Ρατσισμός στο ποδόσφαιρο: Από το γήπεδο στη… φυλακή;

Σε κάτι παραπάνω από δύο μήνες πρόκειται να ξεκινήσει στη Γερμανία το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου. Με αφορμή και το επερχόμενο τουρνουά, η Γερμανική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (DFB) αποφάσισε να ξεκινήσει μία δράση προς αντιμετώπιση ενός αυξανόμενου φαινομένου στα ευρωπαϊκά γήπεδα: του ρατσισμού. Μία αντίστοιχη πρωτοβουλία σχεδιάζει και η FIFA, η οποία σκοπεύει να περάσει σχετικό ψήφισμα στη διάσκεψη των 211 μελών της τον Μάιο στην Μπανγκόκ.

Τίθεται όμως το εξής ερώτημα: Αρκούν οι συμβολικές ενέργειες, δεδομένων και των περιστατικών που έλαβαν χώρα τις τελευταίες εβδομάδες ιδίως στην Ιταλία και την Ισπανία; Ή μήπως πρέπει να ληφθούν και άλλα μέτρα, όπως η θέσπιση αυστηρότερων ποινών και η άμεση διακοπή αγώνων, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα ο ρατσισμός στο ποδόσφαιρο;

Ένα διαχρονικό ζήτημα

«Τα όσα βλέπουμε στο ποδόσφαιρο δεν αποτελούν μονάχα ένα κοινωνικό φαινόμενο, αλλά έχουν να κάνουν και με το ίδιο το ποδόσφαιρο. Διότι για καιρό δεν γινόταν τίποτα σε αυτά τα κοινωνικά δρώμενα για την πάταξη του ρατσισμού – υπήρχε μάλιστα επί δεκαετίες μία ανοχή προς τέτοια φαινόμενα, τα οποία αντιμετωπίζονταν οριακά σαν κάτι το φυσιολογικό», επικρίνει ο ερευνητής ζητημάτων ρατσισμού Λόρεντς Νάρκου Λάινγκ από το Ευαγγελικό Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ.

Ο ειδικός εκτιμά πως οι αυστηρότερες ποινές θα μπορούσαν να φέρουν αποτέλεσμα: «Πρέπει πραγματικά να αναλογιστούμε εάν θα πρέπει να διακόπτονται οι αγώνες και να κατοχυρώνονται εις βάρος της ομάδας των οπαδών που εκδηλώνουν ρατσιστική συμπεριφορά».

Αντιρατσιστικά σεμινάρια ή… ποινές φυλάκισης;

Πριν λίγο καιρό ο Βραζιλιάνος εξτρέμ Βινίσιους Τζούνιορ της Ρεάλ Μαδρίτης ξέσπασε σε κλάματα όταν ρωτήθηκε σε συνέντευξη Τύπου για το ζήτημα του ρατσισμού. Σε δημοσίευσή του στο X έγραψε τις επόμενες ημέρες πως «οι ρατσιστές πρέπει να εκτίθενται και τα παιχνίδια να μη γίνονται με αυτούς στην κερκίδα. Θα έχουμε πετύχει μία νίκη, όταν οι ρατσιστές θα πηγαίνουν από το γήπεδο απευθείας στη φυλακή, εκεί όπου αξίζουν να βρίσκονται».

Ο Βινίσιους έχει υπάρξει πολλάκις θύμα ρατσιστικών συμπεριφορών – τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδου. Το 2021 είχε κρεμαστεί και μία μαύρη κούκλα με τη φανέλα του σε μία γέφυρα της Μαδρίτης – αναπαριστώντας τον απαγχονισμό του.

Πάντως, ο Λάινγκ δεν θεωρεί πως η απαγόρευση εισόδου στο γήπεδο ή οι ποινές φυλάκισης αποτελούν ενδεδειγμένα μέτρα. «Το όνειρο μου είναι βασικά πως όταν κάποιος οπαδός θα εκδηλώνει μία ρατσιστική συμπεριφορά στο πέταλο, θα τα ακούει από όσους βρίσκονται δίπλα του. Τότε το περιστατικό θα αναφέρεται και ο εκάστοτε σύλλογος θα στέλνει το συγκεκριμένο άτομο σε ένα ειδικό αντιρατσιστικό σεμινάριο, ώστε να μπορεί να αντιληφθεί τι σημαίνει μία ρατσιστική ενέργεια και πόσο πληγώνει το θύμα».

Το δίλημμα εν τέλει είναι: απαγόρευση εισόδου στο γήπεδο ή παρακολούθηση σεμιναρίου. «Το ζήτημα δεν είναι απλώς να πετάγονται άτομα εκτός γηπέδου, να υπάρχουν περισσότερες αστυνομικές δυνάμεις στους αγώνες και να επιβάλλονται απαγορεύσεις, αλλά να υπάρχει μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, περισσότερη εντιμότητα, ακόμη και συγχώρεση των άσχημων συμπεριφορών, μέσα από ένα εσωτερικό ταξίδι μάθησης για κάθε άνθρωπο που εκδηλώνεται με λάθος τρόπο», εξηγεί ο Λάινγκ. Είναι όμως οι δράστες έτοιμοι για κάτι τέτοιο;

Τα πρόσφατα ρατσιστικά φαινόμενα σε Ισπανία και Ιταλία

Προσφάτως κάποιοι παίκτες της τέταρτης κατηγορίας της Ισπανίας έδωσαν το παράδειγμα: ο Σενεγαλέζος Τσέικ Κανέ Σαρ, τερματοφύλακας της Ράγιο Μαγιαδαχόντα, μίας ομάδας από τα προάστια της Μαδρίτης, όρμηξε προς το μέρος ενός θεατή που φέρεται να του επιτέθηκε με ρατσιστικές βρισιές και γι’ αυτό αντίκρισε την κόκκινη κάρτα. Ως ένδειξη αλληλεγγύης προς τον συμπαίκτη τους οι υπόλοιποι ποδοσφαιριστές της ομάδας αποχώρησαν μαζί του από το γήπεδο.

Τον Ιανουάριο σε ένα περιστατικό στην ιταλική Σέριε Α συνέβη το αντίστροφο. Ο τερματοφύλακας της Μίλαν, Μάικ Μενιάν, αποχώρησε από το γήπεδο αφ’ ότου οπαδοί της Ουντινέζε του τραγουδούσαν ρατσιστικά συνθήματα. Το παιχνίδι διακόπηκε – αλλά για λίγο, όχι οριστικά: οι παίκτες της Μίλαν έπεισαν τον Γάλλο τερματοφύλακα να συνεχίσει. «Πάρα πολύ συχνά υπάρχει η αντίληψη πως ο ποδοσφαιριστής πρέπει να είναι σκληρόπετσος, γιατί είναι ένας καλοπληρωμένος επαγγελματίας», εξηγεί ο Λάινγκ.

Στην κοινωνία πάντως προκύπτει σήμερα μία «νέα, πιο ευαισθητοποιημένη αντιμετώπιση, που λέει ότι οι ρατσιστικές συμπεριφορές είναι λάθος, ακόμη και όταν απευθύνονται σε έναν εκατομμυριούχο». Όμως η αντίληψη αυτή δεν έχει επεκταθεί ακόμη σημαντικά στον χώρο του ποδοσφαίρου. «Το γεγονός ότι το ποδόσφαιρο δεν έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει τον ρατσισμό ως πρόβλημα καθ’ αυτό, είναι προβληματικό. Οι περισσότεροι επιλέγουν να αποστασιοποιηθούν, θεωρώντας είτε πως ό,τι συνέβη έγινε εν βρασμώ, είτε πως είναι ευθύνη π.χ. της δικαιοσύνης, της αστυνομίας ή των δικηγόρων να αντιμετωπίσουν το ζήτημα», λέει ο Λάινγκ.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα ένα αθλητικό δικαστήριο αθώωσε τον διεθνή ποδοσφαιριστή Φραντσέσκο Ατσέρμπι. Ο Ιταλός φέρεται να επιτέθηκε ρατσιστικά στον Βραζιλιάνο Χουάν Ζεσούς της Νάπολι. Ο Ατσέρμπι αρνείται όλες τις κατηγορίες – και η ομάδα του, η Ίντερ, τον υποστηρίζει. Ο Χουάν Ζεσούς πάντως επιμένει πως δέχθηκε επίθεση, δηλώνοντας επιπλέον πως είναι «πραγματικά απογοητευμένος για την έκβαση της σοβαρής αυτής υπόθεσης».

Σε ένδειξη διαμαρτυρίας η Νάπολι αρνείται να συμμετάσχει πλέον στα μέτρα κατά των διακρίσεων της ιταλικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας, καθώς αυτά αποτελούν μόνο «καθαρά διακοσμητικές πρωτοβουλίες», όπως αναφέρει η ανακοίνωση του συλλόγου. «Τέτοιες πρωτοβουλίες λαμβάνονται στα πλαίσια μίας προσπάθειας του αθλήματος να τηρήσει μία ξεκάθαρη στάση απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα. Η στάση όμως, αν και είναι σημαντική, δεν είναι το παν», συμφωνεί ο Λάινγκ.

Αναγκαία η λήψη περισσότερων μέτρων

Τι πρέπει όμως να κάνει το ποδόσφαιρο αντ’ αυτού; Η UEFA έχει εισαγάγει ήδη από το 2011 ένα πλαίσιο τριών επιπέδων, βάσει του οποίου μπορεί ένας αγώνας ακόμη και να διακοπεί εξαιτίας ρατσιστικών συμπεριφορών. Στο πρώτο στάδιο προβλέπεται η προσωρινή διακοπή του αγώνα, στο δεύτερο στάδιο οι παίκτες πηγαίνουν για ένα διάστημα στα αποδυτήρια και στο τρίτο στάδιο το παιχνίδι διακόπτεται οριστικά.

Όμως και ο αμφιλεγόμενος επικεφαλής της FIFA, Τζάνι Ινφαντίνο, δεν θεωρεί πως τα υπάρχοντα μέτρα επαρκούν. «Το πρόβλημα είναι πως έχουμε πολλά και διαφορετικά τουρνουά, διαφορετικές διοργανώτριες αρχές και διαφορετικά κανονιστικά πλαίσια. Και όλα όσα κάνουμε φαίνεται πως πλέον δεν επαρκούν», δήλωσε ο πρόεδρος της FIFA τον Φεβρουάριο. Στην Μπανγκόκ ο Ινφαντίνο σκοπεύει να θέσει επί τάπητος το ζήτημα της αντιμετώπισης των ρατσιστικών φαινομένων. «Χρειαζόμαστε ένα ισχυρό ψήφισμα, το οποίο θα στηρίξουμε όλοι μαζί – δηλαδή και οι 211 χώρες της FIFA».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς