Položaj Vijetnamaca u Zrenjaninu – posljedica „trke do dna“

Prostor između trošnih baraka u kojima žive radnici sa gradilišta zrenjaninske fabrike „Linglong“ bio je poprište potresnih scena u srijedu 17. novembra. Aktivisti organizacije „Solidarna kuhinja“ pokušali su – i na kraju uspjeli – da odande izbave jednog od stotina vijetnamskih gastarbajtera koji je dobio otkaz – navodno jer je par dana ranije medijima pričao o očajnim uslovima života i rada.

Privatno obezbjeđenje, angažovano da čuva barake, usprotivilo se toj akciji. Bilo je kavge i guranja. Prema riječima aktivista, radnik je na sigurnom, ima pravnu pomoć, a došao je i do svog pasoša.

Kako je sa lica mjesta javila reporterka N1, mnogi radnici tvrde da su im pasoši oduzeti, i da su nemoćni da ikuda odu.

Par dana ranije, kamera te televizije ušla je u barake i zabilježila skučene, prljave spavaonice u kojima borave stotine Vijetnamaca. Kažu da veš peru ledenom vodom, a tople za tuširanje u bojleru ima samo za petoro ljudi. Novinari i aktivisti koji su posjetili barake govore o nesnosnom smradu i uslovima nedostojnim čovjeka.

Odatle radnici svakog dana biciklima odlaze na divovsko gradilište fabrike kineskog „Linglonga“, koji će u Zrenjaninu proizvoditi gume. 

Inspekcija stigla

Borci za ljudska prava iz organizacija „Astra“ i „A11“ podnijeli su prijavu zbog sumnje na trgovinu ljudima i izrabljivanje, navodeći da su i ugovori o radu manjkavi, a uslovi opasni po zdravlje i život. Radnicima se naplaćuje i oprema koju koriste na gradilištu, tvrdi se.

Prema tim organizacijama, Vijetnamci su u Srbiju stizali tokom proljeća i to preko posredničke kineske kompanije.

U srijedu je inače među radničke barake stigla i policija, kao i službenici raznih državnih inspekcija, ali novinari na licu mjesta nisu mogli razaznati kojih tačno. Kako javlja vojvođanski portal „Autonomija“, vijetnamski radnici stupili su u štrajk u znak protesta zbog loših uslova i otkaza jednom od kolega.

Potom je agencija „Tanjug“ u srijedu prenijela saopštenje Ministarstva rada da su radnici preseljeni na drugu lokaciju. Isto je u tom ministarstvu rečeno za list „Blic“. „To je bila lažna vijest“, kaže za DW Danilo Ćurčić, programski direktor inicijative „A11“ koji je već danima na licu mjesta.

Komentarišući napetosti i „eskalaciju nasilja“, Ćurčić tvrdi i da su državni organi na lice mjesta došli sa kineskim prevodiocem – premda Vijetnamci ne govore kineski. „Ovde nemamo posla sa dobronamjernom državom, već pre sa državom koja je u dosluhu, a možda i saizvršilaštvu sa investitorom. Drugačije se ne može objasniti ovolika količina zanemarivanja domaćih i međunarodnih propisa“, ocjenjuje taj pravnik.

Posljedice trke do dna

Iako mediji mahom pišu o „oko pet stotina Vijetnamaca“, prema Odsjeku za strance zrenjaninske policije, tamo ima tačno 402 radnika iz Vijetnama, od kojih 35 imaju zakonit boravak u Srbiji, a ostali su došli na ime radne vize.

Kako je prenio javni servis RTS, iz menadžmenta „Linglonga“ tvrde da mediji lažu, da su svim zaposlenima obezbijeđeni osnovni uslovi za život, da imaju aparate za vodu, grijalice, odjeću, obuću, te da o izrabljivanju ne može biti ni govora.

Ministarstvo rada saopštilo je da je gradilište „Linglonga“ najkontrolisanije u Srednjem Banatu, kada je riječ o bezbjednosti na radu, zdravlju zaposlenih i radnim odnosima. Navodi se i da je tamo od prošlog ljeta pa do danas inspekcija išla dvadesetak puta, i da su podnijete dvije prekršajne prijave.

„Ako je istina da je to najkontrolisanije gradilište, onda nijedna inspekcija ne radi svoj posao, i o tome takođe mora da se razgovara“, kaže Danilo Ćurčić za DW.

„Problem sa ovom investicijom nije u tome da li je ovdje došao ’Linglong’ ili bilo koji drugi investitor“, nastavlja Ćurčić, „problem je u tome što je ovo logična posljedica postupne erozije zaštite radnih prava i slabljenja institucija, pa uvođenja trke do dna u privlačenju stranih investicija.“

U fabrici guma kompanije „Šangdong Linglong" u Zrenjaninu, prema ranijim najavama, trebalo bi da radi preko hiljadu ljudi, a proizvodnja bi u punom obimu trebalo da krene od marta iduće godine. Prilikom potpisivanja ugovora o dolasku te kompanije u Zrenjanin, u martu 2019, saopšteno je da se radi o investiciji od 800 miliona evra i da je to najveća grinfild-investicija koja je stigla u Srbiju.

Prema pisanju medija, „Linglong“ je na poklon dobio 95 hektara zemljišta, kao i 75 miliona evra državnih subvencija za zapošljavanje 1.200 radnika. Navodilo se da radnike čekaju plate od 42.000 dinara, što je daleko ispod prosječne zarade u Srbiji.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu