Ισόβια στον Κάρατζιτς

Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς είναι ένας πολύπλευρος άνθρωπος. Ψυχίατρος, ποιητής και τη δεκαετία του 1990 ένας ισχυρός πολιτικός. Για πολλούς Βόσνιους όμως δεν είναι παρά ένας εγκληματίας πολέμου, κατάλληλος για το ψυχιατρείο. Κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου κατά τη διάρκεια του τετραετούς πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1992-1996).Θεωρείται υπεύθυνος για την εξόντωση 8.000 μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα.

Γεννήθηκε το 1945 σε ένα χωριό στο Μαυροβούνιο αλλά από τα δεκαπέντε του έζησε στο πολυπολιτισμικό Σεράγεβο. Στην οικογένειά του υπήρχαν Τσέτνικ, δηλαδή Σέρβοι εθνικιστές που ονειρεύονταν μια μεγάλη Σερβία. Στο Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί και νικήθηκαν από τις κομμουνιστικές δυνάμεις του Τίτο.

Όταν τελείωσε το σχολείο σπούδασε ιατρική, πήγε για ένα χρόνο στο Columbia και αργότερα άνοιξε ιατρείο στο Πάλε, μια μικρή πόλη κοντά στο Σεράγεβο. Παράλληλα έγινε γνωστός και σαν ποιητής. Πώς αυτός ο άνθρωπος έγινε πολιτικός και το όνομά του συνδέθηκε με τα χειρότερα εγκλήματα στη Βοσνία είναι ένα μυστήριο, δηλώνει ο Φραντς-Λόταρ Άλτμαν, ειδικός σε θέματα Βαλκανίων. Επισημαίνει πάντως ότι οι εθνικιστικές ροπές του διαφαίνονταν ήδη στα ποιήματά του. 

Άλλαξε όνομα και πρόσωπο

Γνωρίστηκε με τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, τον Σέρβο πρώην Πρόεδρο και τον Σερβοβόσνιο εθνικιστή Μόμτσιλο Κράισνικ. Ο Μιλόσεβιτς πέθανε το 2006 πριν εκδοθεί απόφαση σε βάρος του, ενώ ο δεύτερος καταδικάστηκε σε είκοσι χρόνια κάθειρξη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης για εγκλήματα πολέμου.

Το Σερβικό Δημοκρατικό Κόμμα του Κάρατζιτς ανέλαβε την εξουσία μετά τις ανατροπές στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Δεν ήταν ο μόνος που είχε ολισθήσει σε εθνικιστικές εξάρσεις. Εκείνη η περίοδος ήταν μια περίοδος έξαρσης των εθνικισμών όπου Σλοβένοι, Κροάτες και άλλοι ένιωθαν καταπιεσμένοι από το Βελιγράδι και ήθελαν να αποσχισθούν από τη Γιουγκοσλαβία. Το ίδιο επιθυμούσε και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όμως οι Σερβοβόσνιοι δεν ήθελαν να επιτρέψουν κάτι τέτοιο. «Όπου ζει ένας Σέρβος είναι Σερβία» έλεγαν. Ο Κάρατζιτς υιοθέτησε με τον καιρό μια απόλυτα εχθρική στάση απέναντι στους μουσουλμάνους.

Οι Βόσνιοι και οι Κροάτες ψήφισαν την 1η Μαρτίου 1992 σε δημοψήφισμα υπέρ της ανεξαρτησίας τους. Οι Σέρβοι μποϋκόταραν το δημοψήφισμα και λίγο αργότερα ξέσπασε ο πόλεμος. Τα χρόνια που ακολούθησαν 100.000 άνθρωποι δολοφονήθηκαν, σημειώθηκαν μαζικοί βιασμοί, εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν από όλες τις πλευρές. Για την σφαγή στη Σρεμπρένιτσα υπεύθυνος θεωρήθηκε ο στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς.

Μλάντιτς και Κάρατσιτς κατάφεραν να ζήσουν ανενόχλητοι για χρόνια στη Σερβία. Ο Κάρατσιτς δεν άλλαξε μόνο το όνομά του σε δρ. Ντράγκαν Ντάμπιτς αλλά και το παρουσιαστικό του, αφήνοντας γένια και μακριά μαλλιά. Ωστόσο μετά από έντονες πιέσεις που δεχόταν η Σερβία από την ΕΕ ο πρώην Σερβοβόσνιος ηγέτης συνελήφθη στο Βελιγράδι. Τρία χρόνια αργότερα συνελήφθη και ο Μλάντιτς.

Μαρίνα Μαρτίνοβιτς

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου