Να και οι ...φιλοευρωπαίοι Ανατολικοευρωπαίοι

Κι όμως, υπάρχουν Ανατολικοευρωπαίοι, που είναι ...φιλοευρωπαίοι. Και όχι μόνο υπάρχουν, αλλά και αναλαμβάνουν την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ. «Η Ευρώπη ως καθήκον» είναι το σλόγκαν της τσεχικής προεδρίας για το δεύτερο εξάμηνο του 2022. Η ρήση παραπέμπει στον μεγάλο Ευρωπαίο Βάτσλαβ Χάβελ, τελευταίο πρόεδρο της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας.

Εύλογοι και επίκαιροι οι συνειρμοί με την «’Ανοιξη της Πράγας», το πείραμα ενός «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο» που κατέπνιξαν τα σοβιετικά τανκς μέσα σε λίγους μήνες. Με τη «Βελούδινη Επανάσταση» του 1989. Ακόμη και με το «βελούδινο διαζύγιο» Τσέχων και Σλοβάκων, μία σπάνια πράξη πολιτικού πολιτισμού σε εποχές εθνικστικών παροξυσμών, στις αρχές της δεκαετίας του ‘90.

Κι όμως, μετά τον πρώτο ενθουσιασμό για την εκπλήρωση του ιστορικού χρέους και την επανένωση της Ευρώπης, το εκκρεμές της ιστορίας άρχισε να κινείται σε άλλη κατεύθυνση. Όχι μόνο στην Τσεχία. Η ομάδα του Βίζεγκραντ εγκατέστησε δικό της «κράτος εν κράτει» στην καρδιά της Ευρώπης, αρχίζοντας από την εμφατική υποστήριξη του αμερικανικού πολέμου στο Ιράκ (και μάλιστα με γραπτή διακήρυξη, ερήμην των περισσότερων Δυτικοευρωπαίων) και καταλήγοντας στην πλήρη αδιαφορία για μία ουσιαστική ευρωπαϊκή λύση στο προσφυγικό ζήτημα. Ενδιαμέσως είχε καταγραφεί στο Βίζεγκραντ μία σειρά από αλλόκοτα πολιτικά αποτελέσματα, όπως η συμμαχία σοσιαλδημοκρατών και εθνικιστών στη Σλοβακία, η παντοδυναμία του εθνολαϊκιστικού κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS) στην Πολωνία, ο Ούγγρος εθνολαϊκιστής Βίκτορ Όρμπαν που απεχθάνεται την Ευρώπη - όχι όμως και τις γενναιόδωρες επιδοτήσεις της- και ο «Τσέχος Μπερλουσκόνι» Αντρέι Μπάμπις.

Ρωγμή στο «απόρθητο» Βίζεγκραντ;

Η πρώτη (και μάλλον απρόσμενη) μεγάλη ήττα για τους λαϊκιστές στην Ανατολική Ευρώπη ήταν η αποτυχία του Μπάμπις να επανεκλεγεί πρωθυπουργός στις τσεχικές βουλευτικές εκλογές, τον περασμένο Οκτώβριο. Σε χρόνο-ρεκόρ η νέα κυβέρνηση του συντηρητικού Πετρ Φιάλα προετοίμασε τη χώρα για την προεδρία στην ΕΕ, διαδικασία που ο Μπάμπις θεωρούσε μάλλον περιττή. Για πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια η Τσεχία απέκτησε υπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων. Σήμερα ο πρωθυπουργός Φιάλα δηλώνει ότι «προτεραιότητά του είναι η αποκατάσταση της ενότητας» στην Ευρώπη, ενώ το 80% των Τσέχων θεωρεί πλέον «θετική» τη συμμετοχή στην ΕΕ, σύμφωνα με το τελευταίο «Ευρωβαρόμετρο» . Όμως οι λαϊκιστές καραδοκούν, άλλωστε το κόμμα του Μπάμπις έχει αναδειχθεί πρώτη πολιτική δύναμη στις εκλογές του 2021.

Αξίζει να επιτύχει αυτή η τσεχική κυβέρνηση σε μία συγκυρία κρίσιμη. Για να ολοκληρωθεί το πρώτο καίριο πλήγμα στους εθνολαϊκιστές. Αλλά και για να δικαιωθεί η παρακαταθήκη του μεγάλου Ευρωπαίου Βάτσλαβ Χάβελ. Ο οποίος τιμούσε την πατρίδα του, αλλά παράλληλα εξυμνούσε και την Ευρώπη, «την πατρίδα όλων των πατρίδων μας», όπως έλεγε.

Γιάννης Παπαδημητρίου