Sputnjikovo spinovanje
7. novembar 2021
Većina stanovništva u Srbiji misli da su Rusija i Kina najvažniji ekonomski partneri Srbije. A u stvarnosti dvije trećine spoljne trgovine Srbije otpada na Evropsku uniju. I daleko najviše stranih investicija dolazi iz zapadne Evrope.
Mada stotine hiljada Srbijanaca rade, studiraju i žive u zemljama Evropske unije – a u Rusiji ili Kini vrlo malo njih – brojni građani Srbije vide u Moskvi i Pekingu najbolje prijatelje njihove otadžbine, dok od EU često ne očekuju ništa dobro. Kako je moguć ovaj rascjep između rusofilnih osjećanja i stvarnosti?
Odgovor na ovo pitanje je u uticaju ruskih državnih medija na srpsku medijsku scenu i javno mnjenje, i to ne samo u Srbiji već i u cijelom zapadnobalkanskom regionu. Prije svega, srpsko izdanje ruskog državnog informativnog portala i radija Sputnjik svakodnevno prikazuje sliku međunarodne situacije, koja ima malo sličnosti sa realnošću.
Prema Sputnjiku su zapadna Evropa i Sjedinjene Američke Države osuđeni na propast, dok zemlje kao što su Rusija i Kina širom svijeta sve više jačaju svoj uticaj. Prema uvjerenju ruskog medija za inostranstvo uzrok je u tome što su društveni i ekonosmski sistemi Rusije i Kine potpuno nadmoćni u odnosu na one na Zapadu.
Besplatni „sadržaji" iz Moskve
Sputnjik prezentuje tu sliku svijeta iz godine u godinu, a brojne redakcije u Srbiji te sadržaje preuzimaju jedan na jedan, bez bilo kakvog kontekstualizovanja. I u Srbiji mediji pate od hroničnog nedostatka novca. Tako su besplatni izvještaji Sputnjika izuzetno poželjni. Postepeno takvi izvještaji formiraju kod građana sliku svijeta koja je više virtuelna nego realna. I mnogi zapadnobalkanski političari sa blagonaklonošću posmatraju materijal ruskih državnih medija – pored Sputnjika je to i RT (do 2009 Russia Today). Naime, društveno-politički sistem vrijednosti koji se tamo predstavlja odgovara njihovim političkim idealima: Država koju vode jaki lideri, igra dominantnu ulogu u svim oblastima.
"Sistem Putin" kao alternativa krizi Zapada
“Sistem Putin” je očito služio i služi mnogim političarima iz Jugoistočne Evrope kao uzor. Primjeri su Viktor Orban (Mađarska), Nikola Gruevski (Sjeverna Makedonija), Bakir Izetbegović i Milorad Dodik (Bosna i Hercegovina), Janez Janša (Slovenija) ili Aleksandar Vučić (Srbija). Oni su otvoreno ili indirektno izražavali divljenje za predsjednika Rusije.
Ruski državni mediji slikaju Zapad u najmračnijim tonovima – prema njima su kapitalizam i njegove berze pred krahom, široke narodne mase su osiromašile, većina ljudi je izgubila povjerenje u zapadni sistem kao i u njegove političare i medije. Nasuprot tome, u Kini i Rusiji privreda cvjeta, tamo su stvorena zadovoljna i bogata društva, koja su zbog toga zahvalna svojim političkim liderima.
Sputnjikova matrica
Stalnoi emitovanje ovakvog sadržaja dovelo je do toga da su srpski mediji godine 2020. imali mnogo više negativnih nego pozitivnih izvještaja o Sjedinjenim Američkim Državama i Evropskoj uniji. Rusija i Kina se, potpuno suprotno, hvale do neba. Skoro da nema kritičkih ili negativnih izvještaja. Sputnjikovi prilozi ponavljaju kao refren da Srbija može očekivati samo loše stvari od Evropske Unije i Sjedinjenih Američkih Država. Posljedično, u srbijanskim bulevarskim novinama pojavljuju se na naslovnim stranama tobožnja nastojanja Zapada, da uklone sa vlasti predsjednika Srbije Vučića. Zašto bi Zapad uklanjao Vučića, kada i Brisel i Vašington u njemu vide najvažnijeg partnera za reforme koje predstoje Srbiji i Zapadnom Balkanu? Sputnjikova matrica je jasna: Nema razdvajanja vijesti od komentara. Izvori se koriste veoma selektivno. Ne teži se iscrpnoj informaciji. Cilj je mnogo više da se izvještavanjem dokumentuje i dokaže, da je moskovsko shvatanje svijeta ispravno.
Pored toga, podgrijavaju se međunacionalni sporovi na Balkanu, pri čemu se Sputnjik bezuslovno stavlja na srpsku stranu. Dugi niz godina Rusija se trudi da spriječi integraciju Balkana u evroatlanske strukture. Nakon što je Moskva pretrpjela poraz kada su Crna Gora i Sjeverna Makedonija primljene u NATO, sada se usredsrijedila na Srbiju i Srbe u Bosni i Hercegovini.
Mada EU potpomaže Srbiju i druge zapadnobalkanske zemlje milijardama eura, iako je tamo prisutna sa armijom stručnjaka i diplomata, skoro da nema čime da se suprotstavi moćnom ruskom propagandnom aparatu. Ako Brisel i u budućnosti ništa ne preduzme kako bi sopstveni učinak učinio dostupnijim svijesti stanovništva i kako bi istakao prednosti vezivanja za Zapad, Evropska unija će se tamo boriti na izgubljenim položajima. Naime, Moskva je sa svojim medijskim instrumentima „meke moći“ odavno osvojila srpska srca.
Tomas Brej je bio dugogodišnji dopisnik DPA (Deutsche Presse-Agentur) sa Balkana. Trenutno drži predavanja sa zapadnobalkanskom tematikom na nizu njemačkih univerziteta. Avgusta 2021. je po nadudžbini njemačke Fondacije Fridrih Nauman, bliske njemačkim liberalima, izradio studiju „Ruski mediji na Balkanu. Studija slučaja: Kako moskovska propaganda utiče na Srbiju“.
Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu