Ημέρα της Μητέρας χωρίς… μητέρα

Η 32χρονη Σβένια, που προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία της, έχει να μιλήσει με τη μητέρα της πάνω από δύο χρόνια. Ο λόγος: η μητέρα της ήθελε να καθορίζει σχεδόν τα πάντα στη ζωή της, από το πόσο καθαρό θα είναι το διαμέρισμά της, μέχρι το αν θα χωρίσει από τον σύντροφό της ή όχι. Πλέον μαμά και κόρη δεν περνούν χρόνο μαζί ούτε την Ημέρα της Μητέρας. Και όταν κάποια στιγμή συναντήθηκαν, η Σβένια αισθάνθηκε ακόμη χειρότερα.

Το να μην υπάρχει καμία επικοινωνία μεταξύ των γονέων και των ενήλικων παιδιών τους δεν είναι τόσο ασυνήθιστο, όσο θα φανταζόταν κανείς. Έρευνα στη Γερμανία με περισσότερους από 10.000 συμμετέχοντες έδειξε πως περίπου το 7% αυτών δεν έχει καμία επαφή με τον βιολογικό του πατέρα, ενώ το 2% δεν επικοινωνεί αντιστοίχως καθόλου με τη βιολογική του μητέρα – και αυτοί που αισθάνονται συναισθηματικά αποστασιοποιημένοι είναι ακόμη περισσότεροι. Τα φαινόμενα αυτά είναι δε ακόμη συχνότερα στις οικογένειες με θετούς γονείς.

Μπορεί η αποξένωση να αποτελεί «υγιή αντίδραση»;

Την ίδια στιγμή υπάρχουν και άνθρωποι που διατηρούν μεν επαφή με τους γονείς τους, αλλά υποφέρουν από τη διαδικασία αυτή. Εξ ου και υπάρχουν αρκετοί, όπως η Βρετανίδα ψυχολόγος Λούσι Μπλέικ, που υποστηρίζουν ότι «η αποστασιοποίηση μπορεί να αποτελεί μία υγιή αντίδραση μέσα σε ένα ανθυγιεινό περιβάλλον».

Οι λόγοι αποξένωσης μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους είναι πολλοί. Και στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν αφορούν σε κάτι ακραίο, όπως για παράδειγμα περιστατικά σεξουαλικής ή σωματικής κακοποίησης. Συνήθως ένας γονιός μπορεί να έχει κάποιο πρόβλημα εθισμού, για παράδειγμα να είναι αλκοολικός, ή από την άλλη πλευρά η αποστασιοποίηση να διαδέχεται μία περίοδο ετών κατά την οποία το παιδί ήταν υπερβολικά δεμένο με τον γονέα του.

Όπως καταδεικνύει μία άλλη αγγλική έρευνα, από την πλευρά των παιδιών η αποξένωση μπορεί να οφείλεται και στο χάσμα γενεών και τις συνεπαγόμενες διαφορετικές αξίες που ενστερνίζονται γονείς και παιδιά ή να θεωρούν πως οι γονείς τους δεν τους στήριξαν συναισθηματικά όσο θα ήθελαν. Οι δε γονείς αναφέρουν συνήθως λόγους, όπως ένα διαζύγιο ή ότι δεν συμπαθούσαν τον σύντροφο των παιδιών τους. Τις περισσότερες φορές, αν και όχι πάντα, τα παιδιά είναι αυτά που διακόπτουν την επαφή με τους γονείς τους, ενώ υπάρχουν και φορές που δεν γνωρίζει κανείς από την οικογένεια πλέον το ποιος προκάλεσε αυτήν την αποξένωση.

Πότε αποξενώνονται τα παιδιά από τους γονείς;

Η αποξένωση μπορεί να γίνει σε διάφορες φάσεις – για παράδειγμα όταν οι δύο γονείς χωρίζουν. Στην προαναφερθείσα αγγλική έρευνα τα περισσότερα παιδιά βρίσκονται μεταξύ 20 και 35 χρονών, όταν διέκοψαν την επαφή με τους γονείς τους.

Σε άλλες πάλι περιπτώσεις τα παιδιά ενδέχεται να αποξενωθούν όταν πεθάνει ένας από τους δύο γονείς ή όταν κάνουν και αυτά οικογένεια – ιδίως όταν οι παππούδες πια συμπεριφέρονται με άσχημο τρόπο στα εγγόνια.

Παρ' ότι η αποξένωση ενδέχεται ενίοτε να είναι μονόδρομος, θα έπρεπε κανείς να εξαντλήσει πρώτα τα περιθώρια επανόρθωσης της κατάστασης. Ακόμη και αυτό όμως πρέπει να γίνει, αφ' ότου αναλογιστεί κανείς ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην ψυχική του υγεία, εφ' όσον ενδεχομένως πληγωθεί και πάλι.

Επιδιώκοντας την επαναπροσέγγιση

Στην Αγγλία, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία υπάρχουν οργανώσεις αυτοβοήθειας, οι οποίες υποστηρίζουν ανθρώπους από διαλυμένες οικογένειες.

Η συμβουλή των ειδικών σε όσους θέλουν να επιδιώξουν τη συμφιλίωση με τους δικούς τους ανθρώπους είναι να μην παίρνουν απευθείας τηλέφωνο, μιας και ο συγγενής τους μπορεί να αισθανθεί πως πιέζεται από την ξαφνική άμεση επικοινωνία. Αντιθέτως είναι πιθανώς προτιμότερο να στείλουν ένα κανονικό γράμμα ή ένα e-mail, το οποίο άλλος να μπορεί να διαβάσει όποτε θέλει με την ησυχία του.

Και αυτό ακριβώς έχει κάνει και η Σβένια, και μάλιστα πολλές φορές, σε μία προσπάθεια να εξηγήσει στη μητέρα της τις σκέψεις της και το γιατί δυσκολεύεται να επικοινωνήσει μαζί της. Η μητέρα της δεν απάντησε ποτέ. Και πλέον η Σβένια δεν κάνει άλλες προσπάθειες. Ούτε καν την Ημέρα της Μητέρας.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς