Dijalog: Ubijeni, nestali i protjerani sa Kosova

Vlasti u Prištini, lokalne i međunarodne nevladine organizacije, tvrde da je tokom rata na Kosovu (1998-1999) ubijeno i nestalo više od 13.500 ljudi. Ove brojke, koje je objavio Fond za humanitarno pravo na Kosovu i u Beogradu, koriste kao konačne i kosovske institucije.

Prema tim izvorima, 76% ubijenih su bili civili. Ubijeno je 10.794 Albanaca i 2.197 Srba, ostali su pripadnici drugih etničkih grupa koje žive na Kosovu. Međutim, ni danas, više od 21 godine nakon završetka rata na Kosovu, 1.647 osoba se smatra nestalima. Od toga oko 420 Srba.

Nestali

U Međunarodnom komitetu Crvenog krsta i u Kosovskoj vladinoj komisiji za nestale osobe registrovano je poslije rata, na zahtjev članova porodica, 6.057 slučajeva nestalih tokom rata na Kosovu. U međuvremenu je rasvijetljena sudbina većine, ali se za 1.647 osoba još ne zna ništa.

Kosovske vlasti i međunarodne nevladine organizacije tvrde da su oko 80% nestalih tokom rata bili muškarci starosne dobi od 18 do 40 godina. Ostali su imali 41 do 60 godina, ali je bilo i slučajeva otmica i nestanaka ljudi starijih od 60 godina.

Masovne grobnice

Poslije rata je na Kosovu i u Srbiji otkriven veliki broj masovnih grobnica. Tokom istraga Haškog Tribunala za ratne zločine na prostorima bivše Jugoslavije, na Kosovu i u Srbiji je pronađeno 529 masovnih grobnica, velika većina na Kosovu. U tim grobnicama su identifikovana tijela oko 4.300 ubijenih.

Direktor Fonda za humanitarno pravo na Kosovu Bekim Bljakaj tvrdi da i dalje ima velikih poteškoća u utvrđivanju svih činjenica oko ubijenih i nestalih, jer za to ne postoji volja državnih organa Srbije. Nakon toliko godina, teško je pronaći primarne izvore, jer u međuvremenu su mnogi svjedoci umrli, a nedostaje i dokumentacija zvaničnih organa. Saradnja institucija Kosova i Srbije može da pomogne u procesu rasvjetljavanja sudbine nestalih.

Masovne grobnice u Srbiji

U Srbiji je poslije rata otkriveno više masovnih grobnica u kojima su zakopana tijela Albanaca ubijenih tokom rata. Najveća masovna grobnica je otkrivena u Batajnici. Prema dosadašnjim podacima, u ovom poligonu srpskih specijalnih jedinica pronađena su tijela oko 930 kosovskih Albanaca. U Srbiji je do sada otkriveno sedam masovnih grobnica. Tijela ubijenih Albanaca pronađena su u Batajnici, Perućcu, Petrovom Selu i na lokaciji Rudnice.

Prema nekim izjavama koje se mogu naći u Vikipediji, srpski izvori govore kako su tijela ubijenih Albanaca, koji se vode kao nestali, spaljivana u Trepči, ali i u Boru. Na u Dunavu kod Kladova je 6. aprila 1999. godine otkrivena hladnjača sa oko 80 tijela ubijenih kosovskih Albanaca. Policija je na početku tvrdila da se radi o mrtvim Kurdima. Istinu o ubijenim Albancima je otkrio jedan mještanin, koji je kasnije pronađen mrtav..

Podaci

Fond za humanitarno pravo u Beogradu i FHP Kosova zajedno su objavili knjigu pod nazivom "Knjiga sjećanja o Kosovu" u kojoj su objavljena sva imena ubijenih i nestalih u periodu od 1. januara 1998. do 31. decembra 2000-te. Fond je identifikovao 13.518 ljudi ubijenih tokom rata na Kosovu. Od toga 10.794 Albanaca, 2.197 Srba i 527 pripadnika ostalih etničkih grupa koje žive na Kosovu. Većina je ubijena tokom 1999. godine (11.199 ljudi).  11.661 ubijenih su muškarci, a 1.857 žene.

Tokom rata na Kosovu su žrtve bile svih starosnih doba - od tek rođenih beba do ljudi koji su imali preko 100 godina. FHP tvrdi da je u periodu od 1998. do 2000. godine ubijeno 239 djece starosti od nula do pet godina, dok je četvoro ubijenih imalo preko 100 godina. Najveći broj ubijenih tokom rata su bili civili, koji nisu imali nikakve veze sa oružanim ustankom.

Direktorka FHP u Beogradu Nataša Kandić tvrdi da je kao posljedica NATO bombardovanja na Kosovu poginulo 488 ljudi (249 Albanaca, 202 Srba, 37 Roma i drugih). Tokom NATO bombardovanja ciljeva u Srbiji ubijeno je 260 lica, dok je u Crnoj Gori ubijeno 10.

Ubistva nakon povlačenja srpskih snaga

Direktorka FHP u Beogradu Nataša Kandić kaže da je nakon povlačenja srpskih snaga sa Kosova u periodu od 15. juna 1999. do kraja 2000. na Kosovu ubijeno, oteto ili nestalo 1.257 ljudi: 717 Srba, 307 Albanaca i 233 Roma.

Vlada i ostali izvori

Srpske vlasti i nevladine organizacije u Srbiji imaju različite podatke o broju ljudi koji su ubijeni, oteti i protjerani sa Kosova. U evidenciji srpske vlade nalaze se sve osobe za koje se smatra da su "žrtve albanskog terorizma". Tu se ubrajaju vojnici, policija, potom civili Srbi, Crnogorci, Romi i Albanci i drugi.

Vlada Srbije tvrdi da su u periodu od januara 1998. do novembra 2001. "albanski teroristi" ubili 1.835 i oteli 1.441 osobu.

Prema tom izvoru, na Kosovu je ubijeno, oteto i nestalo 1.953 Srba i Crnogoraca, 266 drugih, 381 vojnik Jugoslovenske vojske, 243 policajca i 72 neidentifikovane žrtve. U izvještaju srpske vlade govori se o samo 361 ubijenih albanskih civila, dok je ukupni broj ubijenih, otetih i nestalih 3.276 ljudi. Međutim, srpska vlada tvrdi da te brojke ne mogu da se smatraju konačnim, pošto Srbija nije mogla da prikupi sve podatke o zbivanjima nakon rata.

U ove brojke nisu uvrštene žrtve NATO bombardovanja. Vlada Srbije tvrdi da je tokom bombardovanja ubijeno 462 vojnika i 114 pripadnika specijalnih jedinica policije. Udruženje porodica nestalih i otetih osoba u Srbiji tvrdi da je "tokom sukoba na Kosovu i Metohiji nestalo oko 1.300 Srba".

U jednoj studiji Fonda za humanitarno pravo u Beogradu, koja se smatra i najdetaljnijom, navodi se da je u periodu od januara 1998. do decembra 1999. godine na Kosovu ubijeno 1.123 srpskih civila, od čega je 786 lica ubijeno nakon ulaska NATO snaga na Kosovo.

Udžbenici

Kao konačni podaci srpske strane mogu se smatrati i oni koje nalazimo u udžbenicima i koji su objavljeni uz dozvolu Ministarstva prosvjete. U udžbenicima se spominje pismo koje je Savjetu bezbjednosti UN-a u februaru 2000. poslala Savezna Republika Jugoslavija. U ovom pismu se tvrdi da je od ulaska NATO snaga na Kosovo "ubijeno 899 ljudi, a kidnapovano 834". U ovom pismu se ne govori o nacionalnoj pripadnosti ubijenih ili otetih.

Raseljeni/protjerani

Jedna od tema, koja će se otvoriti u briselskom dijalogu, biće i pitanje raseljenih i protjeranih Srba sa Kosova. Vlada Srbije govori o više od 280.000 interno raseljenih i protjeranih osoba ali i oko 20.000 interno raseljenih Srba na Kosovu, iz multietničkih sredina u (skoro) jednonacionalne enklave.

Prema podacima Visokog komesarijata Ujedinjenih nacija za izbjeglice (UNHCR) sa Kosova je otišlo ili protjerano oko 210.000 Srba i nealbanaca. Za sada nema tačnih podataka koliko ih je prinudno iseljeno, koliko je pobjeglo zajedno sa srpskim snagama a koliko je legalno prodalo svoja imanja i otišlo sa Kosova.

Srpski izvori kažu da se ovi podaci ne mogu smatrati potpunim i konačnim, jer srpska strana nije uspjela da zabilježi sva dešavanja nakon ulaska NATO snaga na Kosovo.

Čitajte nas i preko DW-aplikacije za Android