Koalicioni poker bez Angele Merkel

Armin Lašet je premijer najmnogoljudnije njemačke pokrajine, Sjeverne Rajne – Vestfalije koja ima 18 miliona stanovnika. On je nominovani kandidat demohrišćana na parlamentarnim izborima i namjera mu je da naslijedi svoju partijsku koleginicu Angelu Merkel koja se više ne kandiduje. Njegov politički stil je sličan stilu njegove prethodnice – on se ne konfrontira već moderira. Izjavio je da ima “veliko poštovanje prema životnom djelu” Angele Merkel koja je na vlasti od 2005. Šezdesetogodišnji Lašet je na prvom programu njemačke televizije (ARD) podsjetio na četiri “svjetske krize” koje je prebrodila Angela Merkel: “Izbjeglička kriza, evropska dužnička kriza, svjetska finansijska kriza i pandemija”. 

Još u februaru nikome ne bi palo na pamet da bi demohrišćani poslije 16 godina vladavine Angele Merkel mogli izgubiti kancelarsko mjesto. Tada je Hrišćansko-demokratska unija (CDU) zajedno sa bavarskom sestrinskom partijom Hrišćansko-socijalnom unijom (CSU) u anketi “Trend Njemačke” imala 34 odsto naklonosti birača i bila daleko ispred Zelenih (21 odsto). Tri mjeseca kasnije raspoloženje se promijenilo – Zeleni vode sa tri odsto razlike u odnosu na demohrišćane 26:23. Glavni uzrok ovog preokreta treba tražiti u višenedjeljnoj borbi za kandidaturu između partijskog šefa Hrišćansko-demokratske unije (CDU) Armina Lašeta i njegovog bavarskog kolege Markusa Zedera koji je načelu Hrišćansko-socojalne unije (CSU). 

Ali sada je jasno da je Lašet nominovan. On kaže da je pretpostavka da neki kandidat postane kancelar to da on ima svoje osnovno uvjerenje. Lašet tvrdi da ga ima i da će se, ako ga izaberu, truditi da kao kancelar od te funkcije učini najbolje što može. Još mu ostaje da za četiri mjeseca, koliko je ostalo do izbora, preokrene raspoloženje birača u svoju korist. 

Analena Berbok: „Šta znači iskustvo”?

Lašetova konkurentkinja se zove Analena Berbok. Ona naglašava da ima izuzeno veliko poštovanje prema položaju njemačkog kancelara: “Naravno da bi bilo nešto posebno da se stane na čelo najveće industrijske zemlje u Evropi”, kaže ona za televiziju RBB. Ona ne smatra da je za nju loše što nema iskustvo na vlasti za razliku od Lašeta koji je pokrajinski premijer. “Šta znači iskustvo? Vjerujem da je naročito u ovakvim vremenima izuzetno važno da kandidat ima životno iskustvo”. Ona dodaje da u to spada i iskustvo majke koja sa djecom mora da ostane kod kuće godinu dana. Time Anelena Berbok ističe sopstveno pandemijsko iskustvo – ova četrdesetogodišnja političarka ima dvoje djece. Ona samouvjereno kaže: “Osim toga, političko iskustvo nije iskustvo učešća u vlasti”.

Politikolog Oskar Nidermajer sa berlinskog Slobodnog univerziteta smatra da bi kandidatkinja Zelenih takve navodne nedostatke zaista mogla pretvoriti u prednost. U očima birača ona predstavlja nešto novo, a time je i nosilac “preokreta”.

Socijaldemokrata Olaf Šolc i “volja za liderstvo”

U inostranstvu bi nedostatak iskustva u vladajućoj garnituri bilo shvaćeno više kao mana, smatra Nidermajer. Neko poput aktuelnog ministra finansija i socojaldemokratskog kandidata na izborima Olafa Šolca može se lakše procijeniti, pošto ga “godinama znaju iz međunarodnih pregovora”. Šolc i stavlja sve na tu kartu: “Radi se o takvom mjestu gdje se svjetska i evropska politika i politika za Njemačku moraju povezati”. 

Pritom šanse socijaldemokrata da se domognu mjesta kancelara pri konstantno niskom procentu onih koji su im skloni u anketama – to je oko 15 odsto – ostaju male. Poslije osam godina kao manji partner na vlasti uz Angelu Merkel, njemačka socijaldemokratija će opet moći da učestvuje u formiranju vlade samo kao dio tima nekog kancelara i kancelarke iz druge partije.

Najverovatnija kombinacija za njih je učešće u vladi koju bi predvodili Zeleni, a u kojoj bi bili i njemački liberali (FDP). Matematički je moguća i koalicija u kojoj bi umjesto liberala ušla Ljevica – partija bivših njemačkih komunista.

Ljevica sanja o učešću u vlasti

Skoro nepremostiva prepreka za takvu koaliciju je spoljna i bezbjednosna politika. Ono što su Zeleni htjeli u svojoj ranoj fazi, osamdesetih, Ljevica želi i danas – raspuštanje Sjevernoatlanskog pakta. Jedna od dvoje predsjedavajućih u partiji, Janine Visler ne vidi nepremostive teškoće u mogućem formiranju koalicije sa učešćem Ljevice. Ona je sa “radošću i zanimanjem” doživjela glasanje Zelenih protiv produženja mandata njemačke vojske u Avganistanu. A prema njoj kod socijaldemokrata postoji “jasan otpor” upotrebi naoružanih dronova.

Visler zna da za razliku od Ljevice te dve stranke nisu principijelno protiv učešća njemačkih vojnika u misijama širom svijeta: “Mi želimo da okončamo angažovanje Bundesvera u inostranstvu, to je dio našeg osnovnog programa – i njega se svakao držimo”. Politikolog Oskar Nidermajer smatra da su Zeleni kadri da se povežu sa Ljevicom, ako bi to bio uslov da se dobije zelena kancelarka. Spoljnopolitička razmimoilaženja jesu veliki kamen spoticanja, ali Nidermajer ne sumnja da ljudi iz sve tri partije već rade na iznalaženju “kompromisnih linija”.

Šef Liberala Lindner „motivisan više nego ikad”

Kristijan Lindner, predsjednik Slobodnih demokrata (FDP) postavlja pitanje o namjerama Zelenih: “Da li će gospođa Berbok pristati da joj Ljevica obezbedi izbor za kancelarku?”, pitao se on sredinom maja na partijskom kongresu njemačkih liberala. U međuvremenu on proklamuje spremnost svoje partije da uđe u koalicionu vladu: “Nikada do sada nisam bio ovako motivisan da vratim FDP u poziciju da preuzme odgovornost za oblikovanje ove zemlje”. Njemački liberali (FDP) su od 1949 skoro pet decenija bili dio vladajućih koalicija. 

„Želimo da Njemačka postane modernija, digitalnija i slobodnija”. Lindner je 2017. odbacio mogućnost učešća u koaliciji sa demohrišćanima i Zelenim. Ovogodišnji izbori u septembru mogli bi ga postaviti pred istu dilemu. Zeleno-crno-žuta koalicija bi bila prva takve vrste na saveznom nivou, isto kao takozvana “semaforska” koalicija, gdje bi pored Zelenih u koaliciji bili “crveni” socijaldemokrati i “žuti” liberali. Potpuna novost bi bila zeleno-crveno-crvena koalicija – crvenu boju pored socijaldemokrata upotrebljava i Ljevica.

Raspoloženje je promenjivo više nego prije

Trenutno skoro sve govori u prilog tezi da će njemačka poslije decenije i po pod Angelom Merkel doživjeti potpuno novu političku epohu. To odgovara i raspoloženju u narodu. U aktuelnom istraživanju Fondacije Bertelsman 62 odsto ispitanika vjeruju da bi bilo dobro ako bi se vlada promijenila. “To je najveći procent od početka devedesetih, otkad se uopšte postavlja to pitanje u anketama”, kaže Robert Ferkamp koji je predvodio istraživanje.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu