίθετό του ήταν Fischer (στα γερμανικά σημαίνει ψαράς). Του έλεγαν ότι ο πατέρας του πιάνει το βράδυ ψάρια και μετά τα ψήνει στο φούρνο και όταν μεγαλώσει θα έπρεπε να κάνει το ίδιο. “Τα τρία αδέλφια δεν σταματούσαν να με νευριάζουν, τους κυνηγούσα και τους έριχνα καμιά σφαλιάρα” γράφει στις σημειώσεις του ο Γκότφριντ. Αντίθετα η αδελφή του Σεσίλια είχε βγάλει το παρατσούκλι “νοτοφάγος” στο μικρό Μπετόβεν, γιατί καταπιάνονταν συνεχώς με τις μουσικές νότες.

Όταν ο Μπετόβεν ήταν μικρός, έπαιζε συχνά με την άμμο ή έκανε κούνια. "Του άρεσε όμως περισσότερο να τον παίρνει κανείς καβάλα στην πλάτη και να τον μεταφέρει στις γειτονιές, δεν μπορούσε να σταματήσει από τα γέλια” γράφει ο Γκότφριντ. Οι υπηρέτριες ασκούσαν και χρέη μπέιμπυ-σίτερ, αλλά δεν πρόσεχαν πάντα τα παιδιά που συχνά ξέφευγαν και έβγαιναν στους πολυσύχναστους δρόμους. “Συχνά ο θόρυβος από τα παιδιά ή τις υπηρέτριες της οικογένειας ήταν τόσο δυνατός, γίνονταν τέτοιος σαματάς στο σπίτι της οικογένειας Φίσερ, που ο σπιτονοικοκύρης αναγκάζονταν να εξηγήσει στην κυρία Μπετόβεν τον κανονισμό του σπιτιού.

Μπετόβεν, ο “Ισπανός”

Με την απαιτούμενη διακριτικότητα ο Γκότφριντ Φίσερ περιγράφει ακόμη και ότι ο μικρός Μπετόβεν τα έκανε στο κρεβάτι του. Η μητέρα Μπετόβεν έρχονταν σε δυσκολη θέση, αλλά τελικά ακολούθησε την “καλή συμβουλή” του Φίσερ και πραγματικά βοήθησε πολύ. Ποια ήταν η συμβουλή, δεν καταγράφηκε στις σημειώσεις. Η εξωτερική εμφάνιση του μικρού Μπετόβεν έδινε την εντύπωση ενός ατημέλητου και παραμελημένου παιδιού. “Πρέπει να είσαι καθαρός” τον συμβούλευε η Σεσίλια. “Το ίδιο μου κάνει” της απαντούσε ο Λούντβιχ. Ο Γκότφριντ περιγράφει την εξωτερική του εμφάνιση ως ενός κοντόχοντρου παιδιού με κοντά μαλλιά, με κοντόλαιμο κεφάλι, στρογγυλή μύτη και καστανόμαυρο χρώμα δέρματος”. Γι αυτό του είχαν δώσει το παρατσούκλι “Ο Ισπανός”. Ο Γιόχαν Μπετόβεν, ο πατέρας του, που εξελίχθηκε σε αλκοολικό, διέγραψε μια μάλλον απογοητευτική καριέρα ως τραγουδιστής στη αυλή των πριγκίπων της Κολωνίας που έμεναν στη Βόννη. Είχε όμως την οξυδέρκεια να βάλει τον μικρό Λούντβιχ να αρχίσει από μικρός πιάνο και βιολί και ήταν πολύ αυστηρός.

Ο Λούντβιχ ήταν τόσο κοντός που στην αρχή έπρεπε να ανεβαίνει σε σκαμνί για να φτάνει τα πλήκτρα. Παιδιά που έπαιζαν μαζί του παρατηρούσαν ότι καμιά φορά βούρκωνε όταν έπαιζε πιάνο. Ο πατέρας του δεν μπορούσε να το ανεχθεί, όταν ο μικρός Λούντβιχ αυτοσχεδίαζε. Μια φορά τον ρώτησε: “Δεν είναι ωραίο πατέρα;”. Και ο πατέρας του τού απάντησε: “Τα έβγαλες από το κεφάλι σου, δεν είσαι εδώ γι αυτό. Καλύτερα να εξασκηθείς στο πιάνο και το βιολί, για να βελτιώσεις την τεχνική σου, θα σου αποφέρει περισσότερα”. Από τις σημειώσεις Φίσερ μπορεί κανείς να διακρίνει και την κολωνέζικη διάλεκτο. Κάπως έτσι θα πρέπει να μιλούσε και ο Μπετόβεν, αφού τα πρώτα 20 χρόνια της ζωής του τα πέρασε στη Βόννη.

Κρίστοφ Ντρίσεν/dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου