Južni vjetar za evrozonu: Ko održava privredni rast?

Prije samo nekoliko godina su Portugaliju, Italiju, Španiju i, prije svega, Grčku sjeverni Evropljani često nazivali problematičnom djecom Evropske unije (EU) i evrozone. Međutim, španski premijer Pedro Sančez je nedavno na Svjetskom ekonomskom forumu (WEF) u Davosu izrazio uvjerenje da to više nije slučaj: „Mi na jugu takođe možemo da doprinesemo rješenjima zajedničkih problema”.

On je govorio o mogućnosti proizvodnje i izvoza više čiste energije – u Španiji je to uglavnom solarna energija – u energetskoj krizi nakon ruske invazije na Ukrajinu. Na ovaj način, prema Sančezu, Španija bi trebalo da postane „najbolja ekonomija na svijetu”.

Njemačka sve više zaostaje

Iz panevropske perspektive, međutim, situacija ne izgleda nimalo ružičasto: privreda u evrozoni stagnira. Zajednički bruto domaći proizvod (BDP) u posljednjem kvartalu 2024. godine ostao je na nivou prethodnog- jesenjeg, saopštio je krajem januara statistički zavod EU Evrostat. U ljetnjem tromjesečju rast je u zemljama evrozone bio 0,4 odsto.

Mnogi stručnjaci se slažu: glavni razlog za to je već duže vrijeme slabost Njemačke kao najveće evropske ekonomije. U Njemačkojje BDP u četvrtom kvartalu ali i tokom cijele 2024. godine smanjen za 0,2 odsto. „Njemačka sve više zaostaje“, rekao je Aleksandar Kruger, glavni ekonomista "Hauck Aufhäuser Lampe Privatbank", novinskoj agenciji Rojters.

Nema dovoljno para za cijeli voz

Najveća privreda evrozone slabi a nekadašnja problematična djeca  sa juga Evrope se sada pitaju da li bi u budućnosti oni mogli preuzeti funkciju lokomotive, kada je u pitanju privredni rast? Ekonomista Gabrijel Felbermajr to ne vidi na taj način. Direktor Austrijskog instituta za ekonomska istraživanja (WIFO) rekao je za DW: „Ne, oni to ne mogu, jednostavno su ekonomski premali za to".

Njemačka i Francuska, prema Felbermajru, „već čine više od 50 odsto bruto-domaćeg proizvoda (BDP-a) evrozone. Ovom industrijski jakom sjevernom bloku moraju se pridodati i zemlje poput Austrije, Slovenije, Slovačke i Holandije“. I nisu samo one pogođene: „I zemlje EU, koje nisu u evrozoni, posebno Češka i donekle Poljska, takođe pate od slabosti industrijskog jezgra EU”.

Visoke cijene energije

Šta je to što „južnjake" čini tako jakim a inače jaki ostatak Evrope istrošenim i starim? Za ekonomistu Hansa-Vernera Zina, bivšeg šefa minhenskog Ifo instituta, odgovore treba tražiti u spoljno-političkim razlozima, ali i u (unutrašnjo) političkom pozicioniranju: „Njemačka je posljednjih godina u velikoj mjeri patila od energetske krize, koja je bila izazvana kombinacijom rata (u Ukrajini) i nestašice energije, koju je pak sama izazvala”.

On posebno žali zbog namjera da se sa fosilnih goriva što brže pređe na zelene izvore energije. Time su "EU i Njemačka izgubile osjećaj za mjeru. Rezultat ovih intervencija doveo je do toga da naša zemlja sada ima najviše cijene struje u svijetu".

Zin je za DW rekao da zbog toga pati "posebno hemijska industrija". Vodeća njemačka automobilska industrija takođe je pod velikim pritiskom: „Pravila o potrošnji goriva i emisije CO2, koja je postavila EU, lišila su automobilsku industriju njene konkurentnosti".

Prednosti lokacija na jugu

Slično mišljenje dijeli i Gabrijel Felbermajr. U zemljama juga Evrope turizam i poljoprivreda igraju veću ulogu, dok je „značajno manji udio koji se odnosi na industrijsku proizvodnju. Više cijene energije širom Evrope, trgovinski ratovi, izazovi dekarbonizacije – sve to jednostavno manje utiče na jug nego na sjever".

Osim toga, imaju i prednost „za koju su same zaslužne": od 2010. godine zemlje juga Evrope imaju niže stope inflacije od sjevernih. „Ovo je doprinijelo njihovoj konkurentnosti. Reformski napori nakon dužničke krize u evrozoni urodili su plodom. To se može reći kako za Grčku, tako i za Španiju i Portugal”.

A onda još Tramp

Nema na vidiku svjetla na kraju ekonomskog tunela. Glavni ekonomista Komercbanke Jerg Kremer je novinskoj agenciji Rojters izjavio: „Duboka strukturna kriza u industriji i Trampove prijetnje Evropicarinama sve vuku nadole. To posebno teško pogađa izvozno orijentisanu Njemačku”.

Opasnost prepoznata, opasnost otklonjena?

„Za sada nema znakova oporavka“, potvrđuje Rojtersu Sebastijan Dalijen, direktor Instituta za makroekonomiju i istraživanje poslovnog ciklusa (IMK). On navodi različite razloge za tekući pad njemačke privrede, među kojima je i "agresivna industrijska politikaKine, koja vrši pritisak na izvoz: kao i kamatne stope Evropske centralne banke (ECB), koje su i dalje relativno visoke s obzirom na trenutnu ekonomsku situaciju i usporavaju investicije".

Ostaje nada da je uvid u realno stanje prvi korak ka poboljšanju. Čini se da je njemački ministar ekonomije Robert Habek došao do ove spoznaje. On je na nedavno završenom Svjetskom ekonomskom forumu u Davosu rekao: „Mi smo, u izvjesnom smislu, previdjeli da ovo nije kratkoročna, već strukturna kriza". On je dodao da se „mora ponovo osmisliti zajednički poslovni model".

Ono što je sada potrebno

Evropska komisija ipak očekuje blagi ekonomski oporavak u evrozoni i rast od 1,3 odsto 2025. godine. Evropska centralna banka, za koju stručnjaci vjeruju da je blizu smanjenja kamatnih stopa, vjerovatno će preduzeti dalje korake snižavanja tokom godine.

Šef WIFO-a Gabrijel Felbermajr ne smatra da je trenutni odnos snaga između sjevernih i južnih zemalja neuobičajen: "Ponekad prednjači industrijski jak sjever, pa onda opet južne zemlje koje imaju jake uslužne djelatnosti. Ništa drugačije nije ni u drugim velikim ekonomijama, kao što su SAD."

Ključno je da „sjever gura naprijed neophodne reforme za veću konkurentnost, ali i da jug ne posustaje. Takođe je važno da se unutrašnje tržište, koje je i sredstvo za balansiranje pojedinačnih regiona, ponovo ojača“, rekao je Felbermajr za DW.

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu