Έκθεση ελλήνων καλλιτεχνών στο Βερολίνο

Το 2017 η διεθνής έκθεση τέχνης documenta 14 είχε τον τίτλο «Μαθαίνοντας από την Αθήνα». Σήμερα, δύο πρωτοβουλίες στον χώρο της τέχνης, η ελληνική AthenSYN και η βερολινέζικη Freiraum in der Box, θέλοντας να προωθήσουν παραπέρα τους προβληματισμούς που απασχόλησαν την documenta διοργανώνουν στη γερμανική πρωτεύουσα μια έκθεση και ένα φεστιβάλ σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Αυτή τη φορά το σκεπτικό δεν είναι να «φωτίσει» η Αθήνα αλλά η ανάπτυξη ενός κοινού προβληματισμού μέσω του διάλογου. Στη «homemade exotica» που πραγματοποιείται στους εκθεσιακούς χώρους της Freiraum in der Box στην περιοχή Φρίντριχσχαϊν του Βερολίνου παρουσιάζονται μέχρι την 1η Φεβρουαρίου 2020 τα έργα 16 καθιερωμένων και ανερχόμενων καλλιτεχνών που ζουν κυρίως στην Αθήνα. Παράλληλα διεξάγεται σειρά εκδηλώσεων όπως συζητήσεις και performance.

Ο προβληματισμός

Συνοψίζοντας τα ερωτήματα της documenta που εξακολουθούν να είναι επίκαιρα ο επιμελητής της «homemade exotica» Σωτήρης Μπαχτσετζής αναφέρει κυρίως το «τι σημαίνει να ζούμε μαζί με ξένους; Τι σημαίνει ο τρόπος ζωής σε μια μεταβιομηχανική κοινωνία; Τι σημαίνει εθνική ταυτότητα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον;» Τα ερωτήματα αυτά σαφώς δεν αφορούν μόνο τους έλληνες αλλά και πάρα πολλούς συναδέλφους τους ανά τον κόσμο. Όμως στην Αθήνα αυτά τα ζητήματα έχουν αποκτήσει με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης μια ιδιαίτερη σημασία επισημαίνει η διευθύντρια της Freiraum in der Box Καρολίνα Μοϊτο. Ενδιαφέρον είναι επίσης το φαινόμενο ότι η καλλιτεχνική δημιουργία αναπτύσσεται λόγω της οικονομικής συρρίκνωσης  μακριά από συνθήκες αγοράς.

Αυτή η κατάσταση ανάγκης έχει προκαλέσει σύμφωνα με την Κάτια Έρχαρντ από την AthenSYN στους καλλιτέχνες στην Αθήνα ένα αυξημένο ενδιαφέρον να καταθέτουν τις απόψεις του. «Έχω την εντύπωση», προσθέτει, «ότι στη διεθνή σκηνή τέχνης το κάθε θέμα έχει κάτι το μπαγιάτικο, ότι έχει ειπωθεί και ξαναειπωθεί. Στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αθήνας βλέπω τουναντίον ένα δυναμισμό που σε συμπαρασέρνει. Εκτός αυτού, η κρίση αναγκάζει τους καλλιτέχνες να συνεργάζονται, να αλληλοβοηθούνται, να ακολουθούν κοινούς στόχους διότι διαφορετικά δεν θα είναι σε θέση να δημιουργούν.» Η Κάτια Έρχαρντ ζει εδώ και δέκα χρόνια στην Αθήνα και έχει ιδρύσει το 2016 μαζί με τον Σωτήρη Μπαχτσετζή το πολιτιστικό δίκτυο AthenSYN για την προβολή της σύγχρονης ελληνικής τέχνης με έμφαση τη συνεργασία με τη Γερμανία.

Τα έργα

Στα έργα τους οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση του Βερολίνου δεν παρουσιάζουν έτοιμες απαντήσεις αλλά «θέσεις προς συζήτηση» (Σ. Μπαχτσετζής). Για παράδειγμα ο Γιάννης Θεοδωρόπουλος περιορίζεται στις φωτογραφίες του σε λεπτομέρειες και αντικείμενα από τον μικρόκοσμο του πατρικού του σπιτιού. Πρόκειται για φωτογραφίες που δίνουν την εντύπωση ότι στο οικείο αναζητά το στήριγμα σε μια κοινωνία που έχει εκτροχιαστεί. Ενώ από την εποχή του Αριστοτέλη και μετά η έννοια της Μελαγχολίας συνδέονταν με την τέχνη και τη δημιουργικότητα, σήμερα ταυτίζεται με την κατάθλιψη και την κοινωνική μοναξιά. Αυτή την απομόνωση του ατόμου από τον εξωτερικό κόσμο απεικονίζουν οι φιγούρες του πολύπτηχου μεγάλων διαστάσεων (460 x 640 εκ.) «Μελαγχολία» του Δημήτρη Τζαμουράνη. Παρεμπιπτόντως, η σημασία αυτού του φαινομένου τεκμηριώνεται και από την περσινή απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να θεσπίσει υπουργείο Μοναξιάς.

Το πρότζεκτ «Αυτόνομη Ακαδημία» στην Αθήνα παρουσίασε η ιδρύτρια της Γιούλια Στράους, μια καλλιτέχνης που κατάγεται από την πρώην Σοβιετική Ένωση και διέμενε για μεγάλο διάστημα στο Βερολίνο. Τα τελευταία πέντε χρόνια ζει μόνιμα στην Ελλάδα. Μαζί με άλλους διοργανώνει στα πλαίσια της Ακαδημίας διεθνείς συναντήσεις, συμπόσια, μαθήματα, συμβάλει στη δημιουργία διεθνών καλλιτεχνικών δικτύων και με δράσεις παρεμβαίνει στα κοινωνικά δρώμενα της πόλης. Την πολυπολιτισμικότητα της Αθήνας εκφράζει εκτός από την Γ. Στράους και η συμμετοχή στην έκθεση του ελληνοαμερικανού (πλέον) Τζέημς Λέιν. Τα αντικείμενα που εκθέτει ανήκουν στην οικογένεια του (αγαλματίδια, βιβλία κτλ.)  πραγματεύουν τις έννοιες ταυτότητα και κληρονομιά.

Οι άλλοι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση «homemade exotica» είναι οι Διονύσης Χριστοφιλογιάννης, Γιώργος Δρίβας, Αλέξανδρος Κακλαμάνος, Διονύσης Καβαλλιεράτος, Γεωργία Κοτρέτσος, Γιώργος Μαραζιώτης, Γεωργία Σαγρή, Γιώργος Σταμκόπουλος, Βασιλεία Στυλιανίδου, Στέφανος Τσιβόπουλος, Ζάφος Ξαγοράρης, Θόδωρος Ζαφειρόπουλος. Δωρητές της έκθεσης είναι τα ιδρύματα Σταύρος Νιάρχος και Schwarz όπως και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, ενώ τελει υπό την αιγίδα της Ελληνικής Πρεσβείας Βερολίνου και του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού. Διεύθυνση της έκθεσης: Freiraum in der Box στην οδό Boxhagener Strasse 96, στο Berlin-Friedrichshain.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο