Παράνομες παρακολουθήσεις και στην Πολωνία;

Στα πρόθυρα κυβερνητικής κρίσης βρίσκεται η Ισπανία λόγω των αποκαλύψεων για τη χρήση του λογισμικού Pegasus σε παρακολουθήσεις καταλανών αυτονομιστών, βουλευτών, ακόμη και του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συστήνει ειδική εξεταστική επιτροπή για το Pegasus. Αλλά και στην Πολωνία η συζήτηση για παράνομες παρακολουθήσεις προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η υπερσυντηρητική κυβέρνηση του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS) κατηγορείται για παρακολουθήσεις πολιτικών αντιπάλων κατά το δοκούν. Από τον Ιανουάριο η Γερουσία της Πολωνίας έχει συστήσει εξεταστική επιτροπή, με σκοπό να ρίξει φως στην υπόθεση.

Πριν λίγες ημέρες ο πρόεδρος της εξεταστικής επιτροπής, Μαρτσίν Μποσάτσκι, βρέθηκε στο Στρασβούργο, για να παρακολουθήσει τη σύσταση αντίστοιχης εξεταστικής επιτροπής στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μιλώντας στην Deutsche Welle, ο πολωνός πολιτικός εξηγεί: «Μέχρι στιγμής κάναμε δώδεκα συνεδριάσεις και μιλήσαμε με περισσότερα από είκοσι άτομα. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρότυπο (pattern) συμπεριφοράς: αντίπαλοι της σημερινής κυβέρνησης, που βρίσκεται στην εξουσία από το 2015, έχουν πέσει θύματα παρακολούθησης με το λογισμικό Pegasus. Η πιο γνωστή περίπτωση ήταν εκείνη του γερουσιαστή Κρίστοφ Μπρέιζα, επικεφαλής του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, της Πλατφόρμας των Πολιτών (PO), στην προεκλογική περίοδο, από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2019. Υπήρξαν επίσης παρακολουθήσεις δικαστικών, του γενικού εισαγγελέα ή ακόμη και του προέδρου της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών, που επίσης αντιμετωπίζει με κριτική διάθεση τη σημερινή κυβέρνηση».

Πόσο μπορεί να βοηθήσει η ΕΕ;

Στη Βαρσοβία η εξεταστική επιτροπή δεν έχει τις αρμοδιότητες που θα είχε ένα δικαστήριο. Μπορεί να δημοσιοποιήσει τα αποτελέσματα των εργασιών της, αλλά όχι να αποδώσει ευθύνες. Μπορεί να προσκαλέσει μάρτυρες, αλλά όχι να διατάξει τη βίαιη προσαγωγή τους. Εκπρόσωποι των μυστικών υπηρεσιών είχαν κληθεί στην επιτροπή, αλλά δεν παρέστησαν. «Και αυτό κάτι λέει», υποστηρίζει ο Μαρτσίν Μποσάτσκι. Μπορεί να βοηθήσει η αντίστοιχη εξεταστική επιτροπή που έχει θεσπίσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; «Τα μέλη της επιτροπής αυτής θέλουν να ερευνήσουν την ευρωπαϊκή διάσταση του ζητήματος», λέει ο Μάρτιν Μποσάτσκι. «Θέλουν να μιλήσουν στους Ισραηλινούς που επινόησαν το λογισμικό, θέλουν να μιλήσουν και με εμάς στα κράτη-μέλη. Εδώ δεν μιλάμε για τη νόμιμη χρήση του συστήματος, για την παρακολούθηση τρομοκρατών, για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος ή για λόγους αντικατασκοπίας. Αυτό που βλέπουμε στην Πολωνία είναι ότι το σύστημα χρησιμοποιείται μόνο απέναντι σε πολωνούς πολίτες, που αντιμετωπίζονται ως εσωτερικοί εχθροί της κυβέρνησης».

Είναι θέμα πολιτικής νοοτροπίας και πρακτικής; Ή μήπως η πολωνική νομοθεσία δεν προβλέπει τις απαραίτητες ασφαλιστικές δικλίδες για τον έλεγχο των μυστικών υπηρεσιών; «Όχι, δεν είναι αυτό το θέμα», λέει ο πολωνός πολιτικός στην Deutsche Welle. «Μάλιστα υπάρχει ήδη στην Κάτω Βουλή επιτροπή επιφορτισμένη με την επίβλεψη των μυστικών υπηρεσιών, που όμως ουσιαστικά δεν λειτουργεί. Και αυτό γιατί ο επικεφαλής της επιτροπής προέρχεται από το κυβερνών κόμμα. Άλλα μέλη της επιτροπής δηλώνουν δημοσίως ότι για την υπόθεση Pegasus έχουν μάθει περισσότερα από την εξεταστική επιτροπή στη Γερουσία, παρά από τη δική τους επιτροπή, η οποία πλέον πολύ σπάνια συνεδριάζει».

Απόλυτη σιωπή στο 50% των ΜΜΕ

Οι αποκαλύψεις της διεθνούς κοινοπραξίας δημοσιογράφων που έφερε στο φως την υπόθεση Pegasus έχουν προκαλέσει αίσθηση. Καλύπτουν την υπόθεση και τα πολωνικά μέσα ενημέρωσης; «Πρέπει να καταλάβετε ότι στην Πολωνία περίπου το 50% των μέσων ενημέρωσης ελέγχονται από το κράτος ή έχουν τόσο έντονη συνάφεια με το κράτος, ώστε να μην αγγίζουν δύσκολα θέματα», τονίζει ο πολωνός γερουσιαστής. «Τα υπόλοιπα ΜΜΕ - εφημερίδες, ενημερωτικές ιστοσελίδες, τηλεοπτικά δίκτυα - ασχολούνται και προσπαθούν να αποκαλύψουν όλες τις πτυχές της υπόθεσης Pegasus. Αλλά όπως σας είπα, στα μισά μέσα ενημέρωσης επικρατεί απόλυτη σιωπή…»

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο