To nam Šekspir reče: „Pakao je prazan, svi đavoli su ovdje“

Prije četiri vijeka bio je održan jedan sajam knjige u Frankfurtu, a u njegovom katalogu je najavljeno jedno veoma posebno izdanje: Sabrani pozorišni komadi britanskog autora koji se zvao Vilijam Šekspir.

To prvo zvanično izdanje je poznato pod imenom „First Folio“ (Prvi folijant). Njemački književni arhiv iz Marbaha u saradnji sa londonskim teatrom Gloub posvetio je tom jubileju jednu cijelu izložbu. Naziv „First Folio“ odnosio se na tadašnji format knjige – folijant. To je format sa velikim listovima od 40 centimetara.

Ovaj Šekspirov „Prvi folijant“ je ušao u istoriju. Pod naslovom "Komedije, istorije i tragedije gospodina Vilijama Šekspira", sadrži 36 pozorišnih komada. Štampano je oko 750 primjeraka od kojih su sačuvana još 234. Šest su u privatnom vlasništvu, a jedan primjerak je na aukciji oktobra 2020. promenio vlasnika za skoro 10 miliona dolara.

Doduše, Šekspir (1564- 1616) je bio uspješan i poznat za života, ali će tek poslije smrti, sa širenjem njegovih štampanih djela po svijetu postati književna legenda.

Šekspirovi pozorišni komadi obuhvaćeni tim prvim izdanjem su uz nešto zakašnjenja štampani 1623. Prije toga su štampane samo pojedinačna djela. Da nije bilo ovog „Prvog folijanta“ vjerovatno bi neka Šekspirova djela bila zagubljena. Njihovo okupljanje u jednu veliku knjigu sačuvala su ih od zuba vremena. I četiri vijeka posle tog izdanja Šekspir spada u najčešće izvođene autore u pozorištima širom svijeta. 

Šekspir je pisao o ljubavi, smrti i – ratu

Direktorka Književnog arhiva Sandra Rihter kaže da je tadašnje izdanje bilo „izdavački veliki poduhvat“. Folijant je veoma rano pokazao „sliku pjesnika od svjetskog ranga“, kaže se u saopštenju za medije Književnog arhiva u kojem je izložba.

Šekspirovo djelo bavi se velikim pitanjima koja zaokupljaju čovječanstvo hiljadama godina: Zašto moramo umrijeti – i za šta vrijedi živjeti? Šta je to ljubav? Šta se dešava sa čovjekom u ratu? „Hamlet“, „San ljetnje noći“ , „Troil i Kresida“ – da navedemo samo tri komada – zaokupljeni su tim ljudskim strahovima i čežnjama. Bezbroj puta su od njih napravljeni filmovi i izvode ih na binama cijelog svijeta.

Sabine Rihter smatra da Šekspir ima ljudima puno toga da kaže u vremenima kao što je naše – rat u Evropi, pandemija, energetska kriza. „Pakao je prazan, svi đavoli su ovdje“, tako kaže Šekspir u „Buri“, a to se može odnositi i na sadašnjost. „Borimo se sa mnogim nadljudskim izazovima, i nije jasno kako da ih savladamo. Ali jedno je jasno: Šekspir je sa svojim uvidom u politiku i društvo – naš savremenik“.

Šta možemo da naučimo od Šekspira?

Gregori Doren je do aprila ove godine bio umjetnički diretor “Kraljevske šekspirovske trupe” (Royal Shakespeare Company). On kaže da nam taj savremenik može dati nadu: „U Magbetu, grandioznom komadu koji bi bio izgubljen da njegove glumačke kolege Hemings i Kondel nisu priredili „Prvi folijant“, figura Ros opisuje stanje našeg svijeta veoma tačno: kao "mjesto gde se veliki bol pojavljuje kao svakodnevna strast“. Prema Dorenu to ne zvuči ohrabrujuće, ali Ros se ipak nada: „Naime, u najgorem slučaju skončaće sa stvarima, a u najboljem će se popeti sa njima opet tamo gdje su bile prije`“.

A u Magbetu se radi o diktatoru željnom moći, koji zemlji donosi rat i nasilje, a na kraju postaje žrtva svoje sopstvene žudnje za vlašću. Komad koji vrijedi ponovo pogledati i pročitati upravo godine 2022.

Izložba „Vilijeva knjiga“ o objavljivanju „Prvog folijanta“ otvorena je 12. oktobra u Književnom arhivu Marbah.