Η δύσκολη σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ

Θεωρείται από τους πιο έγκυρους ιστορικούς διεθνώς. Στη Γερμανία έγινε ευρύτερα γνωστός ως βιογράφος του Χίτλερ. Στο τελευταίο του βιβλίο, με χαρακτηριστικό τίτλο "Rollercoast", ανακεφαλαιώνει τη μεταπολεμική ιστορία της Ευρώπης μέχρι το 2017. Μιλώντας στη γερμανική ραδιοφωνία (DLF) ο Ίαν Κέρσο δίνει μία νηφάλια εξήγηση για το Brexit και επισημαίνει ότι οι λόγοι είναι πολλοί: η οικονομική κρίση και το προσφυγικό στην ίδια την Ευρώπη, ο βρετανικός ιμπεριαλισμός και η νοσταλγία μίας πάλαι ποτέ κραταιάς Αυτοκρατορίας, αλλά και μία αντίληψη ηθικού πλεονεκτήματος μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο σε μία χώρα που βρέθηκε στην πλευρά των νικητών, στην πλευρά των πραγματιστών εκείνων που αντιτάχθηκαν σε μεσσιανικές ιδεολογίες και εξιδανικεύουν μέχρι σήμερα τον ηρωϊσμό του παρελθόντος.

"Ακριβώς αυτή η αντίληψη ενισχύεται τον τελευταίο καιρό" λέει ο Ίαν Κέρσο. "Είναι ενδιαφέρον ότι τα τελευταία δύο-τρία χρόνια είδαμε στους κινηματογράφους τρεις ταινίες για τον Ουίνστον Τσώρτσιλ, οι οποίες φυσικά αποδίδουν την ηρωϊκή ατμόσφαιρα που επικρατούσε στη Βρετανία στη διάρκεια του Β´Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά στην πραγματικότητα ο δρόμος για το Brexit ήταν βραχύς: μέχρι το 2011 ή 2012 η Ευρώπη δεν έπαιζε ρόλο στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, αυτό άλλαξε με την πολιτική λιτότητας στην ίδια τη Βρετανία, με τα προβλήματα στην ευρωζώνη και με την προσφυγική κρίση. Το 2013 ο Ντέιβιντ Κάμερον υποσχέθηκε δημοψήφισμα και εκεί πια έπρεπε να πάρουμε θέση, εάν ανήκουμε στην Ευρώπη ή όχι..."

Διχασμένη η βρετανική κοινωνία

Ο Ίαν Κέρσο επισημαίνει ότι οι εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν προκαλέσει διχασμό στη βρετανική κοινωνία, η οποία μπορεί να φαίνεται επιρρεπής στον λαϊκισμό- αν και παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. "Είναι αλήθεια ότι λαϊκισμός υπάρχει σχεδόν σε όλες τις χώρες, αλλά πουθενά αλλού δεν θα δείτε μία τέτοια διαίρεση, όπως αυτή που επικρατεί στη Βρετανία", επισημαίνει. "Πρόκειται για μία διαίρεση πολιτική, κοινωνική, που αφορά ειδικά το ζήτημα της συμμετοχής στην Ευρώπη και δεν παρατηρείται πουθενά αλλού, απ´ότι μπορώ να γνωρίζω". Ωστόσο, συμπληρώνει ο Βρετανός ιστορικός, αυτός ο διχασμός δεν άρχισε τα τελευταία χρόνια με τη συζήτηση περί Brexit. Υπήρχε- ως προδιάθεση τουλάχιστον- από τις πρώτες μέρες που η Βρετανία προσχώρησε στο κοινό ευρωπαϊκό εγχείρημα, θεωρώντας ωστόσο ότι θα συμμετέχει απλώς σε μία ενιαία αγορά και όχι σε μία πανευρωπαϊκή Κοινοπολιτεία από διαμόρφωση.

Όπως εξηγεί αναλυτικά ο Βρετανός ιστορικός "οι απαρχές αυτής της νοοτροπίας εντοπίζονται στο 1973, όταν είχαμε προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), αλλά για την Αγγλία επρόκειτο για μία απλή συναλλαγή. Κανείς δεν καιγόταν για την Ευρώπη, εκτός από πολύ λίγους, απλώς όλοι σκέφτονταν ότι καλύτερα θα ήταν να είμαστε μέσα στην κοινή ευρωπαϊκή αγορά, παρά έξω. Μιλάμε πάντα για αγορά, όχι για κοινό ευρωπαϊκό σχέδιο. Αυτό ίσχυε μέχρι τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, οπότε άρχισε να σοβαρεύει η υπόθεση της πολιτικής ενοποίησης, κάτι που έγινε κόκκινο πανί για ένα κομμάτι του συντηρητικού κόμματος. Εκεί προέκυψε θέμα με την Ευρώπη, αρχικά εντός των Συντηρητικών. Επιπλέον, με την προς Ανατολάς διεύρυνση το 2004 προέκυψε ζήτημα μετανάστευσης. Η κυβέρνηση είχε υπολογίσει ότι θα έρθουν 15.000 εργαζόμενοι από το ανατολικό μπλοκ και μέσα σε τέσσερα χρόνια ήρθαν τέσσερα εκατομμύρια. Ακολούθησε η δημοσιονομική κρίση το 2008, όλοι έβλεπαν το χάος που επικρατούσε στην ευρωζώνη. Το 2015/16 προστέθηκε σε όλα αυτά και η προσφυγική κρίση, η οποία βέβαια δεν αφορούσε άμεσα τη Βρετανία, αλλά όλοι έβλεπαν τί γινόταν στην άλλη όχθη της Μάγχης και έλεγαν: Δόξα τω Θεώ, ευτυχώς που έχουμε σύνορα. Κατά τη γνώμη μου η στρατηγική της Βρετανίας πριν και μετά το δημοψήφισμα ήταν λανθασμένη, αλλά βλέπουμε ότι η κοινωνία μας διχάστηκε και πολύς κόσμος, έχοντας παρασυρθεί και από τη δημοσιογραφία των ταμπλόιντ, που είχαν συνήθως αντιευρωπαϊκή διάθεση, άρχισε να ψάχνει αποδιοπομπαίο τράγο. Και τον βρήκε στις Βρυξέλλες, παρότι τα οικονομικά ή κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε πηγάζουν κυρίως από το Λονδίνο, όχι από τις Βρυξέλλες..."

Μετανάστες και οι ...Ευρωπαίοι

Προκαλεί εντύπωση ότι ενώ οι ίδιοι οι Βρετανοί που εργάζονται στο εξωτερικό συνήθως αυτοαποκαλούνται expatriates και όχι μετανάστες, ενώ η ίδια η χώρα λόγω Κοινοπολιτείας έχει εμπειρία αιώνων από τη συμβίωση με άλλες εθνικότητες, θεωρεί τόσο μεγάλο πρόβλημα την άφιξη εργαζομένων από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η εκτίμηση του Ίαν Κέρσο: "Ναι, υπάρχει εμπειρία με τη  μετανάστευση από την Κοινοπολιτεία και άλλες χώρες. Νομίζω ότι είναι μία ιδιαιτερότητα της Βρετανίας να χρησιμοποιούμε τον ίδιο όρο για όλους, είτε πρόκειται για μετανάστευση από την Κοινοπολιτεία, είτε για την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων στην ΕΕ. Αν αθροίσουμε όλους τους νεοαφιχθέντες βλέπουμε ότι στα τελευταία χρόνια πριν το δημοψήφισμα ήταν περίπου 350.000 τον χρόνο, εκ των οποίων 40% από την ΕΕ και 60% από την Κοινοπολιτεία. Αλλά το πρόβλημα είναι- ή ήταν- το εξής: Δεν μπορείς να περιορίσεις την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων, ενόσω είσαι μέλος της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Μπορείς να περιορίσεις τη μετανάστευση από την Κοινοπολιτεία, αλλά όχι από την ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι το ζήτημα της μετανάστευσης γίνεται πλέον ζήτημα συμμετοχής στην ΕΕ".

Άνια Ράινχαρντ (DLF), Γιάννης Παπαδημητρίου