Prekretnica za njemačku ulogu u Vijetnamskom ratu

Od 1954. Vijetnam je bio podijeljen na Sjeverni i Južni Vijetnam. A granica između Zapadne Njemačke koja je bila kapitalistička i Istočne Njemačke kao komunističke zemlje ustanovljena je 1949. U odnosima Vijetnama i Njemačke te četiri strane svijeta imale su simboličku težinu. 

„Braća i sestre su prostornim razdvajanjem postali klasni neprijatelji, a stranci su postali saveznici”, zapisao je istoričar Andreas Margara u svojoj knjizi „Podijeljena zemlja, podijeljena patnja”, koja tematizuje odnose Njemačke i Vijetnama od 1945. do danas, a izašla je 2022. 

Obje zemlje su bile na prvoj liniji fronta, njemačka hladnoratovski, a Vijetnam u stvarnom, vrelom ratu. Između 1955. i 1975. na zemlju su padali napalm i milioni tona bombi. Ukupno je poginulo 1,3 miliona ljudi. Patnja vijetnamskog stanovništva nije ostavila Nijemce ravnodušnim – ni na istoku ni na zapadu. I jedna i druga Njemačka su snažno podržavali sopstvene ideološke partnere, uz različite razloge i motive.

 Humanitarni angažman Zapadne Njemačke 

„Politika Zapadne Njemačke prema Indokini nije slijedila samostalnu spoljnopolitičku koncepciju, već se bez zadrške naslonila na politiku Sjedinjenih Američkih Država kao sile zaštitnice“, kaže Margara u knjizi. Ipak, solidarnost je imala granice. Kada je američki ministar odbrane Maknamara 1965. rekao da se Berlin brani na Mekongu, a američki predsjednik Džonson zatražio njemačke vojnike za rat u Vijetnamu, kancelar Zapadne Njemačke Ludvig Erhard je bio prinuđen da za Južni Vijetnam stavi kredite na raspolaganje. Rješenje koje je pronašao spasavajući obraz glasilo je: „Lijekovi umjesto municije“. Naročito poznat je postao medicinski brod Helgoland koji je šest godina bio usidren u Sajgonu i Da Nangu. Medicinsku pomoć pružio je za oko 170 000 južnovijetnamskih civila. Manje su poznati drugi primjeri, kao što je osnivanje medicinskog fakulteta u vijetnamskog gradu Hue, uz pomoć Univerziteta Frajburg ili katolička bolnica u Kon Tumu, malteške ambulante na više mjesta. Vlada je naišla na protivljenje tom angažmanu među pripadnicima studentskog pokreta 1968. Demonstranti su skandirali: „Ni jedan čovjek, ni jedna marka, za rat u Vijetnamu“. Vijetnamski rat je dovođen u vezu sa nacističkim zločinima. Mlađa generacija se ograđivala od starije, a time i od zločinaca i saučesnika iz te generacije. Prema autoru knjige rat u Vijetnamu je bio katalizator za društvene preokrete u Zapadnoj Njemačkoj tokom šezdesetih godina prošlog vijeka. 

 Angažman Istočne Njemačke za „socijalističku bratsku državu“

Demokratska Republika Njemačka (DDR) je u Vijetnamskom ratu vidjela priliku da izoštri spoljnopolitički ptofil unutar istočnog bloka kojim je dominirao Sovjetski Savez i da napadne SAD kao „imperijalističkog agresora“ . DDR je sebe upoređivao sa Sjevernim Vijetnamom, koji je kao David protiv Golijata odolijevao američkoj vojnoj nadmoći. Zvanične parole su bile: „Solidarnost sa Vijetnamom!“ i „Solidarnost pomaže pobjedi!“ Kao i u zapadnoj Njemačkoj, državni interesi su se pomiješali sa iskrenom željom ljudi da pomognu, i ta isprepletenost je na kraju bila tolika da su se te dvije stvari jedva mogle razdvojiti. Margara o tome piše: „Pomoć Vijetnamu je bila istovremeno i državna doktrina i stvar koja je ležala na srcu stanovništvu DDR-a“. Istočna Njemačka se veoma široko angažovala, od finansijske pomoći za obnovu, medicinske i humanitarne pomoći, školovanje i studiranje za djecu iz Sjevernog Vijetnama. Sprovođene su masovne akcije kao što je dobrovoljno davanje krvi 1968. u kojem je pod motom „Krv za Vijetnam“ uzelo učešća 50 000 članova sindikata. Postojala je i podrška sjevernovijetnamskoj propagandi. Posebno je bila poznata serija intevjua pod nazivom „Piloti u pidžami” iz 1967. Zarobljeni američki piloti su bili predstavljeni kao voljni pomagači imperijalističke ratne mašinerije. Zarobljenici su nosili odjeću sličnu pidžamama. 

Mnogo konkretnija je bila pomoć u izgradnji sjevernovijetnamske tajne službe koju je pružila istočnonjemačka Državna bezbjednost (Štazi). Od 1967. je državni budžet DDR-a svake godine imao stavku vojne pomoći Sjevernom Vijetnamu, piše Margara.

Prekretnica Pariski sporazum 1973. 

Sporazum je zapečatio povlačenje SAD-a iz Vijetnama, ali ne i kraj rata koji je trajao do 1975. i završio se pobjedom Sjevernog Vijetnama. Ali to nije bio kraj njemačko-vijetnamskih odnosa. Vijetnamski radnici po ugovoru su u DDR-u kao „državi radnika i seljaka” uskoro stavili na probu internacionalističku solidarnost. Rukovodstvo Istočne Njemačke očekivalo je od vijetnamskih radnika pozitivne ekonomske efekte, a ratom razoren Vijetnam nije morao da i za njih otvara radna mjesta. Ali je uskoro došlo do konflikta. Istočnonjemački radnici su u Vijetnamcima vidjeli konkurenciju. 

U Zapadnoj Njemačkoj su uglavnom bili poznati „ljudi iz čamca“, vijetnamske izbjeglice koje su bježale od komunističke represije i siromaštva preko Južnokineskog mora. Privatne inicijative među kojima je najpoznatija ona sa brodom Cap Anamur spasavali su na desetine hiljada vijetnamskih izbjeglica koje su onda pronašle novu domovinu u Njemačkoj.

Margara je u razgovoru za DW rekao: „DDR još uvijek ima ugled u Vijetnamu, od kojeg profitira i ujedinjena Njemačaka. Sa druge strane, Vijetnamcima imponuje ekonomska snaga koja prije svega ima bazu na zapadu Njemačke“. 

Vijetnamskoj jednopartijskoj državi se, međutim, ne dopada to što vijetnamski disidenti u ponovo ujedinjenoj, demokratskoj Njemačkoj mogu slobodno da izraze kritiku stanja u zemlji porijekla.