Απομυθοποιώντας το γερμανικό οικονομικό "θαύμα"

Εν μέσω ευρω-κρίσης οι αναλύσεις της Ουλρίκε Χέρμαν στην εφημερίδα Tageszeitung εξέφραζαν κατανόηση για τα δεινά των Ελλήνων, αλλά και κριτική για τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις που ήταν τουλάχιστον συνυπεύθυνες γι αυτά. Στο βιβλίο της "Η νίκη του Κεφαλαίου" μας εξηγεί ότι "άλλο είναι το χρήμα και άλλο το κεφάλαιο", ενώ δεν διστάζει να υποστηρίξει την άποψη ότι "από την παγκοσμιοποίηση δεν κινδυνεύουμε". Τώρα η Ουλρίκε Χέρμαν προκαλεί αίσθηση, για μία ακόμη φορά, με ένα βιβλίο για το "παραμύθι" της γερμανικής οικονομίας. ("Deutschland, ein Wirtschaftsmärchen").

Πού είναι το παραμύθι; Η Χέρμαν, που έχει σπουδάσει τραπεζική οικονομία, αλλά επίσης ιστορία και φιλοσοφία, υποστηρίζει ότι δεν ισχύει το ένδοξο αφήγημα που θέλει τη μεταπολεμική Γερμανία να βγαίνει από τα ερείπια ενός χαμένου πολέμου για να εξελιχθεί σε οικονομική υπερδύναμη βασιζόμενη μόνο στη σκληρή δουλειά και στην εμπνευσμένη καθοδήγηση του φιλελεύθερου Λούντβιχ Έρχαρντ, ο οποίος και σήμερα αποκαλείται "πατέρας του γερμανικού οικονομικού θαύματος". Μόνο που το "οικονομικό θαύμα", λέει η Χέρμαν, εκδηλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη και βασιζόταν κυρίως στα δισεκατομμύρια της αμερικανικής βοήθειας για την ανοικοδόμηση της γηραιάς ηπείρου.

Αιχμές για τη Μπούντεσμπανκ

Ούτε η γερμανική κεντρική τράπεζα, η περίφημη Μπούντεσμπανκ- ο θεματοφύλακας της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας- ξεφεύγει από τα πυρά της Ουλρίκε Χέρμαν. Κατά την άποψή της οι τραπεζίτες της Φρανκφούρτης έχουν πέσει έξω πολλές φορές στους υπολογισμούς τους, με συνέπειες που θα μπορούσαν να είναι ολέθριες για τη χώρα. Από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει η Γερμανίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας, υπήρξαν ευεργετικές πολιτικές αποφάσεις με ευρύτερα κριτήρια που συνέβαλαν στην οικονομική ανόρθωση και ανάπτυξη της Γερμανίας μετά το 1945. Αναφέρει δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: "Ο Αντενάουερ αποφάσισε να ακολουθήσει τον δρόμο της Ευρώπης αγνοώντας τον Έρχαρντ. Και ο Κολ αγνόησε τη Μπούντεσμπανκ, προωθώντας τη νομισματική ενοποίηση της Γερμανίας" μετά την πτώση του Τείχους.

Και η περίφημη "κοινωνική οικονομία της αγοράς" που είχε σημαδέψει τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες στις όχθες του Ρήνου; Η Ουλρίκε Χέρμαν θεωρεί ότι πρόκειται απλώς για επιτυχημένη προπαγανδιστική επινόηση, η οποία διαρκεί μέχρι σήμερα, ενώ στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ήταν ένα πρόσχημα για να διατηρήσουν την επιρροή και τον πλούτο τους οι οικονομικές ελίτ που είχαν διαμορφωθεί την εποχή του ναζιστικού καθεστώτος. Μάλιστα περιγράφει τον Λούντβιχ Έρχαρντ ως οπορτουνιστή και φιλάργυρο καριερίστα επί Χίτλερ, ο οποίος μετά το 1945 δεν φείδεται ψεμμάτων για να ξεπλύνει το παρελθόν του σε υποτιθέμενες αντιστασιακές δράσεις. Ο ίδιος ο Έρχαρντ είχε καταγραφεί  πλέον στη συλλογική μνήμη ως σύμβολο ευημερίας με την πληθωρική παρουσία του και το πούρο μονίμως στο στόμα. Ωστόσο για την Ουλρίκε Χέρμαν απλώς θυμίζει το παραμύθι του Άντερσεν, όπου "ο βασιλιάς είναι γυμνός", αλλά κανείς δεν τολμά να το πει.

Ο μύθος του "καλοπληρωτή"

Αλλά η Ουλρίκε Χέρμαν δεν σταματάει εδώ. Με συγκεκριμένα επιχειρήματα και ορθολογική σκέψη επιχειρεί να θεμελιώσει την άποψη πως η επανένωση της Γερμανίας ήταν "δαπανηρή, αλλά δωρεάν", πως ο τελευταίος σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ μετέτρεψε τη χώρα σε "παράδεισο πλουσίων" ενισχύοντας ό,τι πιο αντικοινωνικό στην υποτιθέμενη κοινωνική οικονομία της αγοράς, πως στην διεθνή χρηματοοικονομική κρίση του 2007 και στην κρίση του ευρώ που ακολούθησε η Γερμανία δεν ήταν ο "καλοπληρωτής της Ευρώπης", όπως την ήθελε το συλλογικό στερεότυπο.

Το πόνημα έχει και μία επίκαιρη διάσταση, καθώς συμπίπτει με τη συζήτηση για την προστασία του κλίματος και τη στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Και σε αυτόν τον τομέα η Ουλρίκε Χέρμαν θεωρεί ότι οι συνταγές Έρχαρντ θα μπορούσαν να έχουν ολέθριες συνέπειες για το μέλλον. Και αυτό γιατί, όπως επισημαίνει, στην περίοδο 1990-2015 η ενεργειακή απόδοση στη Γερμανία μπορεί να έχει βελτιωθεί κατά 50%, αλλά στο ίδιο χρονικό διάστημα ήταν τόσο μεγάλη η οικονομική ανάπτυξη, ώστε οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα παρέμειναν στα ίδια επίπεδα. Κι έτσι η Ουλρίκε Χέρμαν προειδοποιεί ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο "παραμύθι της οικονομίας": στην προσπάθεια να συμφιλιωθεί η οικονομική ανάπτυξη με την οικολογία.   

Τόμας Μπόρχερτ (DPA)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου