Doživotna presuda za mučenja i ubistva po nalogu države

„Onaj ko je iskusio mučenje, teško da može da se osjeća dobro u svijetu." Ovo su riječi Žana Amerija, koji je preživio Holokaust. Tim riječima je njemački savezni državni tužilac započeo svoj pledoaje u prvom procesu na svijetu protiv pripadnika sirijskog sistema torture. Tužilaštvo tereti optuženog, bivšeg visokog oficira tajne službe, Anvara R, za više od 30 ubistava, 4.000 slučajeva mučenja i teškog lišavanja slobode i najmanje tri slučaja seksualnog zlostavljanja.

- pročitajte još:Presuda sa dalekosežnim značajem

Državno tužilaštvo je zahtijevalo doživotnu kaznu zatvora za visokopoziniconiranog oficira i utvrđivanje posebno teške krivice, čime bi bilo onemogućeno njegovo puštanje na slobodu nakon odsluženih 15 godina zatvora. 

Oko dvije godine trajao je proces u Višem zemaljskom sudu u Koblencu, koji se bavio rasvjetljavanjem sirijskog ugnjetavačkog državnog sistema uopšte, ali i individualnom odgovornošću nekadašnjeg visokog funkcionera obavještajne službe Anvara R.

"Cezarove" fotografije, preživjele žrtve torture, eksperti...

Bio je to složen proces. Pred sud je izvedeno preko 60 svjedokinja i svjedoka, među kojima mnoge preživjele žrtve torture. Eksperti su iznosili vještačenja. Predočeni su dokazi, takođe i fotografije nekadašnjeg vojnog fotografa „Cezara“. „Ove fotografije žrtava mučilačkog sistema nikada neću zaboraviti“, kazala je predsjedavajuća sutkinja Ane Kerber u februaru prošle godine. Proces u Koblencu bavio se i nestankom najmanje 102.000 ljudi, kao i dokumentovanim mučenjem i ubistvima preko 14.000 ljudi.

- pročitaje još:Trag mučenja vodi ravno do Assada

To je izvanredno postignuće, kazao je u intervjuu za DW berlinski advokat za ljudska prava Volfgang Kalek, a posebno u uslovima pandemije korona virusa. Kalek je osnivač Evropskog centra za osnovna i ljudska prava (ECCHR), koji u procesu u Koblencu zastupa preživjele žrtve torture sirijskog režima.

Po njegovom mišljenju najvažnije je to što je „ovakav proces mogao da se vodi u Njemačkoj“. „To znači da se državna tortura, koja je počinjena negdje drugdje, može procesuirati i u Njemačkoj.“

Tako da zločine protiv čovječnosti može da procesuira i njemačko pravosuđe, iako ni počinioci ni žrtve nisu Nijemci.

Događaji u zatvoru Al Khatib

U Koblencu se konkretno radi o događanjima u zatvoru Al Khatib u Damasku između aprila 2011. i septembra 2012. Pravnik Anvar R. je nakon desetogodišnje karijere u obavještajnoj službi tamo bio rukovodilac Istražnog odjeljenja. Imao je svoju kancelariju, službeni automobil i oko 30 podređenih. 

- pročitajte još: Pratiti tokove novca i dovesti IS-ekstremiste pred sud

Zatvor je pripadao Odjeljenju 251 Opšte tajne službe, koje je zaduženo za bezbjednost u Damasku i okolini. Al Khatib se najkasnije s početkom sirijske revolucije 2011. pretvorio u mjesto nečuvene surovosti. Stalno su se čuli krici mučenih, koji su bili smješteni u užasnim uslovima bez ikakvog saznanja o tome da li će se ikada živi izvući iz tog pakla.

Sa protestima došlo je do izmjena i načina rada tajne službe. Mučenja nisu više vršena samo za iznuđivanje informacija. Počela su da se primjenjuju i kao sredstvo zastrašivanja i osvete – kako bi se psihički uništili opozicionari.

Već samo zatočeništvo pod ovakvim okolnstima predstavlja trajno mučenje, rekla je u feburaru sutkinja Kerber. Niko ne poriče mnoge mrtve kao žrtve torture u Al Khatibu, čak ni optuženi visoki funkcioner tajne službe. Ali, ipak odbacuje svaki oblik sopstvene krivice. Prošlog četvrtka je izjavio da nikada nikog lično nije mučio niti je za to izdao naredbu.

A teško je dokazati suprotno. Međunarodni advokat za ljudska prava Fric Štrajf je za DW na marginama procesa izjavio: „Što ste više pozicionirani u hijerarhijskoj ljestvici, to je manja mogućnosti za direktno počinjena krivična djela“. Zbog toga je državni tužilac u svom pledoajeu naglasio: „Doprinos Anvara R. počinjenim zločinima proizilazi iz njegove hijerarhijske pozicije u Odjeljenju 251“.

Nevoljki sljedbenik?

Advokati oficira obavještajne službe su protivrječili u svom pledoajeu – i zahtijevali oslobađajuću presudu. Oni su Anvara R. predstavili kao „nevoljkog sljedbenika“. Istakli su da se on od početka protesta distancirao od režima i pomagao zatvorenicima, kako se precizira - „onoliko koliko je bilo u njegovoj veoma ograničenoj moći“. Njegovi pretpostavljeni su izgubili povjerenje u njega i razriješili ga iz službe u junu 2011. Od tada je bio samo rukovodilac pododjeljenja za istrage, dok nije u septembru 2012. prebačen u drugo odjeljenje.

Krajem 2012. Anvar R. zajedno sa svojom porodicom bježi u Jordan. Pridružuje se opoziciiji, koja je slavila prebjeg visoko pozicioniranog oficira. 2014. je čak bio član delegacije sirijske opozicije tokom razgovora o budućnosti Sirije u Ženevi.

Šef ECCHR Kalek tu vidi jednu vrstu protivrječnosti, da na optuženičkoj klupi u prvom procesu protiv sirijskog mučilačkog sistema sjedi neko ko se od njega distancirao. On takođe napominje da se s druge strane, „ne mogu zanemariti počinjeni zločini samo zbog toga što je prebjegao na stranu opozicije".

Od svjedoka do optuženog

Ono što je pak možda posebno gorko za Anvara R. jeste činjenica da je istraga protiv njega pokrenuta tek kada se u avgustu 2017. kao svjedok stavio na raspolaganje jednom službeniku Pokrajinske kriminalističke službe u Štutgartu. On je prikupljao dokaze protiv jednog drugog Sirijca zbog zločina protiv čovječnosti.

R. je tokom ispitivanja iskreno govorio o sopstvenoj ulozi u obavještajnom aparatu. Takođe i o mučenjima i smrti u Odjeljenju 251. Ove informacije su proslijeđene „War Crime Unit“ (Jedinici za ratne zločine) Pokraijsnke kriminalističke službe. I tako je otpočela i istraga protiv Anvara R. 2019. godine je uhapšen.

Pokazalo se razumljivim to što je policajac iz Štutgarta uključio „War Crime Unit“. On je kao svjedok u Koblencu izjavio da je Anvar R, kada je podrobnije ispitivan o mučenjima, izjavio: „Kod toliko saslušavanja tokom jednog dana ne možete uvijek biti ljubazni. Kada se radi o pripadnicima naouržanih grupa morate ponekad da budete strogi“.

Na kraju: prije svega umoran

Anvar R. je na kraju procesa djelovao ostarjelo i umorno, izjavila je za DW sirijska posmatračica procesa Luna Vatfa za DW. Novinarka je i sama bila u zatvoru u Siriji. U Koblencu je bila u sudnici svaki dan i pratila proces. Inače, Anvar R. se tokom procesa nije promijenio, primjećuje Vatfa. „On i dalje ima isti izraz na licu kao i na početku procesa.“

Anvar R. sjedi u sudnici i gleda u vrata nad kojima stoji natpis na latinskom „Fiat Justitia", što u prevodu znači: „Neka bude pravda“. U svom završnom obraćanju je istakao da će prihvatiti presudu ma kakva ona i da vjeruje njemačkom zakonu i njemačkom pravosuđu.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu