ΝΑΤΟ και Ρωσία επιχειρούν βήματα ύφεσης

Σήμερα οι εκπρόσωποι του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας επιχειρούν την αναβίωση ενός διπλωματικού σχήματος, του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας (NRR), το οποίο συνέρχεται και πάλι. Το φθινόπωρο του 2021 η ρωσική κυβέρνηση ανακάλεσε τους διπλωμάτες της de facto, αφότου ο Γενικός Γραμματέας της συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ αφαίρεσε από τους περισσότερους τις διαπιστεύσεις τους. Ήταν μια κίνηση που οδήγησε τις εντάσεις σε αποκορύφωμα ανάμεσα στις δύο πλευρές. Λόγω της κινητοποίησης ρωσικών στρατευμάτων στα κοινά σύνορα με την Ουκρανία, την υποστήριξη της Μόσχας στη Λευκορωσία, αλλά και των πολλών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ίδια τη Ρωσία, το ΝΑΤΟ πάγωσε την όποια διμερή σχέση. Άλλα αυτό είχε ελάχιστες πρακτικές συνέπειες, μιας και το NRR είχε να συνεδριάσει από το 2019. Τώρα όμως το συμβουλευτικό όργανο του οποίου, σύμφωνα με το καταστατικό, τα 30 μέλη από το ΝΑΤΟ και τη Ρωσία συνεδριάζουν επί ίσοις όροις για ανταλλαγή θέσεων σε θέματα ασφάλειας και στρατιωτικοπολιτικής υφής, συγκαλείται και πάλι.

Πλατφόρμα για διαβουλεύσεις

Η Ρωσία έχει αποδεχθεί μόνιμη πρόσκληση του ΝΑΤΟ μετά από διπλή τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο Μπάιντεν με θέμα τις εντάσεις στην Ουκρανία του περασμένου Δεκεμβρίου. Η Δύση καταλογίζει στη Ρωσία, ότι προετοιμάζει εισβολή στη χώρα με περίπου 100.000 στρατιώτες της. Η Μόσχα το αρνείται. Στο σημερινό Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας που γίνεται σε επίπεδο διπλωματών, τα υπό συζήτηση θέματα είναι ρωσικές εγγυήσεις και τερματισμός της διεύρυνσης προς ανατολάς. Ένα άλλο θέμα είναι ο σεβασμός της κυριαρχίας των γειτονικών κρατών της Ρωσίας από τον πρόεδρό της. «Πιστεύω ότι το NRR αποτελεί σημαντική πλατφόρμα, μια σταθερή πλατφόρμα για διαβουλεύσεις, για διάλογο με τη Ρωσία, ιδιαίτερα όταν οι εντάσεις είναι μεγάλες, όταν βιώνουμε απειλές, όπως τώρα» είπε τη Δευτέρα 10.11 ο Γενς Στόλτενμπεργκ. Από το 2002 έως το 2008, από την ίδρυσή του μέχρι τον πόλεμο Ρωσίας- Γεωργίας, το Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας βίωσε την πιο καρποφόρα εποχή του.

Εκείνον τον καιρό, η ομάδα συνεδρίαζε κάθε μήνα, μερικές φορές ακόμη και σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Αλλά παρέλυσε το 2014, όταν ο πρόεδρος Πούτιν προσάρτησε τη Κριμαία και άρχισε να υποστηρίζει αυτονομιστές στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας. Το ΝΑΤΟ αρνήθηκε να μιλήσει με τη Ρωσία για πολιτικά ζητήματα. Έκτοτε στις σποραδικές συναντήσεις γίνονταν συζητήσεις πρακτικών στρατιωτικών ζητημάτων, όπως διαύλων επικοινωνίας σε περίπτωση κρίσης ή ανταλλαγής δεδομένων για ελιγμούς και κινήσεις στρατευμάτων. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ ελπίζει ότι τουλάχιστον αυτά τα πρακτικά ζητήματα θα συνεχίσουν να συζητούνται με Ρώσους εκπροσώπους. Η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Γουέντι Σέρμαν ανακοίνωσε ότι θα μπορούσαν επίσης να συζητηθούν θέματα ελέγχου εξοπλισμών και ανάπτυξης στρατευμάτων στα ανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ. Αλλά παραχωρήσεις προς τη Ρωσία δεν πρόκειται να υπάρξουν, είπε ο Στόλτενμπεργκ. Το αντίθετο μάλιστα. Τη Δευτέρα 10.11, υποδέχθηκε στις Βρυξέλλες την αναπληρώτρια πρωθυπουργό της Ουκρανίας, Όλγα Στεφανίσινα, την οποία διαβεβαίωσε και πάλι ότι το ΝΑΤΟ στηρίζει την Ουκρανία καθοδόν προς τη συμμαχία.   

«Να κερδίσουμε χρόνο για τη διπλωματία»

Μετά τις διαπραγματεύσεις τη Δευτέρα στη Γενεύη και σήμερα στις Βρυξέλλες, αύριο Πέμπτη 13.01, ακολουθεί νέος γύρος στην έδρα του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Σε αυτόν τον οργανισμό, με χώρες από το Βανκούβερ μέχρι το Βλαδιβοστόκ, συμμετέχουν και οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Την Πέμπτη και την Παρασκευή οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θέλουν από κοινού με τη Ρωσία να εξετάσουν την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας και το ρόλο της ΕΕ και σε σχέση με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Ο Γιοζέπ Μπορέλ, Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, κατηγόρησε εμμέσως τις ΗΠΑ και τη Ρωσία ότι διαπραγματεύονται ερήμην των ενδιαφερομένων. Η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών, Ανναλένα Μπέρμποκ στην πρόσφατη επίσκεψή της στη Ρώμη υποστήριξε ένθερμα την αναθέρμανση του λεγόμενου «σχήματος της Νορμανδίας», που έχει παγώσει από το 2019. Ολόκληρη η εβδομάδα λοιπόν θα κυλήσει με διαπραγματεύσεις σε διάφορα επίπεδα γύρω από θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας. Ο ρωσοαμερικανός πολιτικός εμπειρογνώμων Ντμίτρι Αλπερόβιτς αξιολόγησε τις συνομιλίες ως εξής μιλώντας στη Deutsche Welle: «Πιστεύω πραγματικά ότι είναι θετικό να μειώνουμε τις εντάσεις, αλλά βασικά πρέπει να συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε την πιθανότητα ενός πολέμου».

Ο Αλπερόβιτς είναι επικεφαλής του «Silverado policy accelerator», μιας δεξαμενής σκέψης στις ΗΠΑ. «Εάν τώρα οι δύο πλευρές συμμετέχουν σε περισσότερες συζητήσεις για τον έλεγχο των εξοπλισμών είναι θετικό γιατί θα διαρκούσαν για χρόνια. Σε αυτό το διάστημα θα μπορούσαμε να αποφύγουμε έναν πόλεμο. Ο καλύτερος τρόπος για να βγούμε από την κατάσταση, είναι να κερδίσουμε χρόνο για τη διπλωματία». Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ το προσεγγίζει με τον ίδιο τρόπο και θεωρεί θετικό ότι η Ρωσία επέστρεψε στο τραπέζι του διαλόγου. Αλλά προειδοποιεί να μην δημιουργηθούν υπέρμετρες προσδοκίες. «Αυτές οι συναντήσεις δεν πρόκειται να λύσουν όλα τα προβλήματα», λέει επισημαίνοντας ότι από την εποχή που ήταν πρωθυπουργός της Νορβηγίας γνωρίζει καλά πώς να σφυρηλατήσει κανείς συμβιβασμούς με τους Ρώσους. «Ελπίζω ότι θα υπάρξει καλή θέληση και από τις δύο πλευρές, και από τη ρωσική. Στο ΝΑΤΟ υπάρχει».

Μπερντ Ρίγκερτ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου