Γερμανία: Νέα αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας

Οι τέσσερις τοίχοι του σπιτιού μας είναι το καταφύγιό μας. Ορισμένες φορές όμως ακόμη και σε αυτό το προστατευμένο μέρος κυριαρχεί η βία. Το περασμένο έτος η γερμανική αστυνομία κατέγραψε περισσότερα από 256.000 περιστατικά βίας σε οικογένειες, μεταξύ νυν αλλά και πρώην συντρόφων – κατά 7% περισσότερα συγκριτικά με το 2022.

«Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων είναι γυναίκες. Και τρεις στις τέσσερις περιπτώσεις οι δράστες είναι άνδρες», δήλωσε η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέζερ κατά την παρουσίαση των στοιχείων στο Βερολίνο. Το πλέον τρομακτικό γεγονός είναι πως μέσα στο 2023 δολοφονήθηκαν 155 γυναίκες από τον νυν ή πρώην σύντροφό τους.

Σύμφωνα με την αντιπρόεδρο της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας, Μαρτίνα Λινκ, η αύξηση της βίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις «κοινωνικές κρίσεις», όπως η πανδημία.  Επιπλέον, τα θύματα είναι περισσότερο πρόθυμα να μιλήσουν για την κακοποίηση που έχουν υποστεί, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα περιστατικά που δεν γίνονται ποτέ γνωστά.

Γεμάτα τα ιδρύματα για κακοποιημένες γυναίκες

«Περίμενα μία τέτοια αύξηση στους αριθμούς», λέει στην DW η Στέφανι Κνάαμπ. Η 33χρονη είχε υποστεί και η ίδια σεξουαλική, σωματική και ψυχική κακοποίηση από έναν σύντροφό της και αυτό μάλιστα επί τέσσερα χρόνια. Σήμερα αγωνίζεται να στηρίξει και άλλα θύματα βίας με την ένωσή της «Ένα μέλλον χωρίς βία». «Οι αριθμοί αυξάνονται εδώ και χρόνια. Και κάθε χρόνο μένουμε και πάλι κατάπληκτοι, χωρίς όμως να αλλάζει τίποτα. Αυτό είναι κάτι που μου προκαλεί τεράστια δυσφορία».

Στη Γερμανία εξακολουθούν να μην υπάρχουν οι απαραίτητες δομές βοήθειας για θύματα κακοποίησης. Αυτή τη στιγμή τα κοινωνικά ιδρύματα για την προστασία των κακοποιημένων γυναικών μπορούν να φιλοξενήσουν συνολικά περίπου 7.000 γυναίκες και παιδιά. Σύμφωνα με τους ειδικούς όμως χρειάζονται τουλάχιστον 14.000 ακόμη θέσεις, προκειμένου να συμπεριληφθούν όλα τα θύματα που χρήζουν προστασίας. «Δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο αυτό», λέει η Κνάαμπ. «Ενόψει των αυξανόμενων περιστατικών χρειαζόμαστε οπωσδήποτε περισσότερες θέσεις στα ιδρύματα, μεγαλύτερη προστασία. Αν κάθε δεύτερη γυναίκα απορρίπτεται – πού θα μπορούν να στραφούν οι γυναίκες αυτές;».

«Υπάρχει παντού έλλειψη θέσεων και ακούμε συνεχώς από κοινωνικά ιδρύματα πως αναγκάζονται να απορρίψουν καθημερινά γυναίκες που ζητούν προστασία», επιβεβαιώνει από την πλευρά της και η Ζιμπίλε Σράιμπερ, επικεφαλής της Ένωσης Συντονισμού Ιδρυμάτων για την Προστασία των Γυναικών. Ταυτοχρόνως η προστασία από τη βία δεν παρέχεται και δωρεάν: σύμφωνα με μία έρευνα το κράτος θα έπρεπε να δίνει έως και 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ώστε να βοηθήσει όλα τα θύματα – μέχρι τώρα το ποσό που δαπανάται φτάνει μόλις τα 300 εκατομμύρια ευρώ.

Εκτελεστό δικαίωμα προστασίας;

Υπάρχουν βέβαια και ορισμένες θετικές εξελίξεις. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση σχεδιάζει ένα νέο νόμο για την προστασία από τα φαινόμενα βίας και κακοποίησης, ο οποίος θα προβλέπει μεταξύ άλλων πως κάθε γυναίκα που ζητά προστασία θα τη λαμβάνει.

Η DW έχει στη διάθεσή της σχέδιο του νόμου, το οποίο κάνει λόγο για εκτελεστό «δικαίωμα προστασίας και νομικών συμβουλών» και δη χωρίς κόστος για όλα τα θύματα. Με αυτόν τον τρόπο θα ασκηθεί πίεση σε επίπεδο τόσο ομοσπονδίας όσο και κρατιδίων να αυξηθούν οι θέσεις στα κοινωνικά ιδρύματα. Ωστόσο υπάρχει ακόμη διαμάχη σχετικά με το ποιος θα διαθέσει τους απαραίτητους πόρους.

Ο φεντεραλισμός ενέχει εν προκειμένω και ένα ακόμη πρόβλημα, όπως εξηγεί η Σράιμπερ. «Είναι πιθανό μία γυναίκα να μην μπορεί να μείνει άλλο για παράδειγμα στο Βερολίνο, επειδή ο σύντροφός της θα μπορεί να την εντοπίσει σχετικά άμεσα. Τότε απλώς πρέπει να φύγει, να πάει σε ένα άλλο κρατίδιο, όπου εκεί είναι ακόμη μεγαλύτερο το ζήτημα σχετικά με το ποιος θα καλύψει τα έξοδα για την προστασία της». Και σε αυτό όμως το νομοσχέδιο φαίνεται να έχει την απάντηση, αναφέροντας πως «άτομα που έχουν υποστεί βία μπορούν να αποταθούν σε κάθε ίδρυμα, ανεξαρτήτως του τόπου διαμονής τους».

Η Σράιμπερ, η Κνάαμπ και πολλές άλλες ακτιβίστριες υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών υποστηρίζουν πως ο νέος νόμος θα πρέπει να ψηφιστεί άμεσα. Ακόμη, θέλουν να δουν μία εμπεριστατωμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, υπό το πρίσμα και της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, την οποία έχει υπογράψει και η Γερμανία.

Όπως επισημαίνει η Κνάαμπ, η Γερμανία θα μπορούσε να δει τα όσα έχουν γίνει σε άλλες χώρες. «Η Ισπανία πρωτοπορεί παγκοσμίως όσον αφορά τη μάχη ενάντια στην έμφυλη βία στα πλαίσια των σχέσεων». Βάσει ενός νόμου του 2004 «σε κάθε πόλη, όσο μικρή κι αν είναι, υπάρχει μία συμβουλευτική υπηρεσία, υπάρχει ένα ίδρυμα για τις κακοποιημένες γυναίκες, όπως και ειδικές μονάδες στην αστυνομία και ειδικά δικαστήρια».

Πρέπει να αλλάξουν και οι κοινωνικές αντιλήψεις

«Πρέπει να γίνει κάτι σε πολιτικό επίπεδο», δηλώνει στην DW και η Χριστίνα Διαμαντή, ειδικός στις τοξικές σχέσεις και τη βία στις σχέσεις. Αυτό που θα πρέπει όμως να αλλάξει πρωτίστως είναι ο τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίζει η κοινωνία τις γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί. Αναφέρεται στα στερεότυπα, όπως αυτό της «υστερικής γυναίκας», την οποία κανείς δεν πιστεύει και τη στιγματίζει ως ψυχικά ασθενή.

Η Διαμαντή έχει υποστεί και εκείνη βία σε μία σχέση της. «Υπήρξα θύμα βιασμού, απομόνωσης, οικονομικής εκμετάλλευσης και ψυχικής ταπείνωσης. Υποτίμηση, ταπείνωση, προσβολές – όλα αυτά τα βίωνα καθημερινά». Από τότε που κατάφερε να ξεφύγει από αυτό το περιβάλλον πριν από επτά χρόνια, αφιερώθηκε στην παροχή συμβουλών σε γυναίκες που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα.

«Στις τοξικές σχέσεις, στις οποίες κυριαρχεί η βία και οι οποίες λήγουν και με βίαιο τρόπο – στις χειρότερες περιπτώσεις με μία γυναικοκτονία – παρατηρείται συνήθως ένα συγκεκριμένο σενάριο», προσθέτει η Διαμαντή. Ξεκινούν με τη λεγόμενη Love-Bombing-Phase, κατά την οποία οι γυναίκες δέχονται τεράστια αγάπη και προσοχή. Και μετά ξεκινάει ύπουλα και διακριτικά η κακοποίηση και η βία. Συχνά ακολουθεί ένας χωρισμός και τότε έρχεται το “hoovering”, κατά το οποίο ο άντρας ξανακερδίζει τη σύντροφό του. Ένα μοτίβο που η ειδικός έχει παρατηρήσει στις ιστορίες εκατοντάδων, αν όχι χιλιάδων, γυναικών, με τις οποίες έχει συνομιλήσει.

Ένα app για τα θύματα βίας

Αντίστοιχα είναι τα βιώματα και της Στέφανι Κνάαμπ: «Η βία δεν ήταν διαρκώς παρούσα επί 365 μέρες τον χρόνο, υπήρχαν φάσεις. Ο δράστης είναι κάποιες φορές απολύτως στοργικός, ενώ άλλες μέρες όχι». Η Κνάαμπ είχε ξεκινήσει να γράφει γράμματα στον εαυτό της, καταγράφοντας τη βία που υφίστατο. «Και κάποια στιγμή αργότερα τα ξαναδιάβασα και συνειδητοποίησα πως υπάρχει ένα μοτίβο – και πως πρέπει να φύγω από αυτήν την κατάσταση».

Σήμερα η Κνάαμπ θέλει να βοηθήσει και άλλες κακοποιημένες γυναίκες που είναι παγιδευμένες σε τέτοιες βίαιες σχέσεις. Γι’ αυτό και έχει δημιουργήσει ένα app, το οποίο οι χρήστες μπορούν να χρησιμοποιήσουν σαν ημερολόγιο. Εκεί καταγράφονται οι επιθέσεις που έχουν δεχτεί με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορούν να παρουσιαστούν ενώπιον του δικαστηρίου. Επιπλέον, τα όσα καταχωρούν οι χρήστες μπορούν να προωθηθούν στις υπηρεσίες βοήθειας. Το γερμανικό κράτος συμμετέχει στην προώθηση του app, που μέχρι στιγμής διατίθεται για γυναίκες στο Βερολίνο και την Κάτω Σαξονία και πρόκειται να επεκταθεί περαιτέρω. Με αυτόν τον τρόπο η Κνάαμπ ελπίζει να συμβάλει όπως μπορεί, ώστε να μην αυξηθούν κι άλλο τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στη Γερμανία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς